Παρέμβασή μου στον σταθμό Γαύδος FM 88,8 για την ημερίδα «Καθαρά Χανιά – Καθαρό Μέλλον»

Παρέμβασή μου στον σταθμό Γαύδος FM 88,8 σχετικά με την ημερίδα «Καθαρά Χανιά – Καθαρό Μέλλον» για το Αποχετευτικό Δίκτυο Χανίων που οργάνωσαν στις 15 Οκτωβρίου 2025 οι παρακάτω σύλλογοι: 

• Ο Εξωραϊστικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Κουμπελή «Άγ. Γεώργιος»
• Ο Εξωραϊστικός και Μορφωτικός Σύλλογος Νέας Χώρας 
• Ο Πολιτιστικός και Αναπτυξιακός Σύλλογος Μόνιμων Κατοίκων Παλιάς Πόλης Χανίων 
• Ο Εξωραϊστικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Καλαθά 
• Ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Σταυρού (SEA) 

με Συντονίστρια τη δημοσιογράφο Ευαγγελία Ξηρουχάκη

Διοξίνες, η ύπουλη απειλή

Ο καπνός από την καύση σκουπιδιών, ξερόκλαδων αλλά και από δασικές και άλλες πυρκαγιές έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία μας
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 14 Οκτωβρίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-511)

«Φονιάδες των λαών … εντομοκτόνα!», αυτός ήταν ο τίτλος ενός άρθρου που έγραψα το μακρινό 2012 σε αυτήν εδώ τη στήλη (βλ. ΧΝ 27/6/2012). Αφορούσε την ανεπανόρθωτη βλάβη στην υγεία που προκαλεί το υπερβολικό ψέκασμα με επικίνδυνα, ακόμη και απαγορευμένα φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα, χωρίς τα προβλεπόμενα μέτρα προστασίας και χωρίς να ακολουθούνται πιστά οι οδηγίες χρήσης. Σήμερα θα αναφερθώ σε μιάν άλλη απειλή της υγείας, που προέρχεται από το ανεξέλεγκτο κάψιμο ξερόκλαδων, σκουπιδιών και από τις πυρκαγιές, τις δασικές αλλά και των ΧΥΤΑ (χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων ή χωματερές).

Σε άρθρο του στα Χ.Ν. (βλ. ΧΝ 1/11/2023) ο Χημικός και τέως Υπεύθυνος Αγοράς Τροφίμων Αναστάσιος Τριποδιανάκης έγραψε ότι «οι διοξίνες είναι οργανικές ενώσεις ύποπτες για καρκινογενέσεις, ιδιαίτερα τοξικές για τον άνθρωπο, … (και είναι) ανθεκτικές στη βιολογική αποικοδόμηση», δηλαδή ο οργανισμός μας ούτε τις διασπά ούτε τις αποβάλει. Και δυστυχώς σχετίζονται άμεσα με τη διατροφή μας …

Σύμφωνα με τον κ. Τριποδιανάκη, οι διοξίνες είναι λιποδιαλυτές ουσίες, που αποθηκεύονται στον λιπώδη ιστό των ζώων (θηλαστικών, πουλερικών, αλλά και ψαριών και οστρακοειδών). Ο άνθρωπος λαμβάνει τη μεγαλύτερη ποσότητα διοξινών από την τροφή του, καταναλώνοντας ζωικά προϊόντα (γάλα, κρέας, τυροκομικά) που προέρχονται από ζώα, τα οποία έχουν τραφεί µε ζωοτροφές οι οποίες έχουν επιμολυνθεί με διοξίνες.

Η πρόσφατη πυρκαγιά στον ΧΥΤΑ της ΔΕΔΙΣΑ στο Ακρωτήρι, η παλαιότερη πυρκαγιά (βλ. ΧΝ 7/11/2023) σε χώρο επεξεργασίας και ταφής αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ), το συστηματικό κάψιμο των κλαδιών από τα κλαδέματα καθώς και ο καπνός από τα τζάκια και τις ξυλόσομπες το χειμώνα, παράγουν καπνούς που περιέχουν διοξίνες. Ωστόσο, όταν ακόμη βρισκόταν σε εξέλιξη η φωτιά στον ΧΥΤΑ, οι αρμόδιοι δήλωσαν ότι «δεν υπάρχει πρόβλημα από τον καπνό και την τοξικότητα λόγω του ανέμου που επικρατεί στην περιοχή».

Σε παλαιότερη μελέτη μετά από μια πυρκαγιά στον ΧΥΤΑ Ταγαράδων του Δήμου Θέρμης κοντά στη Θεσσαλονίκη, διαπιστώθηκε αυξημένη συγκέντρωση διοξινών σε εξήντα τρόφιμα (γάλα, κρέας, αβγά και ελιές που προορίζονταν για παραγωγή ελαιόλαδου). Η μελέτη έγινε με τη συμμετοχή του Εργαστηρίου Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος». Πρόκειται για το μόνο διαπιστευμένο κατά ISO εργαστήριο το οποίο έχει ορισθεί ως το αρμόδιο Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι μέλος του δικτύου Εργαστηρίων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τον έλεγχο διοξινών, υπερφθοριωμένων ενώσεων και βρωμιωμένων επιβραδυντικών φλόγας.

Στην περίπτωση των Ταγαράδων, απαγορεύτηκε η κατανάλωση τροφίμων από τη μολυσμένη περιοχή μέχρι να επανέλθει στα φυσικά της επίπεδα η συγκέντρωση των επιβλαβών ουσιών. Καταστράφηκαν πάνω από 80.000 κιλά γάλακτος και θανατώθηκαν πάνω από 1.000 αιγοπρόβατα. Σε κοπάδι στα 500 μέτρα από την πυρκαγιά γεννήθηκαν ζώα με γενετικές ανωμαλίες σε ποσοστό 2,5%. Δεν ανιχνεύτηκαν διοξίνες στα λαχανικά λόγω χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπη. Αντίθετα, οι ελιές που περιέχουν λιπίδια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δείκτες επιμόλυνσης με διοξίνες ανάλογα με την απόσταση από την εστία της πυρκαγιάς.

Κατά τη γνώμη μου, για να επιβεβαιωθούν οι δηλώσεις των αρμοδίων περί μη ύπαρξης προβλημάτων από την τοξικότητα του καπνού θα άξιζε να ζητηθεί από το αρμόδιο Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς να μελετήσει τις περιοχές γύρω από την εστία της πυρκαγιάς ή προς την κατεύθυνση οποία κινήθηκε ο καπνός, λόγω των ανέμων, προκειμένου να διαπιστωθεί η διασπορά ή όχι διοξινών. Επισημαίνεται ότι οι εν λόγω μελέτες δεν είναι δωρεάν.

Περί διαφθοράς, καπνίσματος και κριτικής σκέψης

Πρώτες στο κάπνισμα οι Ελληνίδες, πρώτοι στη διαφθορά στην Ευρώπη και με συνεχή αύξηση της κατανάλωσης καπνικών προϊόντων
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 2 Σεπτεμβρίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-510)

Ελληνικές πρωτιές. Στις 8 Ιουλίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την ετήσια έκθεσή της για το Κράτος Δικαίου. Μαζί, δημοσίευσε και τα αποτελέσματα της ετήσιας έρευνας κοινής γνώμης (Ευρωβαρόμετρο) για την Στάση των Ευρωπαίων έναντι της διαφθοράς στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το 2025. Για δεύτερη συνεχή χρονιά η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση! Στο ερώτημα «Πόσο διαδεδομένο πιστεύετε ότι είναι το πρόβλημα της διαφθοράς στη χώρα σας;» το 97% απάντησε θετικά (το 1924 είχε απαντήσει θετικά το 98%). Παράλληλα, το 30% των Ελλήνων απαντά ότι γνωρίζει κάποιον που χρηματίζεται ή έχει χρηματιστεί ενώ στις τρεις πρώτες θέσεις των τομέων που χρηματίζονται βρίσκονται με τη σειρά η υγεία (89%), οι πολιτικοί σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο (70%) και τα πολιτικά κόμματα (69%).

Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι οι Έλληνες σε ποσοστό 99% ΔΕΝ καταγγέλλουν τις περιπτώσεις διαφθοράς που αντιμετώπισαν, παρόλο που το 60% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι γνωρίζουν πού να απευθυνθούν για να τις καταγγείλουν. Και γιατί δεν κάνουν καταγγελία; Το 44% απαντά επειδή είναι δύσκολο να το αποδείξουν, το 43% επειδή δεν έχει νόημα αφού δεν θα τιμωρηθεί ο υπεύθυνος και το 37% επειδή όλοι γνωρίζουν γι’ αυτές τις περιπτώσεις αλλά δεν τις καταγγέλλουν.

Στο πεδίο του καπνίσματος, στις 6 Αυγούστου η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (Eurostat) ανακοίνωσε τους δείκτες για το κάπνισμα στον πληθυσμό ηλικίας 15 ετών και άνω. Το υψηλότερο συνολικό ποσοστό καπνιστών το έχει η Βουλγαρία (37%), ακολουθούμενη από την Ελλάδα (36%) και την Κροατία (35%). Όμως στις γυναίκες έχουμε την πρωτιά με ποσοστό καπνίσματος (32%), και ακολουθούν η Κροατία (30%) και η Ρουμανία (29%). Οι καπνοβιομηχανίες με τη σειρά τους ανακοινώνουν αύξηση των πωλήσεων των νόμιμα πωλούμενων τσιγάρων και μείωση των λαθραία διακινούμενων. Παράλληλα, το κράτος ανακοινώνει αύξηση των εσόδων από την φορολογία καπνικών προϊόντων – το 2024 2,936 δις € έναντι 2,922 δις € για το 2023.

 

Μια επικίνδυνη σέχτα. Διάβασα ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Θοδωρή Γεωργακόπουλου (Καθημερινή) με τίτλο «Ο δικτάτορας κλόουν» με αναφορά στον πρόεδρο των ΗΠΑ. Αναφέρει κατ’ αρχάς μερικά από αυτά που έχει πει ή έχει κάνει, τα οποία αν τα έλεγε ή τα έκανε ο οποιοσδήποτε άλλος πολιτικός θα είχε χάσει τις εκλογές και θα είχε μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Η απάντηση που δίνει στην ερώτηση γιατί τόσος κόσμος ακολουθεί τυφλά τον πρόεδρο είναι ότι «έχουμε μια αποκόλληση μέρους του εκλογικού σώματος από την αντικειμενική πραγματικότητα, ένα φαινόμενο που προσομοιάζει περισσότερο με τις αιτίες και τις μεθόδους με τις οποίες άνθρωποι γίνονται φανατικά μέλη θρησκευτικών αιρέσεων».

Έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές από αυτήν εδώ τη στήλη στις σέχτες και τα χαρακτηριστικά τους, ιδίως σε σχέση με την πολιτική. Στις 25 Φεβρουαρίου 2020 στο άρθρο «Πολιτική και δογματικές εξαρτήσεις - Από τις “ψευδείς ειδήσεις” στην τηλεόραση και τα κοινωνικά δίκτυα στις νέες πολιτικές σέχτες με οπαδούς χωρίς κριτικό πνεύμα» γράφαμε: «Οι θρησκείες και οι ιδεολογίες είχαν και έχουν τα ιερά τους βιβλία και ένα δίκτυο από κήρυκες που διαδίδουν τον δρόμο για τον επίγειο ή τον επουράνιο “παράδεισο”. Συχνά σε εβδομαδιαίες συγκεντρώσεις σε χώρους λατρείας ή σε μικρές παρέες – σε καφενεία ή σπίτια. Στις μέρες μας ένα μεγάλο μέρος αυτής της διαδικασίας προσηλυτισμού έχει υποκατασταθεί από τη χρήση σύγχρονων μέσων επικοινωνίας όπως ραδιόφωνα, τηλεοράσεις, διαδίκτυο και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας στον χώρο της πολιτικής γίνονται εμφανή, τουλάχιστον σε όσους θέλουν να τα δουν. Η έξοδος της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση ίσως αποδειχτεί η πιο ανώδυνη και αναίμακτη συνέπεια μιας τέτοιας ιδεολογικής εκστρατείας. Από τη δεκαετία του 1970 και μέχρι σήμερα (σημ. 2020) ο ιερός πόλεμος που έχουν κηρύξει ορισμένες μουσουλμανικές σέχτες έχει ήδη προκαλέσει πάνω από 10.800 θανάτους και περισσότερους από 28.200 τραυματισμούς παγκοσμίως.

Ίσως το μέλλον να μας επιφυλάσσει ακόμη χειρότερες καταστάσεις αν γενικευτεί η τάση για προσωποπαγή και κατ’ επίφαση δημοκρατικά, αλλά στην πραγματικότητα δικτατορικά, καθεστώτα. Φαίνεται πως μετά την Κίνα και τη Ρωσία έρχεται και η σειρά των ΗΠΑ να δοκιμάσουν ένα τέτοιο καθεστώς όπου η “ενός ανδρός αρχή” κινδυνεύει να επεκταθεί σε όλες τις επιμέρους εξουσίες – μετά την εκτελεστική και εν μέρει τη νομοθετική, να ακολουθεί και η δικαστική».

Συμπεραίναμε τότε πως: «Πρόκειται για ένα φαινόμενο που μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο από πολίτες οι οποίοι έχουν αναπτύξει την κριτική τους σκέψη και δεν παρασύρονται από δημαγωγούς και τους ηλεκτρονικούς τους προφήτες. Διαμορφώνουμε άραγε τέτοιους πολίτες στα σχολεία μας;». Πιο πρόσφατα, στις 2 Απριλίου 2025 στο άρθρο «Επερχόμενες απειλές, Παραπληροφόρηση και κριτική σκέψη» εξηγούσαμε Τι είναι η Κριτική Σκέψη: «Η ικανότητα λογικής και αντικειμενικής ανάλυσης, αξιολόγησης και σύνθεσης πληροφοριών. Περιλαμβάνει αμφισβήτηση παραδοχών, αναγνώριση προκαταλήψεων και αξιολόγηση τεκμηρίων για την επίτευξη καλά αιτιολογημένων συμπερασμάτων. Προϋποθέτει να έχει κανείς συνείδηση των δικών του προκαταλήψεων και παραδοχών όταν εξετάζει νέες πληροφορίες και την εφαρμογή συνεπών προτύπων κατά την αξιολόγηση πηγών.

Πρόκειται για ουσιαστική δεξιότητα στην προσωπική και την επαγγελματική ζωή επειδή επιτρέπει στα άτομα να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις, να λύνουν πολύπλοκα προβλήματα και να αντιμετωπίζουν την αβεβαιότητα». Στο ίδιο άρθρο δίναμε τέλος και σειρά ερωτήσεων για εξάσκηση στην Κριτική Σκέψη.

Περί Ισραήλ και Παλαιστίνης

Ο πόλεμος των Εβραίων με τους Φιλισταίους συνεχίζεται 3.000 χρόνια μετά …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Αυγούστου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-509)

Ο οίκος του Δαβίδ. Πριν λίγες εβδομάδες ολοκλήρωσα τον πρώτο κύκλο της σειράς «Ο οίκος του Δαβίδ». Η αφήγηση ακολουθεί αρκετά πιστά την ιστορία σύμφωνα με τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης (εισάγει ωστόσο και μερικούς μύθους όπως π.χ. τους Νεφελίμ) και χρησιμοποιεί τη μετάφραση του Βάμβα στους ελληνικούς υπότιτλους των Ψαλμών. Πρόκειται για σειρά που γυρίστηκε στην Πελοπόννησο, στην Κόνιτσα (Ήπειρο) και στο Calgary (Καναδά). Οι κριτικές μάλιστα την παρουσιάζουν ως το νέο «Παιχνίδι του στέμματος» (Game of Thrones).

Ο πρωταγωνιστής είναι αιγυπτιακής καταγωγής και Κόπτης Χριστιανός που μετανάστευσε στις ΗΠΑ σε ηλικία 9 ετών. Ονομάζεται Michael Iskander (παραφθορά του ονόματος του Μέγα Αλέξανδρου στα Περσικά και στη συνέχεια στα αραβικά και τα τουρκικά).

Η εποχή του Δαβίδ τοποθετείται από τους ιστορικούς γύρω στον 10ο με 9ο αιώνα π.Χ. Δεν υπάρχουν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα ούτε ιστορικές πηγές (εκτός από την Παλαιά Διαθήκη) που να επιβεβαιώνουν την ιστορικότητα του προσώπου. Όπως αναφέρει μάλιστα ο Γιάκομπ Ράιτ, Αναπληρωτής Καθηγητής Εβραϊκής Βίβλου στο Πανεπιστήμιο Έμορυ (ΗΠΑ):

«Οι παραδόσεις που ισχυρίζονται ότι ο Δαβίδ κυβέρνησε ένα “ενωμένο βασίλειο” του Ισραήλ και του Ιούδα εμφανίστηκαν πολύ αργότερα. Αν έχω δίκιο σε αυτό το σημείο, οι πιο δημοφιλείς θρύλοι για τον Δαβίδ είναι δημιούργημα γενεών που έζησαν πολύ μετά από αυτόν. Η σφαγή του Γολιάθ, τα κατορθώματά του στην αυλή του Σαούλ, η σχέση του με τον Ιωνάθαν και τη Μιχάλ, η μοίρα του ως φυγάς, οι στρατιωτικές του νίκες στο εξωτερικό, η σχέση του με τη Βηθσαβεέ, ο εμφύλιος πόλεμος με τον Αβεσσαλώμ, η διαδοχή του από τον Σολομώντα – όλα αυτά τα πολύχρωμα επεισόδια δημιουργήθηκαν από μεταγενέστερες γενιές συγγραφέων». 

Ο πρώτος κύκλος της σειράς, όπως και τα αντίστοιχα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης περιστρέφεται γύρω από τον συνεχή πόλεμο των Ισραηλιτών με τους Φιλισταίους, προγόνους των σημερινών Παλαιστίνιων. Είναι δυνατόν σήμερα, 3.000 χρόνια αργότερα, να είμαστε στο ίδιο έργο θεατές;

Του χρόνου στην Ιερουσαλήμ. Με αυτήν την ευχή ολοκληρώνονται κάθε χρόνο, επί σχεδόν 20 αιώνες, οι γιορτές του εβραϊκού Πάσχα. Ιστορικά, μετά την έξοδό τους από την Αίγυπτο και την κατάκτηση της «Γης της Επαγγελίας», οι Ισραηλίτες γνώρισαν διαδοχικές εξορίες και διωγμούς. Η πρώτη (Ασσυριακή, 722 π.Χ.) σηματοδοτεί την εξαφάνιση των δέκα φυλών του Ισραήλ ως ξεχωριστές οντότητες. Η δεύτερη (Βαβυλωνιακή, 586 π.Χ.) κράτησε 70 χρόνια, μετά την κατάκτηση της Ιερουσαλήμ από τον Ναβουχοδονόσορα B’ τον Μέγα. Τέλος, μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από του Ρωμαίους (70 μ.Χ.), τη μετονομασία της σε Αιλία Καπιτωλίνα, και την εξέγερση των Εβραίων που ακολούθησε, απαγορεύτηκε η είσοδος τους στην πόλη (132 μ.Χ.).

Η μεγάλη εβραϊκή διασπορά γνώρισε από το Μεσαίωνα μεγάλες περιοδικές σφαγές (Σταυροφορίες, επιδημία πανούκλας), καθώς και διώξεις και απελάσεις (π.χ. Αγγλία, Γαλλία, Ισπανία, Αυστρία, Πορτογαλία). Από το τέλος του 19ου αιώνα, λόγω των διώξεων (πογκρόμ) στη Ρωσία ξεκίνησε η μετανάστευση στην Παλαιστίνη, ενώ το αποκορύφωμα ήταν το Ολοκαύτωμα που οργάνωσαν οι Ναζί και κατά τη διάρκεια του οποίου θανατώθηκαν στην Ευρώπη 6 εκατομμύρια Εβραίοι.

Δεν μπορεί να καταλάβει κανείς το τραύμα που έχει αφήσει στους ανθρώπους αυτούς και στους απογόνους τους αυτή η φρικαλεότητα. Και την πρωταρχική σημασία που αποδίδουν στη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ. Για πρώτη φορά στην ιστορία τους θεωρούν ότι υπάρχει μια οργανωμένη και πανίσχυρη οντότητα που είναι η ασπίδα τους οπουδήποτε κι αν βρίσκονται ενάντια στον οποιονδήποτε αντισημίτη τολμήσει να επιβουλευτεί τη ζωή και την ασφάλειά τους.

Η άλλη όψη του νομίσματος. Η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ στηρίχτηκε σε δύο κυρίως παράγοντες. Αφενός στο σιωνιστικό κίνημα που προώθησε από τη δεκαετία το 1920 τη μαζική μετανάστευση Εβραίων προς την Παλαιστίνη. Και αφετέρου στην παγκόσμια συμπάθεια προς τον εβραϊκό λαό όταν έγιναν γνωστές οι φρικαλεότητες και η έκταση του Ολοκαυτώματος, συμπάθεια που οδήγησε τον ΟΗΕ στην υιοθέτηση στις 29 Νοεμβρίου 1947 του Σχεδίου Διχοτόμησης των Ηνωμένων Εθνών για την Παλαιστίνη. Το σχέδιο αυτό προέβλεπε τη δημιουργία δύο κρατών (Εβραϊκού και Αραβικού) αλλά η κατανομή των εδαφών ήταν ανισομερής με βάση τον πληθυσμό αφού έδινε στους Εβραίους τα μισά σχεδόν εδάφη παρόλο που εκπροσωπούσαν μόλις το ένα τρίτο του πληθυσμού. Γι’ αυτό και απορρίφτηκε από τους Άραβες …

Μια μέρα μετά άρχισαν οι συγκρούσεις Αράβων και Εβραίων που οδήγησαν στον εκτοπισμό 700.000 Παλαιστινίων από τα σπίτια τους (η Νάκμπα που σημαίνει καταστροφή) και κορυφώθηκαν μετά τις 14 Μαΐου 1948 όταν ανακηρύχτηκε η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Επρόκειτο για τη δεύτερη φάση του υπερ-εκατονταετούς πολέμου κατά των Παλαιστινίων. Η πρώτη (1917-1939) αντιστοιχεί στην διακήρυξη του βρετανού Υπουργού Εξωτερικών λόρδου Μπάλφουρ υπέρ της ίδρυσης εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη.

Επόμενες φάσεις ήταν οι πόλεμοι του 1967 και του 1982, οι δύο εξεγέρσεις των Παλαιστινίων (ιντιφαντά) τις περιόδους 1987-1995 και 2000-2014, οι περιοδικές πυραυλικές επιθέσεις από τα παλαιστινιακά εδάφη προς το Ισραήλ, και τέλος ο πρόσφατος σε εξέλιξη πόλεμος στη Γάζα με αφορμή την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.

Το Σχέδιο Διχοτόμησης του 1947 προέβλεπε ίσα δικαιώματα για αμφότερες τις εθνότητες. Το ίδιο προέβλεπε και η διακήρυξη της ανεξαρτησίας του κράτους του Ισραήλ το 1948. Ωστόσο, τα 5 εκατ. Παλαιστίνιοι που ζουν στα κατεχόμενα δεν έχουν κανένα δικαίωμα ως πολίτες σε αντίθεση με το πάνω από μισό εκατομμύριο εποίκων που απολαμβάνουν πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Αυτή η ανισότητα, που μερικοί χαρακτήρισαν και ως καθεστώς απαρτχάιντ, εντείνει το αίσθημα αδικίας των Παλαιστινίων το οποίο και διαχρονικά υποδαυλίζεται από εξωτερικούς παράγοντες για συγκεκριμένα συμφέροντα (π.χ. Συρία, Ιράν, Τουρκία).

Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις άκαρπες ενδιάμεσες διαπραγματεύσεις για ειρηνική επίλυση των διαφορών (συμφωνίες Καμπ Ντέιβιντ και Όσλο) είχαν ένα διπλό αποτέλεσμα. Αφενός την ενίσχυση των ριζοσπαστικών κινημάτων στη Γάζα (π.χ. Χαμάς) και, αφετέρου, την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των Παλαιστίνιων, λόγω των περιορισμών τύπου απαρτχάιντ. Οι νέοι που δεν έχουν τίποτα να περιμένουν εύκολα συμμετέχουν σε τρομοκρατικές οργανώσεις οι οποίες εξασφαλίζουν τη διαβίωση χάρις στις έξωθεν χρηματοδοτήσεις.

Σήμερα, έχει ισοπεδωθεί το μεγαλύτερο μέρος των κτηρίων στη Λωρίδα της Γάζας, έχουν σκοτωθεί χιλιάδες άμαχοι, και ο αποκλεισμός που έχει επιβάλει το Ισραήλ οδηγεί τον πληθυσμό σε λιμό. Η διεθνής κοινή γνώμη στρέφεται όλο και περισσότερο κατά του Ισραήλ, το οποίο επιμένει στην ολοκληρωτική υποταγή όσων Παλαιστινίων έχουν απομείνει, στην εξόντωση της Χαμάς και φυσικά στην επιστροφή των ομήρων.

Βιβλιογραφία. 1) Wanderings: Chaim Potok's History of the Jews του Chaim Potok, 2) History of Ancient Israel του Christian Frevel, 3) The Invention of the Jewish People του Shlomo Sand, 4) The Hundred Years' War on Palestine: A History of Settler Colonial Conquest and Resistance του Rashid Khalidi, 5) The Iron Cage: The Story of the Palestinian Struggle for Statehood του Rashid Khalidi 6) The Returns of Zionism: Myths, Politics and Scholarship in Israel του Gabriel Piterberg.

Περί ψυχικής υγείας

Τετάρτη 2 Ιουλίου 2025. Παρέμβαση στην εκπομπή «Πλήρες πρωινό» που επιμελούνται ο Λευτέρης Κουρκουλός και η Ευαγγελία Ξηρουχάκη, δύο σοβαροί και ευγενικοί επαγγελματίες δημοσιογράφοι και η οποία μεταδίδεται Δευτέρα με Παρασκευή από τις 8 μέχρι τις 10 στον χανιώτικο σταθμό Γαύδος 88.8.

Ακούστε το απόσπασμα της εκπομπής



Περισσότερες πληροφορίες:

• Το διδακτορικό της Ελένης Αλεβαντή για τις κινητές ομάδες ψυχολογικής στήριξης στο πλαίσιο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στο Βέλγιο.
• «Η αβεβαιότητα ως πυξίδα: για ένα κοινωνικό και διαλογικό μοντέλο της ψυχικής υγείας» μια ομιλία της Ελένης Αλεβαντή (1η Δεκεμβρίου 2023 στο Ηράκλειο που οργάνωσε η φίλη κοινωνική ψυχολόγος Δέσποινα Λιμνιωτάκη του The Healing Tree Community for Mental Health) - ακούστε και τη συνέντευξη της Ελένης στον Σταύρο Γιακουβή του RadioMe.
• Η βράβευση της Κινητής Ομάδας Έκτακτης Ανάγκης της Αστυνομίας των Βρυξελλών (στα Γαλλικά).

Περί ευθανασίας

Η ευθανασία ως υπέρτατη ένδειξη αγάπης και ηρωισμού θα πρέπει κάποτε να μας απασχολήσει ως κοινωνία …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα την 1η Ιουλίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-508)

Την αφορμή για να γράψω για το σημερινό θέμα μου την έδωσε ένα άρθρο γνώμης της Λασκαρίνας Λιακάκου στη LiFO με τίτλο «Όλα τα ’χαμε στην Ελλάδα, η ευθανασία μας έλειπε». Σε αυτό η αρθρογράφος στρέφεται κατά της ευθανασίας θεωρώντας ότι κάθε σχετική κουβέντα μετατρέπεται στο ερώτημα «πώς θα πεθάνουν πιο εύκολα οι φτωχοί που επιβαρύνουν τα συστήματα υγείας». Μάλιστα, συνδέει το ζήτημα της ευθανασίας με τις πρόσφατες δολοφονίες δύο 85χρονων γυναικών (μιας καρκινοπαθούς στο Ρέθυμνο και μιας ανοϊκής στο Χαϊδάρι). Τις δολοφόνησαν συγγενείς τους που δεν άντεχαν να τις βλέπουν να υποφέρουν.

Προσωπικά, έχοντας ζήσει 30 χρόνια στο Βέλγιο, που νομοθέτησε την αποποινικοποίηση της ευθανασίας από το 2002, έχω έλθει πολύ κοντά σε σχετικές περιπτώσεις. Πρόσφατα, συζητώντας με μια πολύ καλή φίλη, αυθόρμητα μου είπε ότι έχει ήδη κάνει «τα χαρτιά» της. Κι αυτό όχι γιατί πάσχει από κάποια βαριά, ανίατη αρρώστια. Αλλά επειδή δεν θέλει να ταλαιπωρήσει τους δικούς της, όταν και αν, βρεθεί με άνοια, με κάποια βαριά μορφή καρκίνου, ή προσβληθεί από κάποια άλλη ανίατη ασθένεια.

Γιατί η ευθανασία είναι κατ’ αρχάς η υπέρτατη ένδειξη αγάπης προς την οικογένεια μας στα μέλη της οποίας δεν θέλουμε να επιβάλουμε την «υποχρέωση» να μας παρέχουν παρηγορητική φροντίδα όταν θα είμαστε κατάκοιτοι, αποκομμένοι από το περιβάλλον με το οποίο δεν θα μπορούμε να επικοινωνούμε πια και το μόνο που θα πετυχαίνουμε είναι να ταλαιπωρούμε τα πρόσωπα που μας αγαπάνε και νοιώθουν την υποχρέωση να μας περιποιηθούν. Επειδή θεωρούν ότι έτσι κάνουν το καθήκον τους, ενώ στην πραγματικότητα λιώνουν επιβαρύνοντας τη δική τους υγεία.

Αλλά και η υπέρτατη ένδειξη ηρωισμού, όπως μας διδάσκει η αρχαιοελληνική μας παράδοση. Ας αναλογιστούμε ότι ο πρώτος που φέρεται να αποφάσισε να προχωρήσει σε ευθανασία ήταν ο Ηρακλής. Ο οποίος, όταν φόρεσε το δηλητηριασμένο πουκάμισο που του έδωσε η γυναίκα του και άρχισε να υποφέρει από φρικτούς πόνους, μάζεψε ξύλα και παρακάλεσε τον Φιλοκτήτη, που τον λυπήθηκε, να ανάψει τη φωτιά πάνω στην κορυφή του βουνού Οίτη, με αποτέλεσμα να καεί ζωντανός. Γι’ αυτό και μετά τον θάνατό του αποθεώθηκε και έγινε δεκτός στον Όλυμπο ανάμεσα στους θεούς.

Η ευθανασία στο κόσμο. Όπως αναφέρθηκε στο πλαίσιο μιας συζήτησης του Society Uncensored στη Μικρή Σκηνή της Στέγης (του Ιδρύματος Ωνάση) με τίτλο «Τελική έξοδος», «οκτώ χώρες στον κόσμο συν κάποιες Πολιτείες της Αυστραλίας επιτρέπουν σήμερα υπό αυστηρές προϋποθέσεις την ενεργητική εθελοντική ευθανασία. Από αυτές οι πέντε είναι ευρωπαϊκές (Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ισπανία, Πορτογαλία), με τη Μεγάλη Βρετανία να είναι η αμέσως επόμενη “υποψήφια”. Η Ελβετία την αποδέχεται επίσης αλλά μόνο για ξένους υπηκόους.

Αρκετά περισσότερες είναι οι χώρες όπου επιτρέπεται η παθητική ευθανασία (άρνηση θεραπείας/απόσυρση υποστήριξης ζωής), ανάμεσά τους και η Ελλάδα, όπου πάντως η υποβοηθούμενη αυτοκτονία κάθε μορφής αποτελεί ποινικό αδίκημα και επισύρει πέντε χρόνια φυλάκιση ή και παραπάνω για το πρόσωπο που συνέργησε. Στον Καναδά, πάλι, που από το 2016 επιτρέπει την εθελοντική ευθανασία, ένα 7% του πληθυσμού συναινεί να εφαρμοστεί και στους ίδιους».

Η διαδικασία της ευθανασίας στο Βέλγιο είναι ιδιαίτερα αυστηρή και εξελίσσεται σε δύο στάδια. Ο υποψήφιος πρέπει να έχει τα λογικά του και να έχει δηλώσει εγγράφως και εγκαίρως την επιθυμία του να κινηθεί η διαδικασία της ευθανασίας. Το αίτημα πρέπει να γίνει στον οικογενειακό γιατρό που γνωρίζει όλο το ιστορικό του ασθενούς και ο οποίος υποβάλλει μια εμπεριστατωμένη έκθεση σε εξειδικευμένο νοσοκομειακό κέντρο όπου θα πραγματοποιηθεί η ευθανασία.

Εκεί, ο ασθενής θα πρέπει να συναντήσει έναν εξειδικευμένο γιατρό ο οποίος θα βεβαιώσει πως η απόφασή του έχει ληφθεί εθελοντικά, μετά από βαθιά σκέψη, είναι επαναλαμβανόμενη και χωρίς εξωτερική πίεση. Ο ασθενής μπορεί να συνοδεύεται και από κάποιο πρόσωπο εμπιστοσύνης. Ειδικές αυστηρές διατάξεις ισχύουν και για ανήλικους με αποδεδειγμένη ευθυκρισία και ικανότητα λήψης αποφάσεων.

Ερευνώντας το σημερινό θέμα έπεσα και στο τελευταίο έργο του καταξιωμένου σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά. Έχει τίτλο «Τελευταία πνοή» και πραγματεύεται μια σειρά από ιστορίες ασθενών που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο της ζωής τους και πώς συμπεριφέρονται οι δικοί τους άνθρωποι. Το κυριότερο δίδαγμα από αυτές και άλλες τέτοιες ιστορίες είναι ότι ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει ακριβώς από τι πάσχει και ποιες είναι οι προοπτικές του.

Δυστυχώς, στη χώρα μας δεν έχουμε αυτή την κουλτούρα της ειλικρίνειας. Προσπαθούμε να κρύψουμε από τον ασθενή την πραγματική του κατάσταση, απαιτώντας και την συνένοχη σιωπή των γιατρών. Θυμάμαι, το παράπονο ενός θείου μου, όταν κατάλαβε ότι βρισκόταν στο τελικό στάδιο πριν την αναχώρηση. «Γιατί μου το κρύψατε;» είπε, και το βλέμμα του εξέφραζε όχι μόνο απορία αλλά και απέραντη θλίψη …

Ξέρω πως το ζήτημα της ευθανασίας δεν είναι το ευκολότερο θέμα συζήτησης, ιδίως όταν απευθύνεται σε μια κοινωνία η οποία φαίνεται πως δεν είναι ακόμη έτοιμη να το συζητήσει και πολύ περισσότερο να νομοθετήσει σχετικά. Γιατί εκτός από ζήτημα κουλτούρας, στην Ελλάδα έχουμε ένα προβληματικό σύστημα υγείας το οποίο δεν περιλαμβάνει οργανωμένη παρηγορητική φροντίδα.

Ας ελπίσουμε ότι κάποτε θα καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε να καταστρέφουμε τις ζωές των παιδιών μας, επιβάλλοντας τους να μας φροντίζουν μέχρι να ξεψυχήσουμε. Και δεν είναι το κόστος με το οποίο επιβαρύνεται το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Αλλά οι επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία των «φροντιστών» που συχνά καταλήγουν να χρειάζονται περισσότερη φροντίδα οι ίδιοι …

Η Μεγάλη Ελλάδα

Οι εκφραστικοί πολεμιστές του Ριάτσε και οι ελληνικές επιγραφές στα γκρεκάνικα χωριά δείχνουν ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να εμπνέει …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 3 Ιουνίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-507)

Με στο φίλο και πρώην συνάδελφο Δημήτρη Χρονόπουλο ταξιδέψαμε οικογενειακώς για λίγες μέρες στη Νότια Ιταλία, σε ένα μέρος της Μεγάλης Ελλάδας. Περιοδεύσαμε στις περιφέρειες Απουλία (Puglia), Μπαζιλικάτα (Basilicata) και Καλαβρία (Calabria). Μερικά από τα πράγματα που μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση.

Οι πολεμιστές του Ριάτσε. Πρόκειται για δύο υπέροχα μπρούτζινα αγάλματα, μοναδικά δείγματα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής των μέσων του 5ου π.Χ. αιώνα. Βρέθηκαν σε βάθος 6-8 μέτρων σε απόσταση 200 μέτρων από την ακτή του Ριάτσε (Riace), ενός μικρού χωριού στις ανατολικές ιταλικές ακτές του Ιονίου πελάγους. Εκτίθενται σε ειδική κλιματιζόμενη αίθουσα, πάνω σε αντισεισμικό βάθρο από μάρμαρο Καρράρας, στο Εθνικό Μουσείο της Μεγάλης Ελλάδας στο Ρέτζιο ντι Καλάμπρια (το αρχαίο Ρήγιο).

Εκτιμάται ότι οι πολεμιστές έχουν βγει από το εργαστήριο του Φειδία και ενδέχεται να είναι ακόμη και έργο του ιδίου. Ή ακόμη ότι είναι έργο της σχολής του Πολύκλειτου, συμμαθητή το Φειδία. Φαίνεται ότι το πλοίο που τους μετέφερε έπεσε σε τρικυμία και, είτε έπεσαν στη θάλασσα λόγω των κλυδωνισμών είτε τους έριξε το πλήρωμα για να γλιτώσει. Το Μουσείο περιλαμβάνει επίσης πλήθος από αρχαιολογικά ευρήματα που προέρχονται πολλές αρχαίες ελληνικές αποικίες της Μεγάλης Ελλάδας.

Μερικά γκραικάνικα χωριά. Στη Καλαβρία, το Γκαλιτσιανό (Gallicianò), είναι κρυμμένο σε μια πτυχή της νότιας πλαγιάς του όρους Ασπρομόντε, μέσα στον ομώνυμο εθνικό δρυμό. Οι επιγραφές είναι όλες και στα Ελληνικά. Πίνοντας νερό από τη δροσερή «Πηγή της Αγάπης» φεύγεις ανανεωμένος. Έκπληκτος έπεσα πάνω στην «Πλατεία Άλιμος» τόπο της καταγωγής μου. Το χωριό κατοικήθηκε στους Βυζαντινούς χρόνους πιθανώς από μετανάστες που ήλθαν από την περιοχή του Κιλκίς (που τότε λεγόταν Γαλλικόν), όταν τα χωριά τους καταστράφηκαν από επιδρομές των Βουλγάρων.

Το χωριό Μπόβα (από το αρχαιοελληνικό Βούας) που κι αυτό βρίσκεται στον εθνικό δρυμό του Ασπρομόντε, φιλοξενεί το Μουσείο της Ελληνικής Γλώσσας της Καλαβρίας «Gerhard Rohlfs», από το όνομα του Γερμανού γλωσσολόγου ο οποίος πρώτος μελέτησε τα γραικανικά και απέδειξε τη μεγαλοελλαδίτικη καταγωγή της διαλέκτου. Κι εδώ οι επιγραφές και τα ονόματα των δρόμων είναι και στα Ελληνικά.

Στην ίδια περιοχή, το αρχαίο χωριό Πενταδάκτυλο (Pentedattilo) στη ρίζα του ομώνυμου βράχου είναι δυστυχώς εγκαταλειμμένο, αλλά λίγο πιο κάτω έχει δημιουργηθεί το νέο χωριό με σύγχρονα σπίτια. Συναντήσαμε επίσης στις περιπλανήσεις μας τον ποταμό Amendolea, ο οποίος στα αρχαία χρόνια ήταν πλωτός κοντά στις εκβολές του, ενώ σήμερα έχει περιοριστεί σε ένα μικρό ποταμάκι πλάτους σχεδόν ενός μέτρου.

Στην περιοχή του Σαλέντο στην Απουλία, μιλήσαμε με έναν κουρέα στο χωριό Sternatia (Χώρα στα γραικάνικα) ενώ στο Calimera συναντήσαμε τον κ. Παλαμά – «όχι τον Κωστή αλλά τον Συλβάνο», όπως μας είπε αστειευόμενος – ο οποίος μας έδειξε την αρχή του Ψαλμού 129 στα αρχαία ελληνικά και στα λατινικά χαραγμένη στο γείσο ενός σπιτιού. Το συμπέρασμα είναι ότι η Ελλάδα είναι παρούσα σε αυτές τις περιοχές και συνεχίζει να εμπνέει …

Ελεγχόμενη αφισοκόλληση. Περπατώντας στο Μπόβα έπεσα πάνω στην προκήρυξη ενός δημοψηφίσματος για θέματα εργατικού δικαίου και ιθαγένειας που θα διεξαχθεί στις 8-9 Ιουνίου μαζί με το 2ο γύρο των δημοτικών εκλογών. Εντύπωση μου έκαναν οι μεταλλικοί πίνακες στους οποίους προβλέπεται να αναρτήσουν τις αφίσες τους, υποχρεωτικά, οι υποψήφιοι και τα κόμματα. Κάτι τέτοιο ισχύει και στο Βέλγιο όπου κάθε δήμος εγκαθιστά ξύλινα πλαίσια, στα οποία και μόνο τα κόμματα έχουν δικαίωμα να επικολλούν τις προεκλογικές τους αφίσες. Εκεί, οι δημοτικές αρχές καλύπτουν με άσπρο χαρτί τις αφίσες εκτός πλαισίου και καλούν το αντίστοιχο κόμμα να τις ξανακολλήσει. Οι παραβάτες μπορεί ακόμη και να μηνυθούν.

Το 112 ενιαίος αριθμός επειγόντων. Το 112 ήταν στην Ιταλία ο παραδοσιακός αριθμός κλήσης των καραμπινιέρων, της Ιταλικής χωροφυλακής. Από το 1991 που θεσπίστηκε το 112 ως ο ευρωπαϊκός αριθμός επειγόντων υπήρχε μια εκκρεμότητα στην Ιταλία λόγω ασυμβατότητας λόγω ιατρικού απορρήτου κυρίως με τις υπηρεσίες των ασθενοφόρων. Η εκκρεμότητα αυτή φαίνεται πως έχει διευθετηθεί και σε αρκετές περιπτώσεις διαπίστωσα (π.χ. εργοτάξια, βενζινάδικα) ότι το 112 αναγράφεται ως ο μοναδικός εθνικός αριθμός επειγόντων. Ας ελπίσουμε να το δούμε αυτό και στην Ελλάδα!

Μαθητές ως αγγλόφωνοι ξεναγοί. Περπατώντας στην πόλη Λέτσε (Lecce) πέσαμε πάνω σε μια ομάδα μαθητών από το Oxford Group του Λέτσε, μια ιδιωτική σχολή εκμάθησης ξένων γλωσσών σε συνδυασμό με Μοντεσιορανή προσχολική, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μια 12χρονη κοπελίτσα με τη στολή του σχολείου προσφέρθηκε να μας παρουσιάσει δωρεάν και στα αγγλικά ένα κτήριο με ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Πρακτική άσκηση στην ξένη γλώσσα αλλά και στην ικανότητα δημόσιας ομιλίας. Λίγο αργότερα μια ομάδα νεαρών έκανε την ίδια δουλειά αλλά για τυφλούς. Μια μορφή εθελοντισμού με άμεσα πρακτικά αποτελέσματα …