Τιθασεύοντας τις οθόνες

Μια γαλλική εκστρατεία για να αναπτύξουν τα παιδιά μια υγιή σχέση με τηλεόραση, υπολογιστές και διαδίκτυο..
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 17 Απριλίου 2018 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-326)

Στα δύο προηγούμενα άρθρα (ΧΝ 27/3/2018 και ΧΝ 3/4/2018) ασχοληθήκαμε με τις εξαρτήσεις. Τις οποίες εκμεταλλεύονται οικονομικά το κράτος, διάφορες εταιρείες αλλά και κακοποιοί. Γράψαμε για τα σημάδια, τα οποία υποδεικνύουν ότι ένα αγαπημένο πρόσωπο έχει εθιστεί σε κάποια ουσία (που κυκλοφορεί νόμιμα ή παράνομα). Τέλος αναφερθήκαμε σε μερικές ψυχολογικές εξαρτήσεις όπως τυχερά παιχνίδια (τζόγος), σεξ, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και διαδίκτυο, εργασία (εργασιομανία), αιρέσεις και γκουρού, υπερβολικό φαγητό ή τέλος υπερβολική άσκηση.

Καθώς οι επιστήμονες κατανοούν καλύτερα τους μηχανισμούς της εξάρτησης, αναπτύσσονται για όλο και μικρότερες ηλικίες μέθοδοι προφύλαξης από τους επικίνδυνους εθισμούς. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί έχουν μεγάλη ευθύνη να βοηθήσουν τα παιδιά και τους νέους να αναπτύξουν μια υγιή σχέση με το περιβάλλον στο οποίο θα ζήσουν και θα εργαστούν ώστε να μάθουν να αποφεύγουν τις παγίδες.

Πέρα από τα προγράμματα πρόληψης στους τομείς των διάφορων ουσιών και των τυχερών παιχνιδιών, ιδιαίτερη σημασία έχει η πρόληψη των εξαρτήσεων από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και το διαδίκτυο. Κι αυτό γιατί τα παιδιά και οι έφηβοι θα εργαστούν στο άμεσο ή στο απώτερο μέλλον σε μια διασυνδεδεμένη κοινωνία των πληροφοριών. Στην οποία, όλες πρακτικά οι εργασίες θα γίνονται μπροστά σε μια οθόνη ...

Σε αυτό το πλαίσιο έχει ξεκινήσει στη Γαλλία, αλλά και σε άλλες χώρες, η ενημερωτική εκστρατεία «3-6-9-12» με στόχο να βοηθήσει τους γονείς να «τιθασεύσουν τις οθόνες» και να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αξιοποιήσουν τις νέες τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών χωρίς τις όποιες αρνητικές τους επιπτώσεις. Εμπνευστής της εκστρατείας είναι ο Σέρζ Τισερόν, ψυχίατρος και μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας Τεχνολογίας. Ας δούμε με λίγα λόγια περί τίνος πρόκειται.

Η εκστρατεία έχει στηθεί με βάση κάποιες ηλικίες – ορόσημα. Είσοδος στο νηπιαγωγείο (3 ετών), είσοδος στην πρωτοβάθμια (6 ετών), ηλικία που το παιδί κατέχει γραφή και ανάγνωση (9 ετών), είσοδος στο γυμνάσιο (12 ετών), που ακολουθείται από την εφηβεία. Η εκστρατεία στηρίζεται επίσης στην αρχή ότι καμία οθόνη δεν προκαλεί βλάβη από μόνη της – όλα εξαρτώνται από τη στιγμή και τον τρόπο που μπαίνει στη ζωή του παιδιού, κατά κάποιον τρόπο όπως εμπλουτίζεται και η δίαιτά του.

Μέχρι 3 ετών. Το παιχνίδι είναι ο καλύτερος τρόπος για να αναπτυχθεί το παιδί. Διαβάζουμε παιδικά βιβλία και διηγούμαστε ιστορίες. Πηγαίνουμε σε παιδικές χαρές, παίζουμε στην παραλία, κάνουμε περίπατους. Η ανοικτή τηλεόραση επηρεάζει την μαθησιακή διαδικασία του παιδιού ακόμη και αν το ίδιο δεν την κοιτάζει. Δεν βάζουμε ποτέ τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο. Κι αν παίξουμε κάποιο ψηφιακό παιχνίδι το κάνουμε μόνο για την ευχαρίστηση να παίξουμε μαζί με το παιδί …

Σε μια σειρά από σημαντικές έρευνες η Λίντα Παγκάνι του Πανεπιστημίου του Μονρεάλ στον Καναδά απέδειξε τη σχέση που έχει η παρακολούθηση της τηλεόρασης στις ηλικίες 2-3 ετών με μεταγενέστερα προβλήματα στο σχολείο. Στο νηπιαγωγείο τα παιδιά αυτά εμφανίζουν μειωμένο λεξιλόγιο, μαθησιακές δυσκολίες, μη συμμετοχή στην τάξη, κινητικά προβλήματα, καθώς και αύξηση της συχνότητας της θυματοποίησης από τους συμμαθητές. Στο γυμνάσιο, παρουσιάζουν μειωμένες ικανότητες προσοχής, συγκέντρωσης, εμπάθειας και ανάπτυξης κοινωνικών σχέσεων.

Ηλικίες από 3 έως 6 ετών. Καθορίζουμε σαφείς κανόνες για τον χρόνο που το παιδί μπορεί να χρησιμοποιήσει μια οθόνη. Τηρούμε τις ηλικίες που αναφέρονται στα διάφορα προγράμματα (π.χ. της τηλεόρασης). Η τηλεόραση, ο υπολογιστής, η ταμπλέτα χρησιμοποιούνται στο σαλόνι κι όχι στο υπνοδωμάτιο. Απαγορεύονται ψηφιακά παιχνίδια στο φαγητό και πριν τον ύπνο. Επιπλέον, δεν τα χρησιμοποιούμε ποτέ για να ηρεμήσουμε τα παιδιά. Δεν αφήνουμε το παιδί να παίζει μόνο του αλλά το συνοδεύουμε.

Ηλικίες 6 έως 9 ετών. Καθορίζουμε σαφείς κανόνες για τον χρόνο που το παιδί μπορεί να χρησιμοποιήσει μια οθόνη και συζητούμε μαζί του γι’ αυτά που βλέπει και κάνει. Η τηλεόραση, ο υπολογιστής, η ταμπλέτα χρησιμοποιούνται στο σαλόνι κι όχι στο υπνοδωμάτιο. Ρυθμίζουμε ανάλογα και την παιχνιδοκονσόλα. Εξηγούμε τι είναι το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, το δικαίωμα στην εικόνα και τις τρεις αρχές του διαδικτύου. Πρώτον, τίποτα δεν μένει κρυφό. Δεύτερο, όλα μένουν αιώνια. Και τρίτον δεν είναι όλα αλήθεια.

Ηλικίες 9 έως 12 ετών. Καθορίζουμε με το παιδί την ηλικία που θα μπορεί να έχει το δικό του κινητό τηλέφωνο. Μπορεί να έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο αλλά αποφασίζουμε μαζί αν θα το κάνει μόνο του ή συνοδευόμενο από έναν ενήλικα. Αποφασίζουμε επίσης για τον χρόνο που θα περάσει μπροστά σε κάθε οθόνη και συζητούμε γι’ αυτά που βλέπει και κάνει. Του υπενθυμίζουμε τις τρεις αρχές του διαδικτύου.

Άνω των 12 ετών. Τα παιδιά χρησιμοποιούν το διαδίκτυο μόνα τους αλλά καθορίζουμε μαζί τους το ωράριο χρήσης. Συζητούμε για τις τηλεφορτώσεις, τη λογοκλοπή, την πορνογραφία και τον εκφοβισμό. Το βράδυ σβήνουμε το WiFi και τα κινητά. Αρνούμαστε να γίνουμε «φίλοι» τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Όλα τα παραπάνω αφορούν κυρίως τους γονείς. Υπάρχουν φυσικά οι φορείς που οργανώνουν προγράμματα ενημέρωσης για γονείς και εκπαιδευτικούς με στόχο την διοργάνωση βιωματικών σεμιναρίων πρόληψης για παιδιά και εφήβους. Αυτά αποβλέπουν στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και συμπεριφορών, στην ενίσχυση της αντίληψης του εαυτού και της αντίστασης στις κοινωνικές πιέσεις, στη διαμόρφωση κανονιστικών αντιλήψεων και στάσεων, καθώς και στη βελτίωση της επικοινωνίας μέσα στην οικογένεια και στην υποστήριξη των γονέων στο ρόλο τους.

Αν θέλουμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν ανθεκτικούς χαρακτήρες και συνήθειες, καθώς και να χαρούν τη ζωή τους χωρίς εξαρτήσεις θα πρέπει να επενδύσουμε από νωρίς – σε επικοινωνία αλλά και σε προσωπικό παράδειγμα …