Η Μεγάλη Ελλάδα

Οι εκφραστικοί πολεμιστές του Ριάτσε και οι ελληνικές επιγραφές στα γκρεκάνικα χωριά δείχνουν ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να εμπνέει …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 3 Ιουνίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-507)

Με στο φίλο και πρώην συνάδελφο Δημήτρη Χρονόπουλο ταξιδέψαμε οικογενειακώς για λίγες μέρες στη Νότια Ιταλία, σε ένα μέρος της Μεγάλης Ελλάδας. Περιοδεύσαμε στις περιφέρειες Απουλία (Puglia), Μπαζιλικάτα (Basilicata) και Καλαβρία (Calabria). Μερικά από τα πράγματα που μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση.

Οι πολεμιστές του Ριάτσε. Πρόκειται για δύο υπέροχα μπρούτζινα αγάλματα, μοναδικά δείγματα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής των μέσων του 5ου π.Χ. αιώνα. Βρέθηκαν σε βάθος 6-8 μέτρων σε απόσταση 200 μέτρων από την ακτή του Ριάτσε (Riace), ενός μικρού χωριού στις ανατολικές ιταλικές ακτές του Ιονίου πελάγους. Εκτίθενται σε ειδική κλιματιζόμενη αίθουσα, πάνω σε αντισεισμικό βάθρο από μάρμαρο Καρράρας, στο Εθνικό Μουσείο της Μεγάλης Ελλάδας στο Ρέτζιο ντι Καλάμπρια (το αρχαίο Ρήγιο).

Εκτιμάται ότι οι πολεμιστές έχουν βγει από το εργαστήριο του Φειδία και ενδέχεται να είναι ακόμη και έργο του ιδίου. Ή ακόμη ότι είναι έργο της σχολής του Πολύκλειτου, συμμαθητή το Φειδία. Φαίνεται ότι το πλοίο που τους μετέφερε έπεσε σε τρικυμία και, είτε έπεσαν στη θάλασσα λόγω των κλυδωνισμών είτε τους έριξε το πλήρωμα για να γλιτώσει. Το Μουσείο περιλαμβάνει επίσης πλήθος από αρχαιολογικά ευρήματα που προέρχονται πολλές αρχαίες ελληνικές αποικίες της Μεγάλης Ελλάδας.

Μερικά γκραικάνικα χωριά. Στη Καλαβρία, το Γκαλιτσιανό (Gallicianò), είναι κρυμμένο σε μια πτυχή της νότιας πλαγιάς του όρους Ασπρομόντε, μέσα στον ομώνυμο εθνικό δρυμό. Οι επιγραφές είναι όλες και στα Ελληνικά. Πίνοντας νερό από τη δροσερή «Πηγή της Αγάπης» φεύγεις ανανεωμένος. Έκπληκτος έπεσα πάνω στην «Πλατεία Άλιμος» τόπο της καταγωγής μου. Το χωριό κατοικήθηκε στους Βυζαντινούς χρόνους πιθανώς από μετανάστες που ήλθαν από την περιοχή του Κιλκίς (που τότε λεγόταν Γαλλικόν), όταν τα χωριά τους καταστράφηκαν από επιδρομές των Βουλγάρων.

Το χωριό Μπόβα (από το αρχαιοελληνικό Βούας) που κι αυτό βρίσκεται στον εθνικό δρυμό του Ασπρομόντε, φιλοξενεί το Μουσείο της Ελληνικής Γλώσσας της Καλαβρίας «Gerhard Rohlfs», από το όνομα του Γερμανού γλωσσολόγου ο οποίος πρώτος μελέτησε τα γραικανικά και απέδειξε τη μεγαλοελλαδίτικη καταγωγή της διαλέκτου. Κι εδώ οι επιγραφές και τα ονόματα των δρόμων είναι και στα Ελληνικά.

Στην ίδια περιοχή, το αρχαίο χωριό Πενταδάκτυλο (Pentedattilo) στη ρίζα του ομώνυμου βράχου είναι δυστυχώς εγκαταλειμμένο, αλλά λίγο πιο κάτω έχει δημιουργηθεί το νέο χωριό με σύγχρονα σπίτια. Συναντήσαμε επίσης στις περιπλανήσεις μας τον ποταμό Amendolea, ο οποίος στα αρχαία χρόνια ήταν πλωτός κοντά στις εκβολές του, ενώ σήμερα έχει περιοριστεί σε ένα μικρό ποταμάκι πλάτους σχεδόν ενός μέτρου.

Στην περιοχή του Σαλέντο στην Απουλία, μιλήσαμε με έναν κουρέα στο χωριό Sternatia (Χώρα στα γραικάνικα) ενώ στο Calimera συναντήσαμε τον κ. Παλαμά – «όχι τον Κωστή αλλά τον Συλβάνο», όπως μας είπε αστειευόμενος – ο οποίος μας έδειξε την αρχή του Ψαλμού 129 στα αρχαία ελληνικά και στα λατινικά χαραγμένη στο γείσο ενός σπιτιού. Το συμπέρασμα είναι ότι η Ελλάδα είναι παρούσα σε αυτές τις περιοχές και συνεχίζει να εμπνέει …

Ελεγχόμενη αφισοκόλληση. Περπατώντας στο Μπόβα έπεσα πάνω στην προκήρυξη ενός δημοψηφίσματος για θέματα εργατικού δικαίου και ιθαγένειας που θα διεξαχθεί στις 8-9 Ιουνίου μαζί με το 2ο γύρο των δημοτικών εκλογών. Εντύπωση μου έκαναν οι μεταλλικοί πίνακες στους οποίους προβλέπεται να αναρτήσουν τις αφίσες τους, υποχρεωτικά, οι υποψήφιοι και τα κόμματα. Κάτι τέτοιο ισχύει και στο Βέλγιο όπου κάθε δήμος εγκαθιστά ξύλινα πλαίσια, στα οποία και μόνο τα κόμματα έχουν δικαίωμα να επικολλούν τις προεκλογικές τους αφίσες. Εκεί, οι δημοτικές αρχές καλύπτουν με άσπρο χαρτί τις αφίσες εκτός πλαισίου και καλούν το αντίστοιχο κόμμα να τις ξανακολλήσει. Οι παραβάτες μπορεί ακόμη και να μηνυθούν.

Το 112 ενιαίος αριθμός επειγόντων. Το 112 ήταν στην Ιταλία ο παραδοσιακός αριθμός κλήσης των καραμπινιέρων, της Ιταλικής χωροφυλακής. Από το 1991 που θεσπίστηκε το 112 ως ο ευρωπαϊκός αριθμός επειγόντων υπήρχε μια εκκρεμότητα στην Ιταλία λόγω ασυμβατότητας λόγω ιατρικού απορρήτου κυρίως με τις υπηρεσίες των ασθενοφόρων. Η εκκρεμότητα αυτή φαίνεται πως έχει διευθετηθεί και σε αρκετές περιπτώσεις διαπίστωσα (π.χ. εργοτάξια, βενζινάδικα) ότι το 112 αναγράφεται ως ο μοναδικός εθνικός αριθμός επειγόντων. Ας ελπίσουμε να το δούμε αυτό και στην Ελλάδα!

Μαθητές ως αγγλόφωνοι ξεναγοί. Περπατώντας στην πόλη Λέτσε (Lecce) πέσαμε πάνω σε μια ομάδα μαθητών από το Oxford Group του Λέτσε, μια ιδιωτική σχολή εκμάθησης ξένων γλωσσών σε συνδυασμό με Μοντεσιορανή προσχολική, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μια 12χρονη κοπελίτσα με τη στολή του σχολείου προσφέρθηκε να μας παρουσιάσει δωρεάν και στα αγγλικά ένα κτήριο με ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Πρακτική άσκηση στην ξένη γλώσσα αλλά και στην ικανότητα δημόσιας ομιλίας. Λίγο αργότερα μια ομάδα νεαρών έκανε την ίδια δουλειά αλλά για τυφλούς. Μια μορφή εθελοντισμού με άμεσα πρακτικά αποτελέσματα …