Λίγα περί εμβολίων

Τα νέα εμβόλια για τον κορωνοϊό, η διαδικασία αναφοράς τυχόν παρενεργειών και γιατί ο κίνδυνος από τον εμβολιασμό είναι σαφώς μικρότερος από τους κινδύνους ορισμένων καθημερινών μας συνηθειών
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 22 Δεκεμβρίου 2020 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-448)

Μεγάλο μέρος της αρθρογραφίας αυτές τις μέρες αφορά τον επικείμενο εμβολιασμό. Το ίδιο θέμα κυριαρχεί και σε πολλές από τις συζητήσεις που έχω με φίλους και συγγενείς. Με επίκεντρο την ασφάλεια των εμβολίων.

Τα νέα εμβόλια. Προ μηνός έγραφα (βλ. ΧΝ 24/11/2020) για την διαδικασία ενδελεχούς ελέγχου της ασφάλειας των εμβολίων. Η οποία για τα κλασσικά εμβόλια διαρκεί κατά μέσο όρο μία δεκαετία. Όμως στην περίπτωση του νέου κορωνοϊού τα πρώτα εμβόλια άρχισαν να κυκλοφορούν σε λιγότερο από έναν χρόνο από τον εντοπισμό του ιού. Πώς ήταν αυτό δυνατόν;

Κατ’ αρχήν υπάρχουν σήμερα περισσότεροι ερευνητές στον τομέα της βιολογίας και της ιατρικής σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Κυβερνήσεις και υπερεθνικοί οργανισμοί, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, κινητοποίησαν δισεκατομμύρια ευρώ για να ερευνηθεί ο νέος ιός και να κατασκευαστούν θεραπείες και εμβόλια. Η προσπάθεια θύμισε τα προγράμματα Μανχάταν για την κατασκευή της ατομικής βόμβας και Απόλλων για την αποστολή ανθρώπων στο φεγγάρι.

Διαθέτουμε επίσης μια σειρά καταπληκτικά σύγχρονα εργαλεία ανάλυσης και ανασύνθεσης του γονιδιώματος ζώων, φυτών και μικροοργανισμών. Το σημαντικότερο, το «γενετικό ψαλίδι CRISPR/Cas9», χάρισε το 2020 το βραβείο Νόμπελ Χημείας στη Γαλλίδα Εμμανουέλ Σαρπαντιέ και την Αμερικανίδα Τζένιφερ Ντάουντνα. Με αυτά τα εργαλεία, ήδη τον Ιανουάριο του 2020 είχε αναλυθεί η γενετική αλληλουχία του κορωνοϊού, με αποτέλεσμα να επιταχυνθούν άμεσα οι εργασίες ανάπτυξης διαγνωστικών εργαλείων.

Στη συνέχεια η προσπάθεια επικεντρώθηκε στα εμβόλια. Στόχος των εμβολίων είναι η ανάπτυξη αντισωμάτων από το ανθρώπινο σώμα. Στα κλασσικά εμβόλια αυτό επιτυγχάνεται εισάγοντας στον οργανισμό εξασθενημένους ιούς. Στα σύγχρονα εμβόλια χρησιμοποιήθηκε μια άλλη τεχνική. Εισάγονται στον οργανισμό μόνο οι οδηγίες για την κατασκευή των πρωτεϊνών που βρίσκονται στο εξωτερικό περίβλημα του ιού.

Αυτό επιτυγχάνεται με ένα μόριο (το mRNA - αγγελιοφόρο ριβοζονουκλεϊκό οξύ), το οποίο αυτοκαταστρέφεται αφού μεταφέρει την πληροφορία για την παραγωγή των πρωτεϊνών. Οι εν λόγω πρωτεΐνες του εξωτερικού περιβλήματος του ιού ενεργοποιούν στη συνέχεια την παραγωγή αντισωμάτων από τον οργανισμό και έτσι επιτυγχάνεται η πολυπόθητη ανοσία.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το νέο εμβόλιο είναι πολύ πιο ασφαλές από εκείνα της προηγούμενης γενιάς αφού στον οργανισμό εισάγονται μόνον οι οδηγίες για την παραγωγή των πρωτεϊνών του εξωτερικού περιβλήματος και όχι όλο το γενετικό υλικό του ιού.

Η κίτρινη κάρτα. Βρισκόμαστε τώρα στην τέταρτη φάση της παραγωγής του εμβολίου, που περιλαμβάνει την χορήγησή του σε μεγάλους πληθυσμούς, αλλά με στενή επιτήρηση. Ήδη ανακοινώθηκε ότι δεν ενδείκνυται ο εμβολιασμός εγκύων, ατόμων ηλικίας κάτω των 16 ετών και ατόμων με πολλές αλλεργίες. Ο λόγος είναι ότι στις δοκιμές των προηγούμενων φάσεων δεν συμμετείχαν αρκετά άτομα αυτών των κατηγοριών ώστε να εξαχθούν ασφαλή αποτελέσματα.

Γι’ αυτό, όσοι εμβολιαστούν και στη συνέχεια παρατηρήσουν κάποιες παρενέργειες θα πρέπει να ενημερώσουν τον γιατρό τους ή απευθείας τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ). Αυτό γίνεται μέσα από το σύστημα «Κίτρινη κάρτα» στο οποίο καταγράφονται οι παρενέργειες των φαρμάκων που κυκλοφορούν συμπεριλαμβανομένων και των εμβολίων. 

Το σύστημα «Κίτρινη κάρτα» μπορούν να το τροφοδοτήσουν οι επαγγελματίες υγείας (ιατροί, φαρμακοποιοί, νοσηλευτές κλπ.) αλλά και οι ασθενείς. Αντίστοιχο σύστημα διαθέτει και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων – το EudraVigilance – στο οποίο συγκεντρώνονται οι παρενέργειες από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πόσοι δεν θα εμβολιαστούν. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις, υπάρχει ακόμη ένα ποσοστό 27,4% των Ελλήνων που δηλώνει ότι δεν θα κάνει το εμβόλιο κι αυτό σε αντίθεση με την προηγούμενη έρευνα τον Σεπτέμβριο που το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 42%. Από αυτούς ποσοστό 68,6% φοβάται πως το εμβόλιο μπορεί να μην είναι ασφαλές ή να έχει παρενέργειες. Επίσης, ένα ποσοστό 20,5% δεν πιστεύει στην αποτελεσματικότητά του.

Ωστόσο, όπως τονίζει σε άρθρο του στην Καθημερινή ο Θοδωρής Γεωργακόπουλος, Διευθυντής Περιεχομένου της διαΝΕΟσις, παρόλο που «δεν κάνουμε πάντα τις πιο σωστές και τις πιο ορθολογικές επιλογές … οφείλουμε, τουλάχιστο, να είμαστε συνεπείς στον ανορθολογισμό μας. Εσύ, κύριε, … επιλέγεις να φας ένα πιάτο που λέγεται “mix grill” (κρεατοποικιλία) με αδιευκρίνιστης προέλευσης καρβουνιασμένα κρέατα σε τυχαία τουριστική ταβέρνα που έχει φωτογραφίες των φαγητών στο μενού; Αν ναι, άκου: δεν δικαιούσαι να φοβάσαι το εμβόλιο για Covid.

Παίρνεις χαπάκια για να κάνεις περισσότερη ώρα σεξ; Δεν δικαιούσαι να φοβάσαι το εμβόλιο για Covid. Καπνίζεις ή πίνεις αλκοόλ; Δεν δικαιούσαι να φοβάσαι το εμβόλιο για Covid». Επιπλέον, οι Έλληνες βρίσκονται για άλλη μια χρονιά στην πρώτη θέση όσον αφορά την ημερήσια κατανάλωση αντιβακτηριακών φαρμάκων (κυρίως αντιβιοτικών). Με καθορισμένη ημερήσια δόση (DDD) 34,1 ανά 1.000 κατοίκους, αριθμό διπλάσιο σχεδόν από τον μέσον όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (19,4) και σχεδόν τετραπλάσιο από εκείνον της Ολλανδίας (9,5)!

Και αυτό παρόλη την υποχρεωτική, με βάση το νόμο, χορήγηση αντιβιοτικών από τα φαρμακεία ΜΟΝΟ με ιατρική συνταγή. Ωστόσο, φαίνεται ότι ο κανόνας καταστρατηγείται συστηματικά ενώ παράλληλα πολλοί συμπολίτες μας στηρίζονται στις συμβουλές φίλων και γνωστών για την φαρμακευτική τους αγωγή. Ή ακόμη χρησιμοποιούν τα φάρμακα που έχουν πάρει συγγενείς και γείτονες …

Με αποτέλεσμα να αναπτύσσουν αντιμικροβιακή αντοχή, την οποία ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτήρισε πρόσφατα ως εξίσου επικίνδυνη με την πανδημία. Νομίζω λοιπόν πως και όσοι ακολουθούν τέτοιες φαρμακευτικές αγωγές, δεν δικαιούνται να φοβούνται το εμβόλιο για Covid.

Οι επιστήμονες, κάτω από πρωτόγνωρες συνθήκες πίεσης κατόρθωσαν να μας δώσουν τα όπλα για να νικήσουμε τον κορωνοϊό. Πρόκειται για έναν πόλεμο, τον οποίο είναι σίγουρο ότι θα νικήσουμε αφού όπως γράψαμε τον περασμένο Μάρτιο «στον ακατάπαυστο παγκόσμιο πόλεμο εναντίον των μικροβίων η ανθρωπότητα πάντα νικάει …» (βλ. ΧΝ 17/3/2020). Φυσικά, μόνο αν όλοι συμμετάσχουμε στην κοινή προσπάθεια … εναντίον ενός εχθρού που έχει ήδη προκαλέσει εκατομμύρια θύματα παγκοσμίως.