Το αρχείο της παρουσίασης
11 Νοεμβρίου 2025
Το μέλλον της αποχέτευσης στα Χανιά
Η υλοποίηση της νέας Οδηγίας για τα αστικά απόβλητα απαιτεί επειγόντως μελέτες και εκτιμήσεις κόστους
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 14 Οκτωβρίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-511)
Ιστορία και κοινή λογική. Τα Χανιώτικα Νέα αναφέρονται τακτικά στα προβλήματα που έχουν οι κάτοικοι με την αποχέτευση στα Χανιά, όπως οι δυσοσμίες στην Παλιά Πόλη και στο Κουμπελή, αλλά και οι διαρροές λυμάτων από υπερχειλίσεις αγωγών στη Νέα Χώρα και αλλού. Παράλληλα, η αύξηση της δυναμικότητας του Κουμπελή και η επέκταση του δικτύου αποχέτευσης, σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές όπως η Παχιά Άμμος στον Σταυρό ή στον Καλαθά, χωρίς τις προβλεπόμενες από το νόμο, δημόσια διαθέσιμες, μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, προκαλεί αντιδράσεις των κατοίκων.
Παράλληλα, όπως έδειξαν για άλλη μία φορά οι πρόσφατες πλημμύρες και υπερχειλίσεις αγωγών σε πολλά σημεία των Χανίων (Σούδα, Νέα Χώρα, Κλαδισός κλπ.) υπάρχει σοβαρό πρόβλημα και στην απομάκρυνση των νερών της βροχής, για τα οποία, στις περισσότερες περιοχές, δεν υπάρχουν δίκτυα ομβρίων προσαρμοσμένα στις εντεινόμενες βροχοπτώσεις λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Οι αιτίες αυτών των προβλημάτων θα πρέπει κατ’ αρχάς να αναζητηθούν στα δύο εθνικά σχέδια αναδιοργάνωσης της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης, το σχέδιο Καποδίστριας (1997) και το σχέδιο Καλλικράτης (2010). Το αποτέλεσμα ήταν στο Δήμο Χανίων να συμπεριληφθούν και οι Δήμοι Ακρωτηρίου, Σούδας, Ελευθερίου Βενιζέλου, Θερίσου, Νέας Κυδωνίας και Κεραμιών.
Τα λύματα από όλα τα κτήρια των παραπάνω Δημοτικών Διαμερισμάτων (πλην Κεραμιών) αποφασίστηκε να διοχετευθούν μέσω δικτύων αποχέτευσης στην μοναδική εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων (ΕΕΛ) στο Κουμπελή – κάτι που, λόγω της μορφολογίας του εδάφους απαίτησε μέχρι σήμερα τη λειτουργία 28 αντλιοστασίων … Επίσης, στην ΕΕΛ προστίθενται και «τα βοθρολύματα από ολόκληρο το Νομό Χανίων, καθώς και τα υγρά απόβλητα των βιομηχανικών/ παραγωγικών μονάδων που είναι ομοειδή ως προς τη σύσταση τους με τα αστικά λύματα».
Επιπλέον, λόγω της οικιστικής ανάπτυξης, οι μονοκατοικίες αντικαταστάθηκαν από πολυκατοικίες, ενώ στα χωράφια κτίστηκαν βίλες και ξενοδοχειακές μονάδες. Λογικά, τα δίκτυα και η εγκατάσταση του Κουμπελή που σχεδιάστηκαν με δεδομένα της δεκαετίας του 1990 έχουν φτάσει στα όρια των δυνατοτήτων τους, ακόμη κι αν οι αρμόδιοι δεν θέλουν να το παραδεχτούν δημόσια.
Νέα δεδομένα. Από την 1/1/2025 ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση η νέα Οδηγία (η 2024/3019), για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων. Θα πρέπει να έχει ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία μέχρι τις 31/7/2027 ενώ μέχρι την 1/1/2028, η Ελλάδα θα πρέπει να έχει καταρτίσει Εθνικό Πρόγραμμα Εφαρμογής της εν λόγω Οδηγίας. Το πρόγραμμα αυτό θα πρέπει να στηρίζεται σε αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης εφαρμογής της προηγούμενης αντίστοιχης οδηγίας του 1991 και να περιλαμβάνει «εκτίμηση των επενδύσεων που απαιτούνται για την ανακαίνιση, την αναβάθμιση ή την αντικατάσταση των υφιστάμενων υποδομών επεξεργασίας αστικών λυμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικτύων αποχέτευσης», καθώς και «προσδιορισμό ή, κατ’ ελάχιστον, ένδειξη των πιθανών πηγών δημόσιας χρηματοδότησης, όταν αυτές χρειάζονται για να συμπληρωθούν τα τέλη χρήσης».
Με τη νέα Οδηγία, εισάγονται ορισμένες καινοτομίες που πρέπει να ληφθούν υπόψη στο πλαίσιο των «ολοκληρωμένων σχεδίων διαχείρισης αστικών λυμάτων» που πρέπει να καταρτιστούν για κάθε «περιοχή αποστράγγισης οικισμών με ισοδύναμο πληθυσμό πάνω από 100.000 κατοίκους». Ένας στόχος αφορά τη «μείωση της ρύπανσης από υπερχειλίσεις λόγω νεροποντής» κι αυτό με τη λήψη «προληπτικών μέτρων … για την αποφυγή της εισόδου μη ρυπασμένων όμβριων υδάτων στα δίκτυα αποχέτευσης».
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με «μέτρα που προάγουν τη φυσική συγκράτηση ή την αξιοποίηση των όμβριων υδάτων, και μέτρα για την αύξηση των πράσινων και των γαλάζιων χώρων στις αστικές περιοχές προκειμένου να μειωθούν οι υπερχειλίσεις λόγω νεροποντής ή για τον περιορισμό των αδιαπέραστων επιφανειών στους οικισμούς». Τέτοια μέτρα είναι οι λιμνούλες συγκέντρωσης ομβρίων και η μετατροπή αδιαπέραστων επιφανειών σε απορροφητικές (π.χ. χώροι στάθμευσης, πλακόστρωτες πλατείες – βλ. ΧΝ 2/10/2018).
Η νέα Οδηγία απαιτεί επίσης την εισαγωγή στις ΕΕΛ της τριτοβάθμιας και της τεταρτοβάθμιας επεξεργασίας. Σήμερα, στο Κουμπελή από την πρωτοβάθμια (απομάκρυνση μεγάλων ανόργανων υλικών, αιωρούμενων στερεών και άμμου), τη δευτεροβάθμια (αερόβια επεξεργασία με μικροοργανισμούς, απολύμανση, αναερόβια χώνευση) και την μερική τριτοβάθμια (απομάκρυνση αζώτου δηλ. απονιτρικοποίηση) επεξεργασία των λυμάτων, παράγεται λυματολάσπη (διατίθεται στο Χώρο Υγειονομικής Ταφής Κορακιάς), βιοαέριο (καλύπτει μέρος των ενεργειακών αναγκών της ΕΕΛ) και νερό άρδευσης (μόνο για τις ανάγκες της ΕΕΛ).
Σε πολλές χώρες επαναχρησιμοποιείται ευρύτερα στη γεωργία το νερό άρδευσης, και, μετά από περαιτέρω κατεργασία, η παραγόμενη λυματολάσπη ως λίπασμα. Η Οδηγία προβλέπει ευρύτερη χρήση του παραγόμενου βιοαερίου αλλά και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προκειμένου η επεξεργασία των λυμάτων και η λειτουργία των δικτύων αποχέτευσης να μην καταναλώνει ενέργεια από εξωτερικές πηγές (ενεργειακή ουδετερότητα). Επίσης, η Οδηγία προβλέπει ότι οι ΕΕΛ και τα δίκτυα αποχέτευσης πρέπει «να σχεδιάζονται, να κατασκευάζονται, να λειτουργούν και να συντηρούνται με τρόπο που να εξασφαλίζει επαρκείς αποδόσεις υπό όλες τις συνήθεις τοπικές κλιματικές συνθήκες» και να λαμβάνονται ταυτόχρονα υπόψη «οι εποχιακές διακυμάνσεις του φορτίου και η ευπάθεια στην κλιματική αλλαγή».
Η επέκταση της τριτοβάθμιας επεξεργασίας προβλέπει απομάκρυνση εκτός από το άζωτο και του φωσφόρου, ενώ η τεταρτοβάθμια επεξεργασία περιλαμβάνει την απομάκρυνση επιλεγμένων φαρμάκων (π.χ. αντιβιοτικά), και άλλων χημικών ουσιών (αντιοξειδωτικά, επιβραδυντικά φλόγας, απολυμαντικά, καλλυντικά, εντομοκτόνα), καθώς και μικροπλαστικά. Ιδιαίτερη σημασία δίνουν οι επιστήμονες στις υπέρ- και πολύ-φθοριωμένες αλκυλιωμενες ενώσεις (PFAS) οι οποίες επειδή δεν διασπώνται χαρακτηρίζονται και ως «αιώνια χημικά». Μέρος του κόστους της τεταρτοβάθμιας επεξεργασίας θα κληθούν να καλύψουν οι βιομηχανίες φαρμάκων και καλλυντικών …
Αποκέντρωση και συμμετοχή του κοινού. Η Οδηγία προβλέπει επίσης ότι ακόμη και οικισμοί με ισοδύναμο πληθυσμό 1.000 κατοίκους θα πρέπει να συνδεθούν σε δίκτυο αποχέτευσης. Και το ερώτημα είναι θα σχεδιαστεί και πάλι η επέκταση των δικτύων αποχέτευσης με επιπλέον ενεργοβόρα αντλιοστάσια που θα προωθούν τα λύματα σε μια κεντρική ΕΕΛ (Κουμπελή), ή θα επιλεγούν πιο οικολογικές λύσεις. Όπως οι τεχνητοί υγροβιότοποι που παρουσιάστηκαν σε πρόσφατη σχετική Ημερίδα την οποία οργάνωσε το Εργαστήριο Τεχνολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης (καθηγητής Αλέξανδρος Στεφανάκης) (βλ. ΧΝ 25/10/2025). Πρόκειται για μια πολλά υποσχόμενη πράσινη τεχνολογία που έχει δοκιμαστεί επί σειρά ετών σε πολλά μέρη του κόσμου, πρόσφατα ακόμη και στη ΔΕΥΑΧ (πειραματικά).
Στην Οδηγία ενσωματώνονται επίσης διατάξεις περί ενημέρωσης του ενδιαφερόμενου κοινού σε επίπεδο οικισμού καθώς και προβλέψεις για την δυνατότητα προσφυγής στη δικαιοσύνη από θιγόμενα άτομα, ιδίως αν έχει προκληθεί βλάβη της υγείας. Δικαίωμα προσφυγής έχουν και «μη κυβερνητικές οργανώσεις που προάγουν την προστασία του περιβάλλοντος ή της ανθρώπινης υγείας».
Οι διατάξεις αυτές συμπληρώνουν τις διατάξεις της Οδηγίας 2011/92/ΕΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον. Οδηγία η οποία καταστρατηγήθηκε το 2016 όταν αποφασίστηκε η επέκταση της δυναμικότητας του Κουμπελή από ισοδύναμο πληθυσμό 150.000 κατοίκων σε 170.000 κατοίκους, χωρίς να δημοσιοποιηθεί η σχετική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) ούτε να οργανωθεί η υποχρεωτική δημόσια διαβούλευση με βάση την ισχύουσα από τότε νομοθεσία της ΕΕ.
Τέλος η Οδηγία προβλέπει υποχρέωση εξασφάλισης της πρόσβασης σε υποδομές υγιεινής και αποχέτευσης «για όλους, ιδίως τις ευάλωτες και περιθωριοποιημένες ομάδες». Μάλιστα, σε όλους τους οικισμούς ι.π. 10.000 κατοίκων και άνω πρέπει να προβλεφθεί η «δημιουργία επαρκούς αριθμού εγκαταστάσεων υγιεινής σε δημόσιους χώρους, με ελεύθερη και, ιδίως για τις γυναίκες, ασφαλή πρόσβαση». Για οικισμούς με ι.π. 5.000 κατοίκων και άνω οι αρμόδιες αρχές πρέπει να διαθέτουν «επαρκή αριθμό δωρεάν εγκαταστάσεων υγιεινής σε δημόσια κτίρια, ιδίως σε διοικητικά κτίρια». Και τέλος, ενθαρρύνεται η «διάθεση εγκαταστάσεων υγιεινής για όλους, δωρεάν ή με μικρό τέλος εξυπηρέτησης, σε εστιατόρια, καταστήματα και παρόμοιους προσβάσιμους στο κοινό ιδιωτικούς χώρους».
Το μέλλον. Η εφαρμογή της Οδηγίας θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις. Οι επενδύσεις ως γνωστόν απαιτούν σωστές, κοστολογημένες μελέτες, αφού η υλοποίηση των σχετικών έργων θα γίνει με ορίζοντα 20ετίας. Ποιος θα αναλάβει να κάνει μια πρώτη προμελέτη με μια πρώτη εκτίμηση του κόστους; Μήπως ο δήμος που λειτουργεί με ορίζοντα 4ετίας και στόχο τις επόμενες εκλογές; Μήπως οι υπηρεσίες που κινούνται δημοσιοϋπαλληλικά, προσπαθώντας συχνά να ικανοποιήσουν τον εκάστοτε πολιτικό τους προϊστάμενο; Βέβαια, θεωρώ ότι όσο πιο γρήγορα καταρτιστεί και τεθεί στη δημόσια συζήτηση μια τέτοια προμελέτη, τόσο πιο εύκολα θα βρεθεί και η απαραίτητη χρηματοδότηση για την υλοποίηση του έργου. Μήπως πρέπει να αναλάβουν δράση το Πολυτεχνείο, το Τεχνικό Επιμελητήριο, ή ακόμη και μια σύμπραξη εταιρειών ή και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων (π.χ. Ωνάσειο, Ίδρυμα Σταύρου Νιάρχου, …);
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 14 Οκτωβρίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-511)
Ιστορία και κοινή λογική. Τα Χανιώτικα Νέα αναφέρονται τακτικά στα προβλήματα που έχουν οι κάτοικοι με την αποχέτευση στα Χανιά, όπως οι δυσοσμίες στην Παλιά Πόλη και στο Κουμπελή, αλλά και οι διαρροές λυμάτων από υπερχειλίσεις αγωγών στη Νέα Χώρα και αλλού. Παράλληλα, η αύξηση της δυναμικότητας του Κουμπελή και η επέκταση του δικτύου αποχέτευσης, σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές όπως η Παχιά Άμμος στον Σταυρό ή στον Καλαθά, χωρίς τις προβλεπόμενες από το νόμο, δημόσια διαθέσιμες, μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων, προκαλεί αντιδράσεις των κατοίκων.
Παράλληλα, όπως έδειξαν για άλλη μία φορά οι πρόσφατες πλημμύρες και υπερχειλίσεις αγωγών σε πολλά σημεία των Χανίων (Σούδα, Νέα Χώρα, Κλαδισός κλπ.) υπάρχει σοβαρό πρόβλημα και στην απομάκρυνση των νερών της βροχής, για τα οποία, στις περισσότερες περιοχές, δεν υπάρχουν δίκτυα ομβρίων προσαρμοσμένα στις εντεινόμενες βροχοπτώσεις λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Οι αιτίες αυτών των προβλημάτων θα πρέπει κατ’ αρχάς να αναζητηθούν στα δύο εθνικά σχέδια αναδιοργάνωσης της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης, το σχέδιο Καποδίστριας (1997) και το σχέδιο Καλλικράτης (2010). Το αποτέλεσμα ήταν στο Δήμο Χανίων να συμπεριληφθούν και οι Δήμοι Ακρωτηρίου, Σούδας, Ελευθερίου Βενιζέλου, Θερίσου, Νέας Κυδωνίας και Κεραμιών.
Τα λύματα από όλα τα κτήρια των παραπάνω Δημοτικών Διαμερισμάτων (πλην Κεραμιών) αποφασίστηκε να διοχετευθούν μέσω δικτύων αποχέτευσης στην μοναδική εγκατάσταση επεξεργασίας λυμάτων (ΕΕΛ) στο Κουμπελή – κάτι που, λόγω της μορφολογίας του εδάφους απαίτησε μέχρι σήμερα τη λειτουργία 28 αντλιοστασίων … Επίσης, στην ΕΕΛ προστίθενται και «τα βοθρολύματα από ολόκληρο το Νομό Χανίων, καθώς και τα υγρά απόβλητα των βιομηχανικών/ παραγωγικών μονάδων που είναι ομοειδή ως προς τη σύσταση τους με τα αστικά λύματα».
Επιπλέον, λόγω της οικιστικής ανάπτυξης, οι μονοκατοικίες αντικαταστάθηκαν από πολυκατοικίες, ενώ στα χωράφια κτίστηκαν βίλες και ξενοδοχειακές μονάδες. Λογικά, τα δίκτυα και η εγκατάσταση του Κουμπελή που σχεδιάστηκαν με δεδομένα της δεκαετίας του 1990 έχουν φτάσει στα όρια των δυνατοτήτων τους, ακόμη κι αν οι αρμόδιοι δεν θέλουν να το παραδεχτούν δημόσια.
Νέα δεδομένα. Από την 1/1/2025 ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση η νέα Οδηγία (η 2024/3019), για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων. Θα πρέπει να έχει ενσωματωθεί στην ελληνική νομοθεσία μέχρι τις 31/7/2027 ενώ μέχρι την 1/1/2028, η Ελλάδα θα πρέπει να έχει καταρτίσει Εθνικό Πρόγραμμα Εφαρμογής της εν λόγω Οδηγίας. Το πρόγραμμα αυτό θα πρέπει να στηρίζεται σε αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης εφαρμογής της προηγούμενης αντίστοιχης οδηγίας του 1991 και να περιλαμβάνει «εκτίμηση των επενδύσεων που απαιτούνται για την ανακαίνιση, την αναβάθμιση ή την αντικατάσταση των υφιστάμενων υποδομών επεξεργασίας αστικών λυμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικτύων αποχέτευσης», καθώς και «προσδιορισμό ή, κατ’ ελάχιστον, ένδειξη των πιθανών πηγών δημόσιας χρηματοδότησης, όταν αυτές χρειάζονται για να συμπληρωθούν τα τέλη χρήσης».
Με τη νέα Οδηγία, εισάγονται ορισμένες καινοτομίες που πρέπει να ληφθούν υπόψη στο πλαίσιο των «ολοκληρωμένων σχεδίων διαχείρισης αστικών λυμάτων» που πρέπει να καταρτιστούν για κάθε «περιοχή αποστράγγισης οικισμών με ισοδύναμο πληθυσμό πάνω από 100.000 κατοίκους». Ένας στόχος αφορά τη «μείωση της ρύπανσης από υπερχειλίσεις λόγω νεροποντής» κι αυτό με τη λήψη «προληπτικών μέτρων … για την αποφυγή της εισόδου μη ρυπασμένων όμβριων υδάτων στα δίκτυα αποχέτευσης».
Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με «μέτρα που προάγουν τη φυσική συγκράτηση ή την αξιοποίηση των όμβριων υδάτων, και μέτρα για την αύξηση των πράσινων και των γαλάζιων χώρων στις αστικές περιοχές προκειμένου να μειωθούν οι υπερχειλίσεις λόγω νεροποντής ή για τον περιορισμό των αδιαπέραστων επιφανειών στους οικισμούς». Τέτοια μέτρα είναι οι λιμνούλες συγκέντρωσης ομβρίων και η μετατροπή αδιαπέραστων επιφανειών σε απορροφητικές (π.χ. χώροι στάθμευσης, πλακόστρωτες πλατείες – βλ. ΧΝ 2/10/2018).
Η νέα Οδηγία απαιτεί επίσης την εισαγωγή στις ΕΕΛ της τριτοβάθμιας και της τεταρτοβάθμιας επεξεργασίας. Σήμερα, στο Κουμπελή από την πρωτοβάθμια (απομάκρυνση μεγάλων ανόργανων υλικών, αιωρούμενων στερεών και άμμου), τη δευτεροβάθμια (αερόβια επεξεργασία με μικροοργανισμούς, απολύμανση, αναερόβια χώνευση) και την μερική τριτοβάθμια (απομάκρυνση αζώτου δηλ. απονιτρικοποίηση) επεξεργασία των λυμάτων, παράγεται λυματολάσπη (διατίθεται στο Χώρο Υγειονομικής Ταφής Κορακιάς), βιοαέριο (καλύπτει μέρος των ενεργειακών αναγκών της ΕΕΛ) και νερό άρδευσης (μόνο για τις ανάγκες της ΕΕΛ).
Σε πολλές χώρες επαναχρησιμοποιείται ευρύτερα στη γεωργία το νερό άρδευσης, και, μετά από περαιτέρω κατεργασία, η παραγόμενη λυματολάσπη ως λίπασμα. Η Οδηγία προβλέπει ευρύτερη χρήση του παραγόμενου βιοαερίου αλλά και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας προκειμένου η επεξεργασία των λυμάτων και η λειτουργία των δικτύων αποχέτευσης να μην καταναλώνει ενέργεια από εξωτερικές πηγές (ενεργειακή ουδετερότητα). Επίσης, η Οδηγία προβλέπει ότι οι ΕΕΛ και τα δίκτυα αποχέτευσης πρέπει «να σχεδιάζονται, να κατασκευάζονται, να λειτουργούν και να συντηρούνται με τρόπο που να εξασφαλίζει επαρκείς αποδόσεις υπό όλες τις συνήθεις τοπικές κλιματικές συνθήκες» και να λαμβάνονται ταυτόχρονα υπόψη «οι εποχιακές διακυμάνσεις του φορτίου και η ευπάθεια στην κλιματική αλλαγή».
Η επέκταση της τριτοβάθμιας επεξεργασίας προβλέπει απομάκρυνση εκτός από το άζωτο και του φωσφόρου, ενώ η τεταρτοβάθμια επεξεργασία περιλαμβάνει την απομάκρυνση επιλεγμένων φαρμάκων (π.χ. αντιβιοτικά), και άλλων χημικών ουσιών (αντιοξειδωτικά, επιβραδυντικά φλόγας, απολυμαντικά, καλλυντικά, εντομοκτόνα), καθώς και μικροπλαστικά. Ιδιαίτερη σημασία δίνουν οι επιστήμονες στις υπέρ- και πολύ-φθοριωμένες αλκυλιωμενες ενώσεις (PFAS) οι οποίες επειδή δεν διασπώνται χαρακτηρίζονται και ως «αιώνια χημικά». Μέρος του κόστους της τεταρτοβάθμιας επεξεργασίας θα κληθούν να καλύψουν οι βιομηχανίες φαρμάκων και καλλυντικών …
Αποκέντρωση και συμμετοχή του κοινού. Η Οδηγία προβλέπει επίσης ότι ακόμη και οικισμοί με ισοδύναμο πληθυσμό 1.000 κατοίκους θα πρέπει να συνδεθούν σε δίκτυο αποχέτευσης. Και το ερώτημα είναι θα σχεδιαστεί και πάλι η επέκταση των δικτύων αποχέτευσης με επιπλέον ενεργοβόρα αντλιοστάσια που θα προωθούν τα λύματα σε μια κεντρική ΕΕΛ (Κουμπελή), ή θα επιλεγούν πιο οικολογικές λύσεις. Όπως οι τεχνητοί υγροβιότοποι που παρουσιάστηκαν σε πρόσφατη σχετική Ημερίδα την οποία οργάνωσε το Εργαστήριο Τεχνολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης (καθηγητής Αλέξανδρος Στεφανάκης) (βλ. ΧΝ 25/10/2025). Πρόκειται για μια πολλά υποσχόμενη πράσινη τεχνολογία που έχει δοκιμαστεί επί σειρά ετών σε πολλά μέρη του κόσμου, πρόσφατα ακόμη και στη ΔΕΥΑΧ (πειραματικά).
Στην Οδηγία ενσωματώνονται επίσης διατάξεις περί ενημέρωσης του ενδιαφερόμενου κοινού σε επίπεδο οικισμού καθώς και προβλέψεις για την δυνατότητα προσφυγής στη δικαιοσύνη από θιγόμενα άτομα, ιδίως αν έχει προκληθεί βλάβη της υγείας. Δικαίωμα προσφυγής έχουν και «μη κυβερνητικές οργανώσεις που προάγουν την προστασία του περιβάλλοντος ή της ανθρώπινης υγείας».
Οι διατάξεις αυτές συμπληρώνουν τις διατάξεις της Οδηγίας 2011/92/ΕΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον. Οδηγία η οποία καταστρατηγήθηκε το 2016 όταν αποφασίστηκε η επέκταση της δυναμικότητας του Κουμπελή από ισοδύναμο πληθυσμό 150.000 κατοίκων σε 170.000 κατοίκους, χωρίς να δημοσιοποιηθεί η σχετική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) ούτε να οργανωθεί η υποχρεωτική δημόσια διαβούλευση με βάση την ισχύουσα από τότε νομοθεσία της ΕΕ.
Τέλος η Οδηγία προβλέπει υποχρέωση εξασφάλισης της πρόσβασης σε υποδομές υγιεινής και αποχέτευσης «για όλους, ιδίως τις ευάλωτες και περιθωριοποιημένες ομάδες». Μάλιστα, σε όλους τους οικισμούς ι.π. 10.000 κατοίκων και άνω πρέπει να προβλεφθεί η «δημιουργία επαρκούς αριθμού εγκαταστάσεων υγιεινής σε δημόσιους χώρους, με ελεύθερη και, ιδίως για τις γυναίκες, ασφαλή πρόσβαση». Για οικισμούς με ι.π. 5.000 κατοίκων και άνω οι αρμόδιες αρχές πρέπει να διαθέτουν «επαρκή αριθμό δωρεάν εγκαταστάσεων υγιεινής σε δημόσια κτίρια, ιδίως σε διοικητικά κτίρια». Και τέλος, ενθαρρύνεται η «διάθεση εγκαταστάσεων υγιεινής για όλους, δωρεάν ή με μικρό τέλος εξυπηρέτησης, σε εστιατόρια, καταστήματα και παρόμοιους προσβάσιμους στο κοινό ιδιωτικούς χώρους».
Το μέλλον. Η εφαρμογή της Οδηγίας θα απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις. Οι επενδύσεις ως γνωστόν απαιτούν σωστές, κοστολογημένες μελέτες, αφού η υλοποίηση των σχετικών έργων θα γίνει με ορίζοντα 20ετίας. Ποιος θα αναλάβει να κάνει μια πρώτη προμελέτη με μια πρώτη εκτίμηση του κόστους; Μήπως ο δήμος που λειτουργεί με ορίζοντα 4ετίας και στόχο τις επόμενες εκλογές; Μήπως οι υπηρεσίες που κινούνται δημοσιοϋπαλληλικά, προσπαθώντας συχνά να ικανοποιήσουν τον εκάστοτε πολιτικό τους προϊστάμενο; Βέβαια, θεωρώ ότι όσο πιο γρήγορα καταρτιστεί και τεθεί στη δημόσια συζήτηση μια τέτοια προμελέτη, τόσο πιο εύκολα θα βρεθεί και η απαραίτητη χρηματοδότηση για την υλοποίηση του έργου. Μήπως πρέπει να αναλάβουν δράση το Πολυτεχνείο, το Τεχνικό Επιμελητήριο, ή ακόμη και μια σύμπραξη εταιρειών ή και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων (π.χ. Ωνάσειο, Ίδρυμα Σταύρου Νιάρχου, …);
16 Οκτωβρίου 2025
Παρέμβασή μου στον σταθμό Γαύδος FM 88,8 για την ημερίδα «Καθαρά Χανιά – Καθαρό Μέλλον»
Παρέμβασή μου στον σταθμό Γαύδος FM 88,8 σχετικά με την ημερίδα «Καθαρά Χανιά – Καθαρό Μέλλον» για το Αποχετευτικό Δίκτυο Χανίων που οργάνωσαν στις 15 Οκτωβρίου 2025 οι παρακάτω σύλλογοι:
- Ο Εξωραϊστικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Κουμπελή «Άγ. Γεώργιος»
- Ο Εξωραϊστικός και Μορφωτικός Σύλλογος Νέας Χώρας
- Ο Πολιτιστικός και Αναπτυξιακός Σύλλογος Μόνιμων Κατοίκων Παλιάς Πόλης Χανίων
- Ο Εξωραϊστικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Καλαθά
- Ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Σταυρού (SEA)
με Συντονίστρια τη δημοσιογράφο Ευαγγελία Ξηρουχάκη
14 Οκτωβρίου 2025
Διοξίνες, η ύπουλη απειλή
Ο καπνός από την καύση σκουπιδιών, ξερόκλαδων αλλά και από δασικές και άλλες πυρκαγιές έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία μας
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 14 Οκτωβρίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-511)
«Φονιάδες των λαών … εντομοκτόνα!», αυτός ήταν ο τίτλος ενός άρθρου που έγραψα το μακρινό 2012 σε αυτήν εδώ τη στήλη (βλ. ΧΝ 27/6/2012). Αφορούσε την ανεπανόρθωτη βλάβη στην υγεία που προκαλεί το υπερβολικό ψέκασμα με επικίνδυνα, ακόμη και απαγορευμένα φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα, χωρίς τα προβλεπόμενα μέτρα προστασίας και χωρίς να ακολουθούνται πιστά οι οδηγίες χρήσης. Σήμερα θα αναφερθώ σε μιάν άλλη απειλή της υγείας, που προέρχεται από το ανεξέλεγκτο κάψιμο ξερόκλαδων, σκουπιδιών και από τις πυρκαγιές, τις δασικές αλλά και των ΧΥΤΑ (χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων ή χωματερές).
Σε άρθρο του στα Χ.Ν. (βλ. ΧΝ 1/11/2023) ο Χημικός και τέως Υπεύθυνος Αγοράς Τροφίμων Αναστάσιος Τριποδιανάκης έγραψε ότι «οι διοξίνες είναι οργανικές ενώσεις ύποπτες για καρκινογενέσεις, ιδιαίτερα τοξικές για τον άνθρωπο, … (και είναι) ανθεκτικές στη βιολογική αποικοδόμηση», δηλαδή ο οργανισμός μας ούτε τις διασπά ούτε τις αποβάλει. Και δυστυχώς σχετίζονται άμεσα με τη διατροφή μας …
Σύμφωνα με τον κ. Τριποδιανάκη, οι διοξίνες είναι λιποδιαλυτές ουσίες, που αποθηκεύονται στον λιπώδη ιστό των ζώων (θηλαστικών, πουλερικών, αλλά και ψαριών και οστρακοειδών). Ο άνθρωπος λαμβάνει τη μεγαλύτερη ποσότητα διοξινών από την τροφή του, καταναλώνοντας ζωικά προϊόντα (γάλα, κρέας, τυροκομικά) που προέρχονται από ζώα, τα οποία έχουν τραφεί µε ζωοτροφές οι οποίες έχουν επιμολυνθεί με διοξίνες.
Η πρόσφατη πυρκαγιά στον ΧΥΤΑ της ΔΕΔΙΣΑ στο Ακρωτήρι, η παλαιότερη πυρκαγιά (βλ. ΧΝ 7/11/2023) σε χώρο επεξεργασίας και ταφής αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ), το συστηματικό κάψιμο των κλαδιών από τα κλαδέματα καθώς και ο καπνός από τα τζάκια και τις ξυλόσομπες το χειμώνα, παράγουν καπνούς που περιέχουν διοξίνες. Ωστόσο, όταν ακόμη βρισκόταν σε εξέλιξη η φωτιά στον ΧΥΤΑ, οι αρμόδιοι δήλωσαν ότι «δεν υπάρχει πρόβλημα από τον καπνό και την τοξικότητα λόγω του ανέμου που επικρατεί στην περιοχή».
Σε παλαιότερη μελέτη μετά από μια πυρκαγιά στον ΧΥΤΑ Ταγαράδων του Δήμου Θέρμης κοντά στη Θεσσαλονίκη, διαπιστώθηκε αυξημένη συγκέντρωση διοξινών σε εξήντα τρόφιμα (γάλα, κρέας, αβγά και ελιές που προορίζονταν για παραγωγή ελαιόλαδου). Η μελέτη έγινε με τη συμμετοχή του Εργαστηρίου Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος». Πρόκειται για το μόνο διαπιστευμένο κατά ISO εργαστήριο το οποίο έχει ορισθεί ως το αρμόδιο Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι μέλος του δικτύου Εργαστηρίων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τον έλεγχο διοξινών, υπερφθοριωμένων ενώσεων και βρωμιωμένων επιβραδυντικών φλόγας.
Στην περίπτωση των Ταγαράδων, απαγορεύτηκε η κατανάλωση τροφίμων από τη μολυσμένη περιοχή μέχρι να επανέλθει στα φυσικά της επίπεδα η συγκέντρωση των επιβλαβών ουσιών. Καταστράφηκαν πάνω από 80.000 κιλά γάλακτος και θανατώθηκαν πάνω από 1.000 αιγοπρόβατα. Σε κοπάδι στα 500 μέτρα από την πυρκαγιά γεννήθηκαν ζώα με γενετικές ανωμαλίες σε ποσοστό 2,5%. Δεν ανιχνεύτηκαν διοξίνες στα λαχανικά λόγω χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπη. Αντίθετα, οι ελιές που περιέχουν λιπίδια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δείκτες επιμόλυνσης με διοξίνες ανάλογα με την απόσταση από την εστία της πυρκαγιάς.
Κατά τη γνώμη μου, για να επιβεβαιωθούν οι δηλώσεις των αρμοδίων περί μη ύπαρξης προβλημάτων από την τοξικότητα του καπνού θα άξιζε να ζητηθεί από το αρμόδιο Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς να μελετήσει τις περιοχές γύρω από την εστία της πυρκαγιάς ή προς την κατεύθυνση οποία κινήθηκε ο καπνός, λόγω των ανέμων, προκειμένου να διαπιστωθεί η διασπορά ή όχι διοξινών. Επισημαίνεται ότι οι εν λόγω μελέτες δεν είναι δωρεάν.
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 14 Οκτωβρίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-511)
«Φονιάδες των λαών … εντομοκτόνα!», αυτός ήταν ο τίτλος ενός άρθρου που έγραψα το μακρινό 2012 σε αυτήν εδώ τη στήλη (βλ. ΧΝ 27/6/2012). Αφορούσε την ανεπανόρθωτη βλάβη στην υγεία που προκαλεί το υπερβολικό ψέκασμα με επικίνδυνα, ακόμη και απαγορευμένα φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα, χωρίς τα προβλεπόμενα μέτρα προστασίας και χωρίς να ακολουθούνται πιστά οι οδηγίες χρήσης. Σήμερα θα αναφερθώ σε μιάν άλλη απειλή της υγείας, που προέρχεται από το ανεξέλεγκτο κάψιμο ξερόκλαδων, σκουπιδιών και από τις πυρκαγιές, τις δασικές αλλά και των ΧΥΤΑ (χώροι υγειονομικής ταφής απορριμμάτων ή χωματερές).
Σε άρθρο του στα Χ.Ν. (βλ. ΧΝ 1/11/2023) ο Χημικός και τέως Υπεύθυνος Αγοράς Τροφίμων Αναστάσιος Τριποδιανάκης έγραψε ότι «οι διοξίνες είναι οργανικές ενώσεις ύποπτες για καρκινογενέσεις, ιδιαίτερα τοξικές για τον άνθρωπο, … (και είναι) ανθεκτικές στη βιολογική αποικοδόμηση», δηλαδή ο οργανισμός μας ούτε τις διασπά ούτε τις αποβάλει. Και δυστυχώς σχετίζονται άμεσα με τη διατροφή μας …
Σύμφωνα με τον κ. Τριποδιανάκη, οι διοξίνες είναι λιποδιαλυτές ουσίες, που αποθηκεύονται στον λιπώδη ιστό των ζώων (θηλαστικών, πουλερικών, αλλά και ψαριών και οστρακοειδών). Ο άνθρωπος λαμβάνει τη μεγαλύτερη ποσότητα διοξινών από την τροφή του, καταναλώνοντας ζωικά προϊόντα (γάλα, κρέας, τυροκομικά) που προέρχονται από ζώα, τα οποία έχουν τραφεί µε ζωοτροφές οι οποίες έχουν επιμολυνθεί με διοξίνες.
Η πρόσφατη πυρκαγιά στον ΧΥΤΑ της ΔΕΔΙΣΑ στο Ακρωτήρι, η παλαιότερη πυρκαγιά (βλ. ΧΝ 7/11/2023) σε χώρο επεξεργασίας και ταφής αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ), το συστηματικό κάψιμο των κλαδιών από τα κλαδέματα καθώς και ο καπνός από τα τζάκια και τις ξυλόσομπες το χειμώνα, παράγουν καπνούς που περιέχουν διοξίνες. Ωστόσο, όταν ακόμη βρισκόταν σε εξέλιξη η φωτιά στον ΧΥΤΑ, οι αρμόδιοι δήλωσαν ότι «δεν υπάρχει πρόβλημα από τον καπνό και την τοξικότητα λόγω του ανέμου που επικρατεί στην περιοχή».
Σε παλαιότερη μελέτη μετά από μια πυρκαγιά στον ΧΥΤΑ Ταγαράδων του Δήμου Θέρμης κοντά στη Θεσσαλονίκη, διαπιστώθηκε αυξημένη συγκέντρωση διοξινών σε εξήντα τρόφιμα (γάλα, κρέας, αβγά και ελιές που προορίζονταν για παραγωγή ελαιόλαδου). Η μελέτη έγινε με τη συμμετοχή του Εργαστηρίου Φασματομετρίας Μάζας και Ανάλυσης Διοξινών του Εθνικού Κέντρου Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος». Πρόκειται για το μόνο διαπιστευμένο κατά ISO εργαστήριο το οποίο έχει ορισθεί ως το αρμόδιο Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και είναι μέλος του δικτύου Εργαστηρίων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για τον έλεγχο διοξινών, υπερφθοριωμένων ενώσεων και βρωμιωμένων επιβραδυντικών φλόγας.
Στην περίπτωση των Ταγαράδων, απαγορεύτηκε η κατανάλωση τροφίμων από τη μολυσμένη περιοχή μέχρι να επανέλθει στα φυσικά της επίπεδα η συγκέντρωση των επιβλαβών ουσιών. Καταστράφηκαν πάνω από 80.000 κιλά γάλακτος και θανατώθηκαν πάνω από 1.000 αιγοπρόβατα. Σε κοπάδι στα 500 μέτρα από την πυρκαγιά γεννήθηκαν ζώα με γενετικές ανωμαλίες σε ποσοστό 2,5%. Δεν ανιχνεύτηκαν διοξίνες στα λαχανικά λόγω χαμηλής περιεκτικότητας σε λίπη. Αντίθετα, οι ελιές που περιέχουν λιπίδια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δείκτες επιμόλυνσης με διοξίνες ανάλογα με την απόσταση από την εστία της πυρκαγιάς.
Κατά τη γνώμη μου, για να επιβεβαιωθούν οι δηλώσεις των αρμοδίων περί μη ύπαρξης προβλημάτων από την τοξικότητα του καπνού θα άξιζε να ζητηθεί από το αρμόδιο Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς να μελετήσει τις περιοχές γύρω από την εστία της πυρκαγιάς ή προς την κατεύθυνση οποία κινήθηκε ο καπνός, λόγω των ανέμων, προκειμένου να διαπιστωθεί η διασπορά ή όχι διοξινών. Επισημαίνεται ότι οι εν λόγω μελέτες δεν είναι δωρεάν.
02 Σεπτεμβρίου 2025
Περί διαφθοράς, καπνίσματος και κριτικής σκέψης
Πρώτες στο κάπνισμα οι Ελληνίδες, πρώτοι στη διαφθορά στην Ευρώπη και με συνεχή αύξηση της κατανάλωσης καπνικών προϊόντων
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 2 Σεπτεμβρίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-510)
Ελληνικές πρωτιές. Στις 8 Ιουλίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την ετήσια έκθεσή της για το Κράτος Δικαίου. Μαζί, δημοσίευσε και τα αποτελέσματα της ετήσιας έρευνας κοινής γνώμης (Ευρωβαρόμετρο) για την Στάση των Ευρωπαίων έναντι της διαφθοράς στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το 2025. Για δεύτερη συνεχή χρονιά η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση! Στο ερώτημα «Πόσο διαδεδομένο πιστεύετε ότι είναι το πρόβλημα της διαφθοράς στη χώρα σας;» το 97% απάντησε θετικά (το 1924 είχε απαντήσει θετικά το 98%). Παράλληλα, το 30% των Ελλήνων απαντά ότι γνωρίζει κάποιον που χρηματίζεται ή έχει χρηματιστεί ενώ στις τρεις πρώτες θέσεις των τομέων που χρηματίζονται βρίσκονται με τη σειρά η υγεία (89%), οι πολιτικοί σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο (70%) και τα πολιτικά κόμματα (69%).
Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι οι Έλληνες σε ποσοστό 99% ΔΕΝ καταγγέλλουν τις περιπτώσεις διαφθοράς που αντιμετώπισαν, παρόλο που το 60% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι γνωρίζουν πού να απευθυνθούν για να τις καταγγείλουν. Και γιατί δεν κάνουν καταγγελία; Το 44% απαντά επειδή είναι δύσκολο να το αποδείξουν, το 43% επειδή δεν έχει νόημα αφού δεν θα τιμωρηθεί ο υπεύθυνος και το 37% επειδή όλοι γνωρίζουν γι’ αυτές τις περιπτώσεις αλλά δεν τις καταγγέλλουν.
Στο πεδίο του καπνίσματος, στις 6 Αυγούστου η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (Eurostat) ανακοίνωσε τους δείκτες για το κάπνισμα στον πληθυσμό ηλικίας 15 ετών και άνω. Το υψηλότερο συνολικό ποσοστό καπνιστών το έχει η Βουλγαρία (37%), ακολουθούμενη από την Ελλάδα (36%) και την Κροατία (35%). Όμως στις γυναίκες έχουμε την πρωτιά με ποσοστό καπνίσματος (32%), και ακολουθούν η Κροατία (30%) και η Ρουμανία (29%). Οι καπνοβιομηχανίες με τη σειρά τους ανακοινώνουν αύξηση των πωλήσεων των νόμιμα πωλούμενων τσιγάρων και μείωση των λαθραία διακινούμενων. Παράλληλα, το κράτος ανακοινώνει αύξηση των εσόδων από την φορολογία καπνικών προϊόντων – το 2024 2,936 δις € έναντι 2,922 δις € για το 2023.
Μια επικίνδυνη σέχτα. Διάβασα ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Θοδωρή Γεωργακόπουλου (Καθημερινή) με τίτλο «Ο δικτάτορας κλόουν» με αναφορά στον πρόεδρο των ΗΠΑ. Αναφέρει κατ’ αρχάς μερικά από αυτά που έχει πει ή έχει κάνει, τα οποία αν τα έλεγε ή τα έκανε ο οποιοσδήποτε άλλος πολιτικός θα είχε χάσει τις εκλογές και θα είχε μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Η απάντηση που δίνει στην ερώτηση γιατί τόσος κόσμος ακολουθεί τυφλά τον πρόεδρο είναι ότι «έχουμε μια αποκόλληση μέρους του εκλογικού σώματος από την αντικειμενική πραγματικότητα, ένα φαινόμενο που προσομοιάζει περισσότερο με τις αιτίες και τις μεθόδους με τις οποίες άνθρωποι γίνονται φανατικά μέλη θρησκευτικών αιρέσεων».
Έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές από αυτήν εδώ τη στήλη στις σέχτες και τα χαρακτηριστικά τους, ιδίως σε σχέση με την πολιτική. Στις 25 Φεβρουαρίου 2020 στο άρθρο «Πολιτική και δογματικές εξαρτήσεις - Από τις “ψευδείς ειδήσεις” στην τηλεόραση και τα κοινωνικά δίκτυα στις νέες πολιτικές σέχτες με οπαδούς χωρίς κριτικό πνεύμα» γράφαμε: «Οι θρησκείες και οι ιδεολογίες είχαν και έχουν τα ιερά τους βιβλία και ένα δίκτυο από κήρυκες που διαδίδουν τον δρόμο για τον επίγειο ή τον επουράνιο “παράδεισο”. Συχνά σε εβδομαδιαίες συγκεντρώσεις σε χώρους λατρείας ή σε μικρές παρέες – σε καφενεία ή σπίτια. Στις μέρες μας ένα μεγάλο μέρος αυτής της διαδικασίας προσηλυτισμού έχει υποκατασταθεί από τη χρήση σύγχρονων μέσων επικοινωνίας όπως ραδιόφωνα, τηλεοράσεις, διαδίκτυο και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας στον χώρο της πολιτικής γίνονται εμφανή, τουλάχιστον σε όσους θέλουν να τα δουν. Η έξοδος της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση ίσως αποδειχτεί η πιο ανώδυνη και αναίμακτη συνέπεια μιας τέτοιας ιδεολογικής εκστρατείας. Από τη δεκαετία του 1970 και μέχρι σήμερα (σημ. 2020) ο ιερός πόλεμος που έχουν κηρύξει ορισμένες μουσουλμανικές σέχτες έχει ήδη προκαλέσει πάνω από 10.800 θανάτους και περισσότερους από 28.200 τραυματισμούς παγκοσμίως.
Ίσως το μέλλον να μας επιφυλάσσει ακόμη χειρότερες καταστάσεις αν γενικευτεί η τάση για προσωποπαγή και κατ’ επίφαση δημοκρατικά, αλλά στην πραγματικότητα δικτατορικά, καθεστώτα. Φαίνεται πως μετά την Κίνα και τη Ρωσία έρχεται και η σειρά των ΗΠΑ να δοκιμάσουν ένα τέτοιο καθεστώς όπου η “ενός ανδρός αρχή” κινδυνεύει να επεκταθεί σε όλες τις επιμέρους εξουσίες – μετά την εκτελεστική και εν μέρει τη νομοθετική, να ακολουθεί και η δικαστική».
Συμπεραίναμε τότε πως: «Πρόκειται για ένα φαινόμενο που μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο από πολίτες οι οποίοι έχουν αναπτύξει την κριτική τους σκέψη και δεν παρασύρονται από δημαγωγούς και τους ηλεκτρονικούς τους προφήτες. Διαμορφώνουμε άραγε τέτοιους πολίτες στα σχολεία μας;». Πιο πρόσφατα, στις 2 Απριλίου 2025 στο άρθρο «Επερχόμενες απειλές, Παραπληροφόρηση και κριτική σκέψη» εξηγούσαμε Τι είναι η Κριτική Σκέψη: «Η ικανότητα λογικής και αντικειμενικής ανάλυσης, αξιολόγησης και σύνθεσης πληροφοριών. Περιλαμβάνει αμφισβήτηση παραδοχών, αναγνώριση προκαταλήψεων και αξιολόγηση τεκμηρίων για την επίτευξη καλά αιτιολογημένων συμπερασμάτων. Προϋποθέτει να έχει κανείς συνείδηση των δικών του προκαταλήψεων και παραδοχών όταν εξετάζει νέες πληροφορίες και την εφαρμογή συνεπών προτύπων κατά την αξιολόγηση πηγών.
Πρόκειται για ουσιαστική δεξιότητα στην προσωπική και την επαγγελματική ζωή επειδή επιτρέπει στα άτομα να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις, να λύνουν πολύπλοκα προβλήματα και να αντιμετωπίζουν την αβεβαιότητα». Στο ίδιο άρθρο δίναμε τέλος και σειρά ερωτήσεων για εξάσκηση στην Κριτική Σκέψη.
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 2 Σεπτεμβρίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-510)
Ελληνικές πρωτιές. Στις 8 Ιουλίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την ετήσια έκθεσή της για το Κράτος Δικαίου. Μαζί, δημοσίευσε και τα αποτελέσματα της ετήσιας έρευνας κοινής γνώμης (Ευρωβαρόμετρο) για την Στάση των Ευρωπαίων έναντι της διαφθοράς στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το 2025. Για δεύτερη συνεχή χρονιά η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση! Στο ερώτημα «Πόσο διαδεδομένο πιστεύετε ότι είναι το πρόβλημα της διαφθοράς στη χώρα σας;» το 97% απάντησε θετικά (το 1924 είχε απαντήσει θετικά το 98%). Παράλληλα, το 30% των Ελλήνων απαντά ότι γνωρίζει κάποιον που χρηματίζεται ή έχει χρηματιστεί ενώ στις τρεις πρώτες θέσεις των τομέων που χρηματίζονται βρίσκονται με τη σειρά η υγεία (89%), οι πολιτικοί σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο (70%) και τα πολιτικά κόμματα (69%).
Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι οι Έλληνες σε ποσοστό 99% ΔΕΝ καταγγέλλουν τις περιπτώσεις διαφθοράς που αντιμετώπισαν, παρόλο που το 60% των ερωτηθέντων απάντησαν ότι γνωρίζουν πού να απευθυνθούν για να τις καταγγείλουν. Και γιατί δεν κάνουν καταγγελία; Το 44% απαντά επειδή είναι δύσκολο να το αποδείξουν, το 43% επειδή δεν έχει νόημα αφού δεν θα τιμωρηθεί ο υπεύθυνος και το 37% επειδή όλοι γνωρίζουν γι’ αυτές τις περιπτώσεις αλλά δεν τις καταγγέλλουν.
Στο πεδίο του καπνίσματος, στις 6 Αυγούστου η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (Eurostat) ανακοίνωσε τους δείκτες για το κάπνισμα στον πληθυσμό ηλικίας 15 ετών και άνω. Το υψηλότερο συνολικό ποσοστό καπνιστών το έχει η Βουλγαρία (37%), ακολουθούμενη από την Ελλάδα (36%) και την Κροατία (35%). Όμως στις γυναίκες έχουμε την πρωτιά με ποσοστό καπνίσματος (32%), και ακολουθούν η Κροατία (30%) και η Ρουμανία (29%). Οι καπνοβιομηχανίες με τη σειρά τους ανακοινώνουν αύξηση των πωλήσεων των νόμιμα πωλούμενων τσιγάρων και μείωση των λαθραία διακινούμενων. Παράλληλα, το κράτος ανακοινώνει αύξηση των εσόδων από την φορολογία καπνικών προϊόντων – το 2024 2,936 δις € έναντι 2,922 δις € για το 2023.
Μια επικίνδυνη σέχτα. Διάβασα ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Θοδωρή Γεωργακόπουλου (Καθημερινή) με τίτλο «Ο δικτάτορας κλόουν» με αναφορά στον πρόεδρο των ΗΠΑ. Αναφέρει κατ’ αρχάς μερικά από αυτά που έχει πει ή έχει κάνει, τα οποία αν τα έλεγε ή τα έκανε ο οποιοσδήποτε άλλος πολιτικός θα είχε χάσει τις εκλογές και θα είχε μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Η απάντηση που δίνει στην ερώτηση γιατί τόσος κόσμος ακολουθεί τυφλά τον πρόεδρο είναι ότι «έχουμε μια αποκόλληση μέρους του εκλογικού σώματος από την αντικειμενική πραγματικότητα, ένα φαινόμενο που προσομοιάζει περισσότερο με τις αιτίες και τις μεθόδους με τις οποίες άνθρωποι γίνονται φανατικά μέλη θρησκευτικών αιρέσεων».
Έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές από αυτήν εδώ τη στήλη στις σέχτες και τα χαρακτηριστικά τους, ιδίως σε σχέση με την πολιτική. Στις 25 Φεβρουαρίου 2020 στο άρθρο «Πολιτική και δογματικές εξαρτήσεις - Από τις “ψευδείς ειδήσεις” στην τηλεόραση και τα κοινωνικά δίκτυα στις νέες πολιτικές σέχτες με οπαδούς χωρίς κριτικό πνεύμα» γράφαμε: «Οι θρησκείες και οι ιδεολογίες είχαν και έχουν τα ιερά τους βιβλία και ένα δίκτυο από κήρυκες που διαδίδουν τον δρόμο για τον επίγειο ή τον επουράνιο “παράδεισο”. Συχνά σε εβδομαδιαίες συγκεντρώσεις σε χώρους λατρείας ή σε μικρές παρέες – σε καφενεία ή σπίτια. Στις μέρες μας ένα μεγάλο μέρος αυτής της διαδικασίας προσηλυτισμού έχει υποκατασταθεί από τη χρήση σύγχρονων μέσων επικοινωνίας όπως ραδιόφωνα, τηλεοράσεις, διαδίκτυο και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τα αποτελέσματα αυτής της διαδικασίας στον χώρο της πολιτικής γίνονται εμφανή, τουλάχιστον σε όσους θέλουν να τα δουν. Η έξοδος της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση ίσως αποδειχτεί η πιο ανώδυνη και αναίμακτη συνέπεια μιας τέτοιας ιδεολογικής εκστρατείας. Από τη δεκαετία του 1970 και μέχρι σήμερα (σημ. 2020) ο ιερός πόλεμος που έχουν κηρύξει ορισμένες μουσουλμανικές σέχτες έχει ήδη προκαλέσει πάνω από 10.800 θανάτους και περισσότερους από 28.200 τραυματισμούς παγκοσμίως.
Ίσως το μέλλον να μας επιφυλάσσει ακόμη χειρότερες καταστάσεις αν γενικευτεί η τάση για προσωποπαγή και κατ’ επίφαση δημοκρατικά, αλλά στην πραγματικότητα δικτατορικά, καθεστώτα. Φαίνεται πως μετά την Κίνα και τη Ρωσία έρχεται και η σειρά των ΗΠΑ να δοκιμάσουν ένα τέτοιο καθεστώς όπου η “ενός ανδρός αρχή” κινδυνεύει να επεκταθεί σε όλες τις επιμέρους εξουσίες – μετά την εκτελεστική και εν μέρει τη νομοθετική, να ακολουθεί και η δικαστική».
Συμπεραίναμε τότε πως: «Πρόκειται για ένα φαινόμενο που μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο από πολίτες οι οποίοι έχουν αναπτύξει την κριτική τους σκέψη και δεν παρασύρονται από δημαγωγούς και τους ηλεκτρονικούς τους προφήτες. Διαμορφώνουμε άραγε τέτοιους πολίτες στα σχολεία μας;». Πιο πρόσφατα, στις 2 Απριλίου 2025 στο άρθρο «Επερχόμενες απειλές, Παραπληροφόρηση και κριτική σκέψη» εξηγούσαμε Τι είναι η Κριτική Σκέψη: «Η ικανότητα λογικής και αντικειμενικής ανάλυσης, αξιολόγησης και σύνθεσης πληροφοριών. Περιλαμβάνει αμφισβήτηση παραδοχών, αναγνώριση προκαταλήψεων και αξιολόγηση τεκμηρίων για την επίτευξη καλά αιτιολογημένων συμπερασμάτων. Προϋποθέτει να έχει κανείς συνείδηση των δικών του προκαταλήψεων και παραδοχών όταν εξετάζει νέες πληροφορίες και την εφαρμογή συνεπών προτύπων κατά την αξιολόγηση πηγών.
Πρόκειται για ουσιαστική δεξιότητα στην προσωπική και την επαγγελματική ζωή επειδή επιτρέπει στα άτομα να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις, να λύνουν πολύπλοκα προβλήματα και να αντιμετωπίζουν την αβεβαιότητα». Στο ίδιο άρθρο δίναμε τέλος και σειρά ερωτήσεων για εξάσκηση στην Κριτική Σκέψη.
05 Αυγούστου 2025
Περί Ισραήλ και Παλαιστίνης
Ο πόλεμος των Εβραίων με τους Φιλισταίους συνεχίζεται 3.000 χρόνια μετά …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Αυγούστου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-509)
Ο οίκος του Δαβίδ. Πριν λίγες εβδομάδες ολοκλήρωσα τον πρώτο κύκλο της σειράς «Ο οίκος του Δαβίδ». Η αφήγηση ακολουθεί αρκετά πιστά την ιστορία σύμφωνα με τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης (εισάγει ωστόσο και μερικούς μύθους όπως π.χ. τους Νεφελίμ) και χρησιμοποιεί τη μετάφραση του Βάμβα στους ελληνικούς υπότιτλους των Ψαλμών. Πρόκειται για σειρά που γυρίστηκε στην Πελοπόννησο, στην Κόνιτσα (Ήπειρο) και στο Calgary (Καναδά). Οι κριτικές μάλιστα την παρουσιάζουν ως το νέο «Παιχνίδι του στέμματος» (Game of Thrones).
Ο πρωταγωνιστής είναι αιγυπτιακής καταγωγής και Κόπτης Χριστιανός που μετανάστευσε στις ΗΠΑ σε ηλικία 9 ετών. Ονομάζεται Michael Iskander (παραφθορά του ονόματος του Μέγα Αλέξανδρου στα Περσικά και στη συνέχεια στα αραβικά και τα τουρκικά).
Η εποχή του Δαβίδ τοποθετείται από τους ιστορικούς γύρω στον 10ο με 9ο αιώνα π.Χ. Δεν υπάρχουν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα ούτε ιστορικές πηγές (εκτός από την Παλαιά Διαθήκη) που να επιβεβαιώνουν την ιστορικότητα του προσώπου. Όπως αναφέρει μάλιστα ο Γιάκομπ Ράιτ, Αναπληρωτής Καθηγητής Εβραϊκής Βίβλου στο Πανεπιστήμιο Έμορυ (ΗΠΑ):
«Οι παραδόσεις που ισχυρίζονται ότι ο Δαβίδ κυβέρνησε ένα “ενωμένο βασίλειο” του Ισραήλ και του Ιούδα εμφανίστηκαν πολύ αργότερα. Αν έχω δίκιο σε αυτό το σημείο, οι πιο δημοφιλείς θρύλοι για τον Δαβίδ είναι δημιούργημα γενεών που έζησαν πολύ μετά από αυτόν. Η σφαγή του Γολιάθ, τα κατορθώματά του στην αυλή του Σαούλ, η σχέση του με τον Ιωνάθαν και τη Μιχάλ, η μοίρα του ως φυγάς, οι στρατιωτικές του νίκες στο εξωτερικό, η σχέση του με τη Βηθσαβεέ, ο εμφύλιος πόλεμος με τον Αβεσσαλώμ, η διαδοχή του από τον Σολομώντα – όλα αυτά τα πολύχρωμα επεισόδια δημιουργήθηκαν από μεταγενέστερες γενιές συγγραφέων».
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Αυγούστου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-509)
Ο οίκος του Δαβίδ. Πριν λίγες εβδομάδες ολοκλήρωσα τον πρώτο κύκλο της σειράς «Ο οίκος του Δαβίδ». Η αφήγηση ακολουθεί αρκετά πιστά την ιστορία σύμφωνα με τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης (εισάγει ωστόσο και μερικούς μύθους όπως π.χ. τους Νεφελίμ) και χρησιμοποιεί τη μετάφραση του Βάμβα στους ελληνικούς υπότιτλους των Ψαλμών. Πρόκειται για σειρά που γυρίστηκε στην Πελοπόννησο, στην Κόνιτσα (Ήπειρο) και στο Calgary (Καναδά). Οι κριτικές μάλιστα την παρουσιάζουν ως το νέο «Παιχνίδι του στέμματος» (Game of Thrones).
Ο πρωταγωνιστής είναι αιγυπτιακής καταγωγής και Κόπτης Χριστιανός που μετανάστευσε στις ΗΠΑ σε ηλικία 9 ετών. Ονομάζεται Michael Iskander (παραφθορά του ονόματος του Μέγα Αλέξανδρου στα Περσικά και στη συνέχεια στα αραβικά και τα τουρκικά).
Η εποχή του Δαβίδ τοποθετείται από τους ιστορικούς γύρω στον 10ο με 9ο αιώνα π.Χ. Δεν υπάρχουν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα ούτε ιστορικές πηγές (εκτός από την Παλαιά Διαθήκη) που να επιβεβαιώνουν την ιστορικότητα του προσώπου. Όπως αναφέρει μάλιστα ο Γιάκομπ Ράιτ, Αναπληρωτής Καθηγητής Εβραϊκής Βίβλου στο Πανεπιστήμιο Έμορυ (ΗΠΑ):
«Οι παραδόσεις που ισχυρίζονται ότι ο Δαβίδ κυβέρνησε ένα “ενωμένο βασίλειο” του Ισραήλ και του Ιούδα εμφανίστηκαν πολύ αργότερα. Αν έχω δίκιο σε αυτό το σημείο, οι πιο δημοφιλείς θρύλοι για τον Δαβίδ είναι δημιούργημα γενεών που έζησαν πολύ μετά από αυτόν. Η σφαγή του Γολιάθ, τα κατορθώματά του στην αυλή του Σαούλ, η σχέση του με τον Ιωνάθαν και τη Μιχάλ, η μοίρα του ως φυγάς, οι στρατιωτικές του νίκες στο εξωτερικό, η σχέση του με τη Βηθσαβεέ, ο εμφύλιος πόλεμος με τον Αβεσσαλώμ, η διαδοχή του από τον Σολομώντα – όλα αυτά τα πολύχρωμα επεισόδια δημιουργήθηκαν από μεταγενέστερες γενιές συγγραφέων».
Ο πρώτος κύκλος της σειράς, όπως και τα αντίστοιχα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης περιστρέφεται γύρω από τον συνεχή πόλεμο των Ισραηλιτών με τους Φιλισταίους, προγόνους των σημερινών Παλαιστίνιων. Είναι δυνατόν σήμερα, 3.000 χρόνια αργότερα, να είμαστε στο ίδιο έργο θεατές;
Του χρόνου στην Ιερουσαλήμ. Με αυτήν την ευχή ολοκληρώνονται κάθε χρόνο, επί σχεδόν 20 αιώνες, οι γιορτές του εβραϊκού Πάσχα. Ιστορικά, μετά την έξοδό τους από την Αίγυπτο και την κατάκτηση της «Γης της Επαγγελίας», οι Ισραηλίτες γνώρισαν διαδοχικές εξορίες και διωγμούς. Η πρώτη (Ασσυριακή, 722 π.Χ.) σηματοδοτεί την εξαφάνιση των δέκα φυλών του Ισραήλ ως ξεχωριστές οντότητες. Η δεύτερη (Βαβυλωνιακή, 586 π.Χ.) κράτησε 70 χρόνια, μετά την κατάκτηση της Ιερουσαλήμ από τον Ναβουχοδονόσορα B’ τον Μέγα. Τέλος, μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από του Ρωμαίους (70 μ.Χ.), τη μετονομασία της σε Αιλία Καπιτωλίνα, και την εξέγερση των Εβραίων που ακολούθησε, απαγορεύτηκε η είσοδος τους στην πόλη (132 μ.Χ.).
Η μεγάλη εβραϊκή διασπορά γνώρισε από το Μεσαίωνα μεγάλες περιοδικές σφαγές (Σταυροφορίες, επιδημία πανούκλας), καθώς και διώξεις και απελάσεις (π.χ. Αγγλία, Γαλλία, Ισπανία, Αυστρία, Πορτογαλία). Από το τέλος του 19ου αιώνα, λόγω των διώξεων (πογκρόμ) στη Ρωσία ξεκίνησε η μετανάστευση στην Παλαιστίνη, ενώ το αποκορύφωμα ήταν το Ολοκαύτωμα που οργάνωσαν οι Ναζί και κατά τη διάρκεια του οποίου θανατώθηκαν στην Ευρώπη 6 εκατομμύρια Εβραίοι.
Δεν μπορεί να καταλάβει κανείς το τραύμα που έχει αφήσει στους ανθρώπους αυτούς και στους απογόνους τους αυτή η φρικαλεότητα. Και την πρωταρχική σημασία που αποδίδουν στη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ. Για πρώτη φορά στην ιστορία τους θεωρούν ότι υπάρχει μια οργανωμένη και πανίσχυρη οντότητα που είναι η ασπίδα τους οπουδήποτε κι αν βρίσκονται ενάντια στον οποιονδήποτε αντισημίτη τολμήσει να επιβουλευτεί τη ζωή και την ασφάλειά τους.
Η άλλη όψη του νομίσματος. Η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ στηρίχτηκε σε δύο κυρίως παράγοντες. Αφενός στο σιωνιστικό κίνημα που προώθησε από τη δεκαετία το 1920 τη μαζική μετανάστευση Εβραίων προς την Παλαιστίνη. Και αφετέρου στην παγκόσμια συμπάθεια προς τον εβραϊκό λαό όταν έγιναν γνωστές οι φρικαλεότητες και η έκταση του Ολοκαυτώματος, συμπάθεια που οδήγησε τον ΟΗΕ στην υιοθέτηση στις 29 Νοεμβρίου 1947 του Σχεδίου Διχοτόμησης των Ηνωμένων Εθνών για την Παλαιστίνη. Το σχέδιο αυτό προέβλεπε τη δημιουργία δύο κρατών (Εβραϊκού και Αραβικού) αλλά η κατανομή των εδαφών ήταν ανισομερής με βάση τον πληθυσμό αφού έδινε στους Εβραίους τα μισά σχεδόν εδάφη παρόλο που εκπροσωπούσαν μόλις το ένα τρίτο του πληθυσμού. Γι’ αυτό και απορρίφτηκε από τους Άραβες …
Μια μέρα μετά άρχισαν οι συγκρούσεις Αράβων και Εβραίων που οδήγησαν στον εκτοπισμό 700.000 Παλαιστινίων από τα σπίτια τους (η Νάκμπα που σημαίνει καταστροφή) και κορυφώθηκαν μετά τις 14 Μαΐου 1948 όταν ανακηρύχτηκε η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Επρόκειτο για τη δεύτερη φάση του υπερ-εκατονταετούς πολέμου κατά των Παλαιστινίων. Η πρώτη (1917-1939) αντιστοιχεί στην διακήρυξη του βρετανού Υπουργού Εξωτερικών λόρδου Μπάλφουρ υπέρ της ίδρυσης εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη.
Επόμενες φάσεις ήταν οι πόλεμοι του 1967 και του 1982, οι δύο εξεγέρσεις των Παλαιστινίων (ιντιφαντά) τις περιόδους 1987-1995 και 2000-2014, οι περιοδικές πυραυλικές επιθέσεις από τα παλαιστινιακά εδάφη προς το Ισραήλ, και τέλος ο πρόσφατος σε εξέλιξη πόλεμος στη Γάζα με αφορμή την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Το Σχέδιο Διχοτόμησης του 1947 προέβλεπε ίσα δικαιώματα για αμφότερες τις εθνότητες. Το ίδιο προέβλεπε και η διακήρυξη της ανεξαρτησίας του κράτους του Ισραήλ το 1948. Ωστόσο, τα 5 εκατ. Παλαιστίνιοι που ζουν στα κατεχόμενα δεν έχουν κανένα δικαίωμα ως πολίτες σε αντίθεση με το πάνω από μισό εκατομμύριο εποίκων που απολαμβάνουν πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Αυτή η ανισότητα, που μερικοί χαρακτήρισαν και ως καθεστώς απαρτχάιντ, εντείνει το αίσθημα αδικίας των Παλαιστινίων το οποίο και διαχρονικά υποδαυλίζεται από εξωτερικούς παράγοντες για συγκεκριμένα συμφέροντα (π.χ. Συρία, Ιράν, Τουρκία).
Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις άκαρπες ενδιάμεσες διαπραγματεύσεις για ειρηνική επίλυση των διαφορών (συμφωνίες Καμπ Ντέιβιντ και Όσλο) είχαν ένα διπλό αποτέλεσμα. Αφενός την ενίσχυση των ριζοσπαστικών κινημάτων στη Γάζα (π.χ. Χαμάς) και, αφετέρου, την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των Παλαιστίνιων, λόγω των περιορισμών τύπου απαρτχάιντ. Οι νέοι που δεν έχουν τίποτα να περιμένουν εύκολα συμμετέχουν σε τρομοκρατικές οργανώσεις οι οποίες εξασφαλίζουν τη διαβίωση χάρις στις έξωθεν χρηματοδοτήσεις.
Σήμερα, έχει ισοπεδωθεί το μεγαλύτερο μέρος των κτηρίων στη Λωρίδα της Γάζας, έχουν σκοτωθεί χιλιάδες άμαχοι, και ο αποκλεισμός που έχει επιβάλει το Ισραήλ οδηγεί τον πληθυσμό σε λιμό. Η διεθνής κοινή γνώμη στρέφεται όλο και περισσότερο κατά του Ισραήλ, το οποίο επιμένει στην ολοκληρωτική υποταγή όσων Παλαιστινίων έχουν απομείνει, στην εξόντωση της Χαμάς και φυσικά στην επιστροφή των ομήρων.
Βιβλιογραφία. 1) Wanderings: Chaim Potok's History of the Jews του Chaim Potok, 2) History of Ancient Israel του Christian Frevel, 3) The Invention of the Jewish People του Shlomo Sand, 4) The Hundred Years' War on Palestine: A History of Settler Colonial Conquest and Resistance του Rashid Khalidi, 5) The Iron Cage: The Story of the Palestinian Struggle for Statehood του Rashid Khalidi 6) The Returns of Zionism: Myths, Politics and Scholarship in Israel του Gabriel Piterberg.
Η μεγάλη εβραϊκή διασπορά γνώρισε από το Μεσαίωνα μεγάλες περιοδικές σφαγές (Σταυροφορίες, επιδημία πανούκλας), καθώς και διώξεις και απελάσεις (π.χ. Αγγλία, Γαλλία, Ισπανία, Αυστρία, Πορτογαλία). Από το τέλος του 19ου αιώνα, λόγω των διώξεων (πογκρόμ) στη Ρωσία ξεκίνησε η μετανάστευση στην Παλαιστίνη, ενώ το αποκορύφωμα ήταν το Ολοκαύτωμα που οργάνωσαν οι Ναζί και κατά τη διάρκεια του οποίου θανατώθηκαν στην Ευρώπη 6 εκατομμύρια Εβραίοι.
Δεν μπορεί να καταλάβει κανείς το τραύμα που έχει αφήσει στους ανθρώπους αυτούς και στους απογόνους τους αυτή η φρικαλεότητα. Και την πρωταρχική σημασία που αποδίδουν στη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ. Για πρώτη φορά στην ιστορία τους θεωρούν ότι υπάρχει μια οργανωμένη και πανίσχυρη οντότητα που είναι η ασπίδα τους οπουδήποτε κι αν βρίσκονται ενάντια στον οποιονδήποτε αντισημίτη τολμήσει να επιβουλευτεί τη ζωή και την ασφάλειά τους.
Η άλλη όψη του νομίσματος. Η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ στηρίχτηκε σε δύο κυρίως παράγοντες. Αφενός στο σιωνιστικό κίνημα που προώθησε από τη δεκαετία το 1920 τη μαζική μετανάστευση Εβραίων προς την Παλαιστίνη. Και αφετέρου στην παγκόσμια συμπάθεια προς τον εβραϊκό λαό όταν έγιναν γνωστές οι φρικαλεότητες και η έκταση του Ολοκαυτώματος, συμπάθεια που οδήγησε τον ΟΗΕ στην υιοθέτηση στις 29 Νοεμβρίου 1947 του Σχεδίου Διχοτόμησης των Ηνωμένων Εθνών για την Παλαιστίνη. Το σχέδιο αυτό προέβλεπε τη δημιουργία δύο κρατών (Εβραϊκού και Αραβικού) αλλά η κατανομή των εδαφών ήταν ανισομερής με βάση τον πληθυσμό αφού έδινε στους Εβραίους τα μισά σχεδόν εδάφη παρόλο που εκπροσωπούσαν μόλις το ένα τρίτο του πληθυσμού. Γι’ αυτό και απορρίφτηκε από τους Άραβες …
Μια μέρα μετά άρχισαν οι συγκρούσεις Αράβων και Εβραίων που οδήγησαν στον εκτοπισμό 700.000 Παλαιστινίων από τα σπίτια τους (η Νάκμπα που σημαίνει καταστροφή) και κορυφώθηκαν μετά τις 14 Μαΐου 1948 όταν ανακηρύχτηκε η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Επρόκειτο για τη δεύτερη φάση του υπερ-εκατονταετούς πολέμου κατά των Παλαιστινίων. Η πρώτη (1917-1939) αντιστοιχεί στην διακήρυξη του βρετανού Υπουργού Εξωτερικών λόρδου Μπάλφουρ υπέρ της ίδρυσης εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη.
Επόμενες φάσεις ήταν οι πόλεμοι του 1967 και του 1982, οι δύο εξεγέρσεις των Παλαιστινίων (ιντιφαντά) τις περιόδους 1987-1995 και 2000-2014, οι περιοδικές πυραυλικές επιθέσεις από τα παλαιστινιακά εδάφη προς το Ισραήλ, και τέλος ο πρόσφατος σε εξέλιξη πόλεμος στη Γάζα με αφορμή την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Το Σχέδιο Διχοτόμησης του 1947 προέβλεπε ίσα δικαιώματα για αμφότερες τις εθνότητες. Το ίδιο προέβλεπε και η διακήρυξη της ανεξαρτησίας του κράτους του Ισραήλ το 1948. Ωστόσο, τα 5 εκατ. Παλαιστίνιοι που ζουν στα κατεχόμενα δεν έχουν κανένα δικαίωμα ως πολίτες σε αντίθεση με το πάνω από μισό εκατομμύριο εποίκων που απολαμβάνουν πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Αυτή η ανισότητα, που μερικοί χαρακτήρισαν και ως καθεστώς απαρτχάιντ, εντείνει το αίσθημα αδικίας των Παλαιστινίων το οποίο και διαχρονικά υποδαυλίζεται από εξωτερικούς παράγοντες για συγκεκριμένα συμφέροντα (π.χ. Συρία, Ιράν, Τουρκία).
Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις άκαρπες ενδιάμεσες διαπραγματεύσεις για ειρηνική επίλυση των διαφορών (συμφωνίες Καμπ Ντέιβιντ και Όσλο) είχαν ένα διπλό αποτέλεσμα. Αφενός την ενίσχυση των ριζοσπαστικών κινημάτων στη Γάζα (π.χ. Χαμάς) και, αφετέρου, την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των Παλαιστίνιων, λόγω των περιορισμών τύπου απαρτχάιντ. Οι νέοι που δεν έχουν τίποτα να περιμένουν εύκολα συμμετέχουν σε τρομοκρατικές οργανώσεις οι οποίες εξασφαλίζουν τη διαβίωση χάρις στις έξωθεν χρηματοδοτήσεις.
Σήμερα, έχει ισοπεδωθεί το μεγαλύτερο μέρος των κτηρίων στη Λωρίδα της Γάζας, έχουν σκοτωθεί χιλιάδες άμαχοι, και ο αποκλεισμός που έχει επιβάλει το Ισραήλ οδηγεί τον πληθυσμό σε λιμό. Η διεθνής κοινή γνώμη στρέφεται όλο και περισσότερο κατά του Ισραήλ, το οποίο επιμένει στην ολοκληρωτική υποταγή όσων Παλαιστινίων έχουν απομείνει, στην εξόντωση της Χαμάς και φυσικά στην επιστροφή των ομήρων.
Βιβλιογραφία. 1) Wanderings: Chaim Potok's History of the Jews του Chaim Potok, 2) History of Ancient Israel του Christian Frevel, 3) The Invention of the Jewish People του Shlomo Sand, 4) The Hundred Years' War on Palestine: A History of Settler Colonial Conquest and Resistance του Rashid Khalidi, 5) The Iron Cage: The Story of the Palestinian Struggle for Statehood του Rashid Khalidi 6) The Returns of Zionism: Myths, Politics and Scholarship in Israel του Gabriel Piterberg.
02 Ιουλίου 2025
Περί ψυχικής υγείας
Τετάρτη 2 Ιουλίου 2025. Παρέμβαση στην εκπομπή «Πλήρες πρωινό» που επιμελούνται ο Λευτέρης Κουρκουλός και η Ευαγγελία Ξηρουχάκη, δύο σοβαροί και ευγενικοί επαγγελματίες δημοσιογράφοι και η οποία μεταδίδεται Δευτέρα με Παρασκευή από τις 8 μέχρι τις 10 στον χανιώτικο σταθμό Γαύδος 88.8.
Ακούστε το απόσπασμα της εκπομπής
Περισσότερες πληροφορίες:
Ακούστε το απόσπασμα της εκπομπής
Περισσότερες πληροφορίες:
- Το διδακτορικό της Ελένης Αλεβαντή για τις κινητές ομάδες ψυχολογικής στήριξης στο πλαίσιο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στο Βέλγιο.
- «Η αβεβαιότητα ως πυξίδα: για ένα κοινωνικό και διαλογικό μοντέλο της ψυχικής υγείας» μια ομιλία της Ελένης Αλεβαντή (1η Δεκεμβρίου 2023 στο Ηράκλειο που οργάνωσε η φίλη κοινωνική ψυχολόγος Δέσποινα Λιμνιωτάκη του The Healing Tree Community for Mental Health) - ακούστε και τη συνέντευξη της Ελένης στον Σταύρο Γιακουβή του RadioMe.
- Η βράβευση της Κινητής Ομάδας Έκτακτης Ανάγκης της Αστυνομίας των Βρυξελλών (στα Γαλλικά).
Εγγραφή σε:
Σχόλια (Atom)
