Περί Ισραήλ και Παλαιστίνης

Ο πόλεμος των Εβραίων με τους Φιλισταίους συνεχίζεται 3.000 χρόνια μετά …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Αυγούστου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-509)

Ο οίκος του Δαβίδ. Πριν λίγες εβδομάδες ολοκλήρωσα τον πρώτο κύκλο της σειράς «Ο οίκος του Δαβίδ». Η αφήγηση ακολουθεί αρκετά πιστά την ιστορία σύμφωνα με τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης (εισάγει ωστόσο και μερικούς μύθους όπως π.χ. τους Νεφελίμ) και χρησιμοποιεί τη μετάφραση του Βάμβα στους ελληνικούς υπότιτλους των Ψαλμών. Πρόκειται για σειρά που γυρίστηκε στην Πελοπόννησο, στην Κόνιτσα (Ήπειρο) και στο Calgary (Καναδά). Οι κριτικές μάλιστα την παρουσιάζουν ως το νέο «Παιχνίδι του στέμματος» (Game of Thrones).

Ο πρωταγωνιστής είναι αιγυπτιακής καταγωγής και Κόπτης Χριστιανός που μετανάστευσε στις ΗΠΑ σε ηλικία 9 ετών. Ονομάζεται Michael Iskander (παραφθορά του ονόματος του Μέγα Αλέξανδρου στα Περσικά και στη συνέχεια στα αραβικά και τα τουρκικά).

Η εποχή του Δαβίδ τοποθετείται από τους ιστορικούς γύρω στον 10ο με 9ο αιώνα π.Χ. Δεν υπάρχουν αρκετά αρχαιολογικά ευρήματα ούτε ιστορικές πηγές (εκτός από την Παλαιά Διαθήκη) που να επιβεβαιώνουν την ιστορικότητα του προσώπου. Όπως αναφέρει μάλιστα ο Γιάκομπ Ράιτ, Αναπληρωτής Καθηγητής Εβραϊκής Βίβλου στο Πανεπιστήμιο Έμορυ (ΗΠΑ):

«Οι παραδόσεις που ισχυρίζονται ότι ο Δαβίδ κυβέρνησε ένα “ενωμένο βασίλειο” του Ισραήλ και του Ιούδα εμφανίστηκαν πολύ αργότερα. Αν έχω δίκιο σε αυτό το σημείο, οι πιο δημοφιλείς θρύλοι για τον Δαβίδ είναι δημιούργημα γενεών που έζησαν πολύ μετά από αυτόν. Η σφαγή του Γολιάθ, τα κατορθώματά του στην αυλή του Σαούλ, η σχέση του με τον Ιωνάθαν και τη Μιχάλ, η μοίρα του ως φυγάς, οι στρατιωτικές του νίκες στο εξωτερικό, η σχέση του με τη Βηθσαβεέ, ο εμφύλιος πόλεμος με τον Αβεσσαλώμ, η διαδοχή του από τον Σολομώντα – όλα αυτά τα πολύχρωμα επεισόδια δημιουργήθηκαν από μεταγενέστερες γενιές συγγραφέων». 

Ο πρώτος κύκλος της σειράς, όπως και τα αντίστοιχα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης περιστρέφεται γύρω από τον συνεχή πόλεμο των Ισραηλιτών με τους Φιλισταίους, προγόνους των σημερινών Παλαιστίνιων. Είναι δυνατόν σήμερα, 3.000 χρόνια αργότερα, να είμαστε στο ίδιο έργο θεατές;

Του χρόνου στην Ιερουσαλήμ. Με αυτήν την ευχή ολοκληρώνονται κάθε χρόνο, επί σχεδόν 20 αιώνες, οι γιορτές του εβραϊκού Πάσχα. Ιστορικά, μετά την έξοδό τους από την Αίγυπτο και την κατάκτηση της «Γης της Επαγγελίας», οι Ισραηλίτες γνώρισαν διαδοχικές εξορίες και διωγμούς. Η πρώτη (Ασσυριακή, 722 π.Χ.) σηματοδοτεί την εξαφάνιση των δέκα φυλών του Ισραήλ ως ξεχωριστές οντότητες. Η δεύτερη (Βαβυλωνιακή, 586 π.Χ.) κράτησε 70 χρόνια, μετά την κατάκτηση της Ιερουσαλήμ από τον Ναβουχοδονόσορα B’ τον Μέγα. Τέλος, μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από του Ρωμαίους (70 μ.Χ.), τη μετονομασία της σε Αιλία Καπιτωλίνα, και την εξέγερση των Εβραίων που ακολούθησε, απαγορεύτηκε η είσοδος τους στην πόλη (132 μ.Χ.).

Η μεγάλη εβραϊκή διασπορά γνώρισε από το Μεσαίωνα μεγάλες περιοδικές σφαγές (Σταυροφορίες, επιδημία πανούκλας), καθώς και διώξεις και απελάσεις (π.χ. Αγγλία, Γαλλία, Ισπανία, Αυστρία, Πορτογαλία). Από το τέλος του 19ου αιώνα, λόγω των διώξεων (πογκρόμ) στη Ρωσία ξεκίνησε η μετανάστευση στην Παλαιστίνη, ενώ το αποκορύφωμα ήταν το Ολοκαύτωμα που οργάνωσαν οι Ναζί και κατά τη διάρκεια του οποίου θανατώθηκαν στην Ευρώπη 6 εκατομμύρια Εβραίοι.

Δεν μπορεί να καταλάβει κανείς το τραύμα που έχει αφήσει στους ανθρώπους αυτούς και στους απογόνους τους αυτή η φρικαλεότητα. Και την πρωταρχική σημασία που αποδίδουν στη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ. Για πρώτη φορά στην ιστορία τους θεωρούν ότι υπάρχει μια οργανωμένη και πανίσχυρη οντότητα που είναι η ασπίδα τους οπουδήποτε κι αν βρίσκονται ενάντια στον οποιονδήποτε αντισημίτη τολμήσει να επιβουλευτεί τη ζωή και την ασφάλειά τους.

Η άλλη όψη του νομίσματος. Η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ στηρίχτηκε σε δύο κυρίως παράγοντες. Αφενός στο σιωνιστικό κίνημα που προώθησε από τη δεκαετία το 1920 τη μαζική μετανάστευση Εβραίων προς την Παλαιστίνη. Και αφετέρου στην παγκόσμια συμπάθεια προς τον εβραϊκό λαό όταν έγιναν γνωστές οι φρικαλεότητες και η έκταση του Ολοκαυτώματος, συμπάθεια που οδήγησε τον ΟΗΕ στην υιοθέτηση στις 29 Νοεμβρίου 1947 του Σχεδίου Διχοτόμησης των Ηνωμένων Εθνών για την Παλαιστίνη. Το σχέδιο αυτό προέβλεπε τη δημιουργία δύο κρατών (Εβραϊκού και Αραβικού) αλλά η κατανομή των εδαφών ήταν ανισομερής με βάση τον πληθυσμό αφού έδινε στους Εβραίους τα μισά σχεδόν εδάφη παρόλο που εκπροσωπούσαν μόλις το ένα τρίτο του πληθυσμού. Γι’ αυτό και απορρίφτηκε από τους Άραβες …

Μια μέρα μετά άρχισαν οι συγκρούσεις Αράβων και Εβραίων που οδήγησαν στον εκτοπισμό 700.000 Παλαιστινίων από τα σπίτια τους (η Νάκμπα που σημαίνει καταστροφή) και κορυφώθηκαν μετά τις 14 Μαΐου 1948 όταν ανακηρύχτηκε η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Επρόκειτο για τη δεύτερη φάση του υπερ-εκατονταετούς πολέμου κατά των Παλαιστινίων. Η πρώτη (1917-1939) αντιστοιχεί στην διακήρυξη του βρετανού Υπουργού Εξωτερικών λόρδου Μπάλφουρ υπέρ της ίδρυσης εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη.

Επόμενες φάσεις ήταν οι πόλεμοι του 1967 και του 1982, οι δύο εξεγέρσεις των Παλαιστινίων (ιντιφαντά) τις περιόδους 1987-1995 και 2000-2014, οι περιοδικές πυραυλικές επιθέσεις από τα παλαιστινιακά εδάφη προς το Ισραήλ, και τέλος ο πρόσφατος σε εξέλιξη πόλεμος στη Γάζα με αφορμή την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.

Το Σχέδιο Διχοτόμησης του 1947 προέβλεπε ίσα δικαιώματα για αμφότερες τις εθνότητες. Το ίδιο προέβλεπε και η διακήρυξη της ανεξαρτησίας του κράτους του Ισραήλ το 1948. Ωστόσο, τα 5 εκατ. Παλαιστίνιοι που ζουν στα κατεχόμενα δεν έχουν κανένα δικαίωμα ως πολίτες σε αντίθεση με το πάνω από μισό εκατομμύριο εποίκων που απολαμβάνουν πλήρη πολιτικά δικαιώματα. Αυτή η ανισότητα, που μερικοί χαρακτήρισαν και ως καθεστώς απαρτχάιντ, εντείνει το αίσθημα αδικίας των Παλαιστινίων το οποίο και διαχρονικά υποδαυλίζεται από εξωτερικούς παράγοντες για συγκεκριμένα συμφέροντα (π.χ. Συρία, Ιράν, Τουρκία).

Όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με τις άκαρπες ενδιάμεσες διαπραγματεύσεις για ειρηνική επίλυση των διαφορών (συμφωνίες Καμπ Ντέιβιντ και Όσλο) είχαν ένα διπλό αποτέλεσμα. Αφενός την ενίσχυση των ριζοσπαστικών κινημάτων στη Γάζα (π.χ. Χαμάς) και, αφετέρου, την επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των Παλαιστίνιων, λόγω των περιορισμών τύπου απαρτχάιντ. Οι νέοι που δεν έχουν τίποτα να περιμένουν εύκολα συμμετέχουν σε τρομοκρατικές οργανώσεις οι οποίες εξασφαλίζουν τη διαβίωση χάρις στις έξωθεν χρηματοδοτήσεις.

Σήμερα, έχει ισοπεδωθεί το μεγαλύτερο μέρος των κτηρίων στη Λωρίδα της Γάζας, έχουν σκοτωθεί χιλιάδες άμαχοι, και ο αποκλεισμός που έχει επιβάλει το Ισραήλ οδηγεί τον πληθυσμό σε λιμό. Η διεθνής κοινή γνώμη στρέφεται όλο και περισσότερο κατά του Ισραήλ, το οποίο επιμένει στην ολοκληρωτική υποταγή όσων Παλαιστινίων έχουν απομείνει, στην εξόντωση της Χαμάς και φυσικά στην επιστροφή των ομήρων.

Βιβλιογραφία. 1) Wanderings: Chaim Potok's History of the Jews του Chaim Potok, 2) History of Ancient Israel του Christian Frevel, 3) The Invention of the Jewish People του Shlomo Sand, 4) The Hundred Years' War on Palestine: A History of Settler Colonial Conquest and Resistance του Rashid Khalidi, 5) The Iron Cage: The Story of the Palestinian Struggle for Statehood του Rashid Khalidi 6) The Returns of Zionism: Myths, Politics and Scholarship in Israel του Gabriel Piterberg.

Περί ψυχικής υγείας

Τετάρτη 2 Ιουλίου 2025. Παρέμβαση στην εκπομπή «Πλήρες πρωινό» που επιμελούνται ο Λευτέρης Κουρκουλός και η Ευαγγελία Ξηρουχάκη, δύο σοβαροί και ευγενικοί επαγγελματίες δημοσιογράφοι και η οποία μεταδίδεται Δευτέρα με Παρασκευή από τις 8 μέχρι τις 10 στον χανιώτικο σταθμό Γαύδος 88.8.

Ακούστε το απόσπασμα της εκπομπής



Περισσότερες πληροφορίες:

• Το διδακτορικό της Ελένης Αλεβαντή για τις κινητές ομάδες ψυχολογικής στήριξης στο πλαίσιο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στο Βέλγιο.
• «Η αβεβαιότητα ως πυξίδα: για ένα κοινωνικό και διαλογικό μοντέλο της ψυχικής υγείας» μια ομιλία της Ελένης Αλεβαντή (1η Δεκεμβρίου 2023 στο Ηράκλειο που οργάνωσε η φίλη κοινωνική ψυχολόγος Δέσποινα Λιμνιωτάκη του The Healing Tree Community for Mental Health) - ακούστε και τη συνέντευξη της Ελένης στον Σταύρο Γιακουβή του RadioMe.
• Η βράβευση της Κινητής Ομάδας Έκτακτης Ανάγκης της Αστυνομίας των Βρυξελλών (στα Γαλλικά).

Περί ευθανασίας

Η ευθανασία ως υπέρτατη ένδειξη αγάπης και ηρωισμού θα πρέπει κάποτε να μας απασχολήσει ως κοινωνία …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα την 1η Ιουλίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-508)

Την αφορμή για να γράψω για το σημερινό θέμα μου την έδωσε ένα άρθρο γνώμης της Λασκαρίνας Λιακάκου στη LiFO με τίτλο «Όλα τα ’χαμε στην Ελλάδα, η ευθανασία μας έλειπε». Σε αυτό η αρθρογράφος στρέφεται κατά της ευθανασίας θεωρώντας ότι κάθε σχετική κουβέντα μετατρέπεται στο ερώτημα «πώς θα πεθάνουν πιο εύκολα οι φτωχοί που επιβαρύνουν τα συστήματα υγείας». Μάλιστα, συνδέει το ζήτημα της ευθανασίας με τις πρόσφατες δολοφονίες δύο 85χρονων γυναικών (μιας καρκινοπαθούς στο Ρέθυμνο και μιας ανοϊκής στο Χαϊδάρι). Τις δολοφόνησαν συγγενείς τους που δεν άντεχαν να τις βλέπουν να υποφέρουν.

Προσωπικά, έχοντας ζήσει 30 χρόνια στο Βέλγιο, που νομοθέτησε την αποποινικοποίηση της ευθανασίας από το 2002, έχω έλθει πολύ κοντά σε σχετικές περιπτώσεις. Πρόσφατα, συζητώντας με μια πολύ καλή φίλη, αυθόρμητα μου είπε ότι έχει ήδη κάνει «τα χαρτιά» της. Κι αυτό όχι γιατί πάσχει από κάποια βαριά, ανίατη αρρώστια. Αλλά επειδή δεν θέλει να ταλαιπωρήσει τους δικούς της, όταν και αν, βρεθεί με άνοια, με κάποια βαριά μορφή καρκίνου, ή προσβληθεί από κάποια άλλη ανίατη ασθένεια.

Γιατί η ευθανασία είναι κατ’ αρχάς η υπέρτατη ένδειξη αγάπης προς την οικογένεια μας στα μέλη της οποίας δεν θέλουμε να επιβάλουμε την «υποχρέωση» να μας παρέχουν παρηγορητική φροντίδα όταν θα είμαστε κατάκοιτοι, αποκομμένοι από το περιβάλλον με το οποίο δεν θα μπορούμε να επικοινωνούμε πια και το μόνο που θα πετυχαίνουμε είναι να ταλαιπωρούμε τα πρόσωπα που μας αγαπάνε και νοιώθουν την υποχρέωση να μας περιποιηθούν. Επειδή θεωρούν ότι έτσι κάνουν το καθήκον τους, ενώ στην πραγματικότητα λιώνουν επιβαρύνοντας τη δική τους υγεία.

Αλλά και η υπέρτατη ένδειξη ηρωισμού, όπως μας διδάσκει η αρχαιοελληνική μας παράδοση. Ας αναλογιστούμε ότι ο πρώτος που φέρεται να αποφάσισε να προχωρήσει σε ευθανασία ήταν ο Ηρακλής. Ο οποίος, όταν φόρεσε το δηλητηριασμένο πουκάμισο που του έδωσε η γυναίκα του και άρχισε να υποφέρει από φρικτούς πόνους, μάζεψε ξύλα και παρακάλεσε τον Φιλοκτήτη, που τον λυπήθηκε, να ανάψει τη φωτιά πάνω στην κορυφή του βουνού Οίτη, με αποτέλεσμα να καεί ζωντανός. Γι’ αυτό και μετά τον θάνατό του αποθεώθηκε και έγινε δεκτός στον Όλυμπο ανάμεσα στους θεούς.

Η ευθανασία στο κόσμο. Όπως αναφέρθηκε στο πλαίσιο μιας συζήτησης του Society Uncensored στη Μικρή Σκηνή της Στέγης (του Ιδρύματος Ωνάση) με τίτλο «Τελική έξοδος», «οκτώ χώρες στον κόσμο συν κάποιες Πολιτείες της Αυστραλίας επιτρέπουν σήμερα υπό αυστηρές προϋποθέσεις την ενεργητική εθελοντική ευθανασία. Από αυτές οι πέντε είναι ευρωπαϊκές (Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ισπανία, Πορτογαλία), με τη Μεγάλη Βρετανία να είναι η αμέσως επόμενη “υποψήφια”. Η Ελβετία την αποδέχεται επίσης αλλά μόνο για ξένους υπηκόους.

Αρκετά περισσότερες είναι οι χώρες όπου επιτρέπεται η παθητική ευθανασία (άρνηση θεραπείας/απόσυρση υποστήριξης ζωής), ανάμεσά τους και η Ελλάδα, όπου πάντως η υποβοηθούμενη αυτοκτονία κάθε μορφής αποτελεί ποινικό αδίκημα και επισύρει πέντε χρόνια φυλάκιση ή και παραπάνω για το πρόσωπο που συνέργησε. Στον Καναδά, πάλι, που από το 2016 επιτρέπει την εθελοντική ευθανασία, ένα 7% του πληθυσμού συναινεί να εφαρμοστεί και στους ίδιους».

Η διαδικασία της ευθανασίας στο Βέλγιο είναι ιδιαίτερα αυστηρή και εξελίσσεται σε δύο στάδια. Ο υποψήφιος πρέπει να έχει τα λογικά του και να έχει δηλώσει εγγράφως και εγκαίρως την επιθυμία του να κινηθεί η διαδικασία της ευθανασίας. Το αίτημα πρέπει να γίνει στον οικογενειακό γιατρό που γνωρίζει όλο το ιστορικό του ασθενούς και ο οποίος υποβάλλει μια εμπεριστατωμένη έκθεση σε εξειδικευμένο νοσοκομειακό κέντρο όπου θα πραγματοποιηθεί η ευθανασία.

Εκεί, ο ασθενής θα πρέπει να συναντήσει έναν εξειδικευμένο γιατρό ο οποίος θα βεβαιώσει πως η απόφασή του έχει ληφθεί εθελοντικά, μετά από βαθιά σκέψη, είναι επαναλαμβανόμενη και χωρίς εξωτερική πίεση. Ο ασθενής μπορεί να συνοδεύεται και από κάποιο πρόσωπο εμπιστοσύνης. Ειδικές αυστηρές διατάξεις ισχύουν και για ανήλικους με αποδεδειγμένη ευθυκρισία και ικανότητα λήψης αποφάσεων.

Ερευνώντας το σημερινό θέμα έπεσα και στο τελευταίο έργο του καταξιωμένου σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά. Έχει τίτλο «Τελευταία πνοή» και πραγματεύεται μια σειρά από ιστορίες ασθενών που βρίσκονται στο τελευταίο στάδιο της ζωής τους και πώς συμπεριφέρονται οι δικοί τους άνθρωποι. Το κυριότερο δίδαγμα από αυτές και άλλες τέτοιες ιστορίες είναι ότι ο ασθενής πρέπει να γνωρίζει ακριβώς από τι πάσχει και ποιες είναι οι προοπτικές του.

Δυστυχώς, στη χώρα μας δεν έχουμε αυτή την κουλτούρα της ειλικρίνειας. Προσπαθούμε να κρύψουμε από τον ασθενή την πραγματική του κατάσταση, απαιτώντας και την συνένοχη σιωπή των γιατρών. Θυμάμαι, το παράπονο ενός θείου μου, όταν κατάλαβε ότι βρισκόταν στο τελικό στάδιο πριν την αναχώρηση. «Γιατί μου το κρύψατε;» είπε, και το βλέμμα του εξέφραζε όχι μόνο απορία αλλά και απέραντη θλίψη …

Ξέρω πως το ζήτημα της ευθανασίας δεν είναι το ευκολότερο θέμα συζήτησης, ιδίως όταν απευθύνεται σε μια κοινωνία η οποία φαίνεται πως δεν είναι ακόμη έτοιμη να το συζητήσει και πολύ περισσότερο να νομοθετήσει σχετικά. Γιατί εκτός από ζήτημα κουλτούρας, στην Ελλάδα έχουμε ένα προβληματικό σύστημα υγείας το οποίο δεν περιλαμβάνει οργανωμένη παρηγορητική φροντίδα.

Ας ελπίσουμε ότι κάποτε θα καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε να καταστρέφουμε τις ζωές των παιδιών μας, επιβάλλοντας τους να μας φροντίζουν μέχρι να ξεψυχήσουμε. Και δεν είναι το κόστος με το οποίο επιβαρύνεται το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Αλλά οι επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία των «φροντιστών» που συχνά καταλήγουν να χρειάζονται περισσότερη φροντίδα οι ίδιοι …

Η Μεγάλη Ελλάδα

Οι εκφραστικοί πολεμιστές του Ριάτσε και οι ελληνικές επιγραφές στα γκρεκάνικα χωριά δείχνουν ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να εμπνέει …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 3 Ιουνίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-507)

Με στο φίλο και πρώην συνάδελφο Δημήτρη Χρονόπουλο ταξιδέψαμε οικογενειακώς για λίγες μέρες στη Νότια Ιταλία, σε ένα μέρος της Μεγάλης Ελλάδας. Περιοδεύσαμε στις περιφέρειες Απουλία (Puglia), Μπαζιλικάτα (Basilicata) και Καλαβρία (Calabria). Μερικά από τα πράγματα που μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση.

Οι πολεμιστές του Ριάτσε. Πρόκειται για δύο υπέροχα μπρούτζινα αγάλματα, μοναδικά δείγματα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής των μέσων του 5ου π.Χ. αιώνα. Βρέθηκαν σε βάθος 6-8 μέτρων σε απόσταση 200 μέτρων από την ακτή του Ριάτσε (Riace), ενός μικρού χωριού στις ανατολικές ιταλικές ακτές του Ιονίου πελάγους. Εκτίθενται σε ειδική κλιματιζόμενη αίθουσα, πάνω σε αντισεισμικό βάθρο από μάρμαρο Καρράρας, στο Εθνικό Μουσείο της Μεγάλης Ελλάδας στο Ρέτζιο ντι Καλάμπρια (το αρχαίο Ρήγιο).

Εκτιμάται ότι οι πολεμιστές έχουν βγει από το εργαστήριο του Φειδία και ενδέχεται να είναι ακόμη και έργο του ιδίου. Ή ακόμη ότι είναι έργο της σχολής του Πολύκλειτου, συμμαθητή το Φειδία. Φαίνεται ότι το πλοίο που τους μετέφερε έπεσε σε τρικυμία και, είτε έπεσαν στη θάλασσα λόγω των κλυδωνισμών είτε τους έριξε το πλήρωμα για να γλιτώσει. Το Μουσείο περιλαμβάνει επίσης πλήθος από αρχαιολογικά ευρήματα που προέρχονται πολλές αρχαίες ελληνικές αποικίες της Μεγάλης Ελλάδας.

Μερικά γκραικάνικα χωριά. Στη Καλαβρία, το Γκαλιτσιανό (Gallicianò), είναι κρυμμένο σε μια πτυχή της νότιας πλαγιάς του όρους Ασπρομόντε, μέσα στον ομώνυμο εθνικό δρυμό. Οι επιγραφές είναι όλες και στα Ελληνικά. Πίνοντας νερό από τη δροσερή «Πηγή της Αγάπης» φεύγεις ανανεωμένος. Έκπληκτος έπεσα πάνω στην «Πλατεία Άλιμος» τόπο της καταγωγής μου. Το χωριό κατοικήθηκε στους Βυζαντινούς χρόνους πιθανώς από μετανάστες που ήλθαν από την περιοχή του Κιλκίς (που τότε λεγόταν Γαλλικόν), όταν τα χωριά τους καταστράφηκαν από επιδρομές των Βουλγάρων.

Το χωριό Μπόβα (από το αρχαιοελληνικό Βούας) που κι αυτό βρίσκεται στον εθνικό δρυμό του Ασπρομόντε, φιλοξενεί το Μουσείο της Ελληνικής Γλώσσας της Καλαβρίας «Gerhard Rohlfs», από το όνομα του Γερμανού γλωσσολόγου ο οποίος πρώτος μελέτησε τα γραικανικά και απέδειξε τη μεγαλοελλαδίτικη καταγωγή της διαλέκτου. Κι εδώ οι επιγραφές και τα ονόματα των δρόμων είναι και στα Ελληνικά.

Στην ίδια περιοχή, το αρχαίο χωριό Πενταδάκτυλο (Pentedattilo) στη ρίζα του ομώνυμου βράχου είναι δυστυχώς εγκαταλειμμένο, αλλά λίγο πιο κάτω έχει δημιουργηθεί το νέο χωριό με σύγχρονα σπίτια. Συναντήσαμε επίσης στις περιπλανήσεις μας τον ποταμό Amendolea, ο οποίος στα αρχαία χρόνια ήταν πλωτός κοντά στις εκβολές του, ενώ σήμερα έχει περιοριστεί σε ένα μικρό ποταμάκι πλάτους σχεδόν ενός μέτρου.

Στην περιοχή του Σαλέντο στην Απουλία, μιλήσαμε με έναν κουρέα στο χωριό Sternatia (Χώρα στα γραικάνικα) ενώ στο Calimera συναντήσαμε τον κ. Παλαμά – «όχι τον Κωστή αλλά τον Συλβάνο», όπως μας είπε αστειευόμενος – ο οποίος μας έδειξε την αρχή του Ψαλμού 129 στα αρχαία ελληνικά και στα λατινικά χαραγμένη στο γείσο ενός σπιτιού. Το συμπέρασμα είναι ότι η Ελλάδα είναι παρούσα σε αυτές τις περιοχές και συνεχίζει να εμπνέει …

Ελεγχόμενη αφισοκόλληση. Περπατώντας στο Μπόβα έπεσα πάνω στην προκήρυξη ενός δημοψηφίσματος για θέματα εργατικού δικαίου και ιθαγένειας που θα διεξαχθεί στις 8-9 Ιουνίου μαζί με το 2ο γύρο των δημοτικών εκλογών. Εντύπωση μου έκαναν οι μεταλλικοί πίνακες στους οποίους προβλέπεται να αναρτήσουν τις αφίσες τους, υποχρεωτικά, οι υποψήφιοι και τα κόμματα. Κάτι τέτοιο ισχύει και στο Βέλγιο όπου κάθε δήμος εγκαθιστά ξύλινα πλαίσια, στα οποία και μόνο τα κόμματα έχουν δικαίωμα να επικολλούν τις προεκλογικές τους αφίσες. Εκεί, οι δημοτικές αρχές καλύπτουν με άσπρο χαρτί τις αφίσες εκτός πλαισίου και καλούν το αντίστοιχο κόμμα να τις ξανακολλήσει. Οι παραβάτες μπορεί ακόμη και να μηνυθούν.

Το 112 ενιαίος αριθμός επειγόντων. Το 112 ήταν στην Ιταλία ο παραδοσιακός αριθμός κλήσης των καραμπινιέρων, της Ιταλικής χωροφυλακής. Από το 1991 που θεσπίστηκε το 112 ως ο ευρωπαϊκός αριθμός επειγόντων υπήρχε μια εκκρεμότητα στην Ιταλία λόγω ασυμβατότητας λόγω ιατρικού απορρήτου κυρίως με τις υπηρεσίες των ασθενοφόρων. Η εκκρεμότητα αυτή φαίνεται πως έχει διευθετηθεί και σε αρκετές περιπτώσεις διαπίστωσα (π.χ. εργοτάξια, βενζινάδικα) ότι το 112 αναγράφεται ως ο μοναδικός εθνικός αριθμός επειγόντων. Ας ελπίσουμε να το δούμε αυτό και στην Ελλάδα!

Μαθητές ως αγγλόφωνοι ξεναγοί. Περπατώντας στην πόλη Λέτσε (Lecce) πέσαμε πάνω σε μια ομάδα μαθητών από το Oxford Group του Λέτσε, μια ιδιωτική σχολή εκμάθησης ξένων γλωσσών σε συνδυασμό με Μοντεσιορανή προσχολική, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Μια 12χρονη κοπελίτσα με τη στολή του σχολείου προσφέρθηκε να μας παρουσιάσει δωρεάν και στα αγγλικά ένα κτήριο με ενδιαφέροντα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Πρακτική άσκηση στην ξένη γλώσσα αλλά και στην ικανότητα δημόσιας ομιλίας. Λίγο αργότερα μια ομάδα νεαρών έκανε την ίδια δουλειά αλλά για τυφλούς. Μια μορφή εθελοντισμού με άμεσα πρακτικά αποτελέσματα …

Σχόλιο μου σε άρθρο του Documento για το αντλιοστάσιο στο Σταυρό

Στις 31 Μαΐου 2025 δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας Documento ένα άρθρο του Βαγγέλη Βαλαβάνη με τίτλο «Χανιά: Έσκαψαν μέχρι και την θάλασσα στην παραλία του Σταυρού – Τα λύματα και η οργή των κατοίκων προς τον δήμαρχο Χανίων» στο οποίο περιλαμβάνεται και το ακόλουθο σχόλιό μου:

Σχετικά με τις εργασίες κατασκευής του αντλιοστασίου Α44 στην Παραλία της Παχιάς Άμμου στο Σταυρό Ακρωτηρίου στα Χανιά της Κρήτης σας ενημερώνω ότι για το θέμα αυτό έχω αρθρογραφήσει στη στήλη «Προστασία του Πολίτη και καθημερινότητα» στα Χανιώτικα Νέα τέσσερεις φορές το 2024 (25/6, 3/9, 5/11 και 3/12) χωρίς ποτέ να πάρω απάντηση από τους αρμόδιους.

Συγκεκριμένα, έχω αναφέρει ότι το έργο κατασκευάζεται χωρίς επικαιροποιημένη και δημόσια διαθέσιμη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), η οποία επιπλέον ουδέποτε αποτέλεσε αντικείμενο δημόσιας διαβούλευσης όπως προβλέπεται από τη σχετική Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντίθετα, χρησιμοποιήθηκε καταχρηστικά ο Νόμος 4014/2011 Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, κλπ. (ΦΕΚ 209/Α-21.9.2011) ο οποίος στο πλαίσιο του Άρθρου 5 Διαδικασία Ανανέωσης ΑΕΠΟ εισάγει στην παράγραφο 2 στοιχείο β) την καινοφανή, σε σχέση με την Οδηγία, δυνατότητα της αρμόδιας περιβαλλοντικής αρχής να αξιολογεί τα υποβληθέντα δικαιολογητικά ανανέωσης της ΑΕΠΟ και να ζητά την υποβολή νέας ΜΠΕ μόνον εφόσον «επέρχονται ουσιαστικές διαφοροποιήσεις ως προς τις επιπτώσεις στο περιβάλλον^β)». Δυστυχώς, στο πλαίσιο των νομικών διαδικασιών που κινήθηκαν δεν έχει ζητηθεί μέχρι σήμερα η υποβολή προδικαστικού ερωτήματος ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τη συμμόρφωση της σχετικής ελληνικής νομοθεσίας με την αντίστοιχη ευρωενωσιακή.

Επιπλέον, οι επιπτώσεις του έργου στο περιβάλλον είναι ιδιαίτερα δυσμενείς αφού: 1) κατασκευάζεται παρανόμως στη ζώνη της παραλίας και σε δημόσια έκταση που δεν έχει παραχωρηθεί επίσημα στο Δήμο, 2) κατασκευάζεται σε παραλία με αμμοθίνες που αποτελούν μέρος του οικότοπου για το προστατευόμενο είδος «κρινάκι της θάλασσας» (Pancratium maritimum), 3) η παραλία γειτονεύει με θαλάσσια περιοχή στο βυθό της οποίας υπάρχει εκτεταμένος οικότοπος με λιβάδια του προστατευόμενου είδους Ποσειδωνία (Posidonia oceanica), 4) είναι δημοφιλής παραλία ενταγμένη στο Μητρώο ταυτοτήτων υδάτων κολύμβησης με κωδικό ELBW139325169101, 5) στην εν λόγω παραλία γεννούν θαλάσσιες χελώνες Caretta-caretta, και τέλος, 6) γειτονεύει άμεσα με στοιχεία φυσικής (π.χ. καταφύγιο άγριας ζωής, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους) και πολιτιστικής κληρονομιάς (π.χ. παραλία Ζορμπά), με εμβληματικό χαρακτήρα για την ΔΕ Χανίων. Γειτονεύει επίσης με αρχαιολογικό χώρο που περιλαμβάνει και απολιθωμένο δάσος.

Ως κάτοικος του Σταυρού που χρησιμοποιώ με τα παιδιά και τα εγγόνια μου τις παραλίες του Ζορμπά και της Παχιάς Άμμου θλίβομαι να βλέπω τις δυσμενείς επιπτώσεις από τα εκτελούμενα έργα. Περισσότερο όμως τρομάζω με την ιδέα των τρομερών επιπτώσεων από τη διαρροή ανεπεξέργαστων λυμάτων στη θάλασσα σε περίπτωση δυσλειτουργίας του Α44 αλλά και των Α46 και Α47 (στην άλλη πλευρά του Σταυρού) για τα οποία προβλέπονται αγωγοί υπερχείλισης.

^β) Ακολούθως, εντός χρονικού διαστήματος είκοσι πέντε εργάσιμων ημερών από την υποβολή του φακέλου, η αρμόδια περιβαλλοντική αρχή αξιολογεί τα υποβληθέντα δικαιολογητικά και είτε: αα) εφόσον επέρχονται ουσιαστικές διαφοροποιήσεις ως προς τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, ζητεί την υποβολή νέας ΜΠΕ ως προς το σύνολο ή μέρος του έργου ή δραστηριότητας προκειμένου να τηρηθεί η διαδικασία των άρθρων 3 και 4 του παρόντος είτε ββ) ανανεώνει την ΑΕΠΟ λαμβάνοντας υπόψη τις ισχύουσες γενικές προδιαγραφές, όρους και περιορισμούς που προβλέπονται από τις οικείες διατάξεις είτε, τέλος, γγ) παρατείνει τη διάρκεια ισχύος της ΑΕΠΟ ως έχει.

Γράμμα από το Ελσίνκι

Εντυπώσεις από το ετήσιο συνέδριο του 112 και από το Ελσίνκι, την πρωτεύουσα της Φινλανδίας
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα την 6η Μαΐου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-506)

Είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω το ετήσιο συνέδριο της Ένωσης του Ευρωπαϊκού Αριθμού Επειγόντων (EENA) έγινε την δεύτερη εβδομάδα του Απριλίου στο Ελσίνκι. Εκτός από τους Έλληνες που εργάζονται για την ΕΕΝΑ, στο συνέδριο, δυστυχώς, δεν συμμετείχε κανένας εκπρόσωπος ούτε από τις ελληνικές υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης ούτε από το αρμόδιο υπουργείο.

Καλύτερη στόχευση των μηνυμάτων του 112. Οι προειδοποιήσεις έκτακτης ανάγκης του 112 αποστέλλονται σε όλα τα κινητά τηλέφωνα που είναι συνδεδεμένα με τις συγκεκριμένες κεραίες κινητής τηλεφωνίας οι οποίες βρίσκονται στην περιοχή της επερχόμενης ή εξελισσόμενης καταστροφής (π.χ. πυρκαγιά, πλημμύρα). Ωστόσο, η περιοχή (κυψέλη) που καλύπτει κάθε κεραία, ιδίως αν είναι αστική, ίσως να είναι πολύ μεγαλύτερη από την περιοχή που θα επηρεαστεί από την καταστροφή, με αποτέλεσμα να λαμβάνουν την προειδοποίηση και άτομα που δεν θα επηρεαστούν. 

Η εθνική Ολλανδική υπηρεσία προειδοποιήσεων έκτακτης ανάγκης (NL-Alert) παρουσίασε μια τεχνική γεω-καθορισμού περιμέτρων (geofencing) που συνδυάζεται με την υπάρχουσα τεχνολογία έγκαιρης προειδοποίησης έτσι ώστε να ενεργοποιούνται μόνο τα κινητά τηλέφωνα που βρίσκονται μέσα στη συγκεκριμένη περίμετρο. Η νέα τεχνική που έχει ήδη δοκιμαστεί πειραματικά θα περάσει μέσα στους επόμενους μήνες σε δοκιμαστική χρήση ευρείας κλίμακας πριν περάσει σε παραγωγή.

Παρουσιάστηκαν επίσης α) η ετήσια ανασκόπηση των βέλτιστων πρακτικών και των προβλημάτων χρήσης των δημόσιων συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης στην Ευρώπη και β) μια ενδελεχής ανάλυση του πως αντιλαμβάνονται οι πολίτες τις πηγές πληροφόρησης όσον αφορά την έγκαιρη προειδοποίηση.


Διαβίβαση εικόνων και βίντεο στο 112. Οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης της Ισλανδίας και η πυροσβεστική υπηρεσία της νότιας περιοχής του Ντένβερ (στο Κολοράντο των ΗΠΑ) παρουσίασαν τις εμπειρίες τους από τη μετάδοση φωτογραφιών και βίντεο στο πλαίσιο της διαχείρισης συμβάντων. Σε κάθε περίπτωση η διαβίβαση γίνεται σε ειδικό λογαριασμό και κατά προτίμηση από το ίδιο το προσωπικό των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης ή μετά από επικύρωση του συμβάντος από πιστοποιημένο διασώστη.

Η εικόνα μπορεί να δείξει ότι δεν πρόκειται για κάτι σοβαρό, όταν ο πανικόβλητος καλών το μεγαλοποιεί. Ή αντίθετα να κινητοποιήσει εξαιρετικά μέσα (π.χ. ελικόπτερο) όταν ο καλών δείχνει καθησυχαστικός ενώ πρόκειται για σοβαρό περιστατικό (π.χ. σοβαρό τραυματισμό).

Παραπληροφόρηση και καταστροφές. Ένα σοβαρό πρόβλημα που αναφέρθηκε στο συνέδριο ήταν και η «κακόβουλη παραπληροφόρηση» σχετικά με τη διαχείριση μιας καταστροφής. Σε αντίθεση με την «κακή πληροφόρηση» (misinformation) που είναι η ψευδής πληροφορία την οποία διαδίδει κάποιος πιστεύοντας ότι είναι αληθινή και την «παραπληροφόρηση» (disinformation) που είναι η ψευδής πληροφορία την οποία διαδίδει κάποιος γνωρίζοντας ότι είναι ψευδής, η «κακόβουλη παραπληροφόρηση» (malinformation) είναι πληροφορίες που βασίζονται εν μέρει στην πραγματικότητα, αλλά χρησιμοποιούνται για να προκαλέσουν ζημιά σε ένα άτομο, έναν οργανισμό ή μια χώρα.

Κλασσικό παράδειγμα κακόβουλης παραπληροφόρησης αποτελούν οι ψευδείς ειδήσεις που κυκλοφόρησαν σχετικά με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Εκτάκτων Καταστάσεων (FEMA) μετά τον τυφώνα Έλεν ο οποίος κτύπησε τη Φλόριντα από τις 24 έως 29 Σεπτεμβρίου 2024 προκαλώντας 219 θανάτους και ζημιές 79,6 δις δολάρια. α) η FEMA προχωρεί σε κατάσχεση των εισφορών των πολιτών (η υπηρεσία δεν δέχεται εισφορές από πολίτες), β) η χρηματοδότηση της υπηρεσίας δεν πηγαίνει στους πληγέντες αλλά στην υποστήριξη μεταναστών (οι πόροι του ειδικού ταμείου για τις καταστροφές δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άλλο σκοπό), και γ) η υπηρεσία χορηγεί μόνο 750 δολάρια στους πληγέντες (αυτό είναι το ποσό της άμεσης βοήθειας, ακολουθεί περισσότερη βοήθεια μετά από αίτηση και καταγραφή των αναγκών).

Οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης συχνά κατακλύζονται από τέτοιες ψευδείς ειδήσεις που διαδίδονται για να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη και να αυξήσουν την πίεση και το άγχος του προσωπικού που είναι επιφορτισμένο με την αντιμετώπιση της έκτακτης ανάγκης. Στόχος είναι η πτώση του ηθικού των δυνάμεων επέμβασης και η τροφοδότηση πολιτικής αντιπαλότητας. Τα όποια λάθη στη διαχείριση της έκτακτης ανάγκης θα πρέπει να αναλύονται στο πλαίσιο ειδικής δράσης για την εξαγωγή των διδαγμάτων ΜΕΤΑ την λήξη της επέμβασης, με στόχο όχι μόνο τον καταλογισμό ευθυνών, αλλά κυρίως τη βελτίωση των διαδικασιών και πρωτοκόλλων για την αντιμετώπιση μελλοντικών παρόμοιων καταστάσεων.

Εντυπώσεις από το Ελσίνκι. Καθαρότατη πόλη – παρακολουθήσαμε πως καθαρίζουν δρόμους και πεζοδρόμια (με 4-5 ειδικά μηχανήματα χωρίς οδοκαθαριστές). Τα σχολεία δεν έχουν κάγκελα – ένα χαμηλό σκαλοπάτι μόνο όταν βρίσκονται δίπλα σε δρόμο για να μην πεταχτούν τα παιδιά έξω. Όταν θελήσαμε να φωτογραφήσουμε ένα σχολείο αμέσως ήλθαν μερικοί μαθητές να μας ρωτήσουν γιατί το κάνουμε.

Υπάρχουν τεράστιοι υπόγειοι χώροι στάθμευσης και υπόγεια εμπορικά κέντρα σμιλεμένα μέσα στον γρανίτη που αποτελεί το υπέδαφος της πόλης, καθώς και μετρό κατασκευασμένο σε πολύ μεγάλο βάθος – είναι όλα καταφύγια στα οποία θα καταφύγει ο κόσμος σε περίπτωση πολέμου. Όλα τα σπίτια λέγεται ότι έχουν σάουνα, όπως και τα ξενοδοχεία, ακόμη και μερικά εστιατόρια – όπως πάμε εμείς στην παραλία, οι Φινλανδοί πάνε στη σάουνα …

Τι τραγουδούσαν οι Φινλανδοί υπό Ρωσική κατοχή

Να θυμίσουμε και το επαναστατικό τραγούδι που τραγουδούσαν στους δρόμους οι Φινλανδοί στα τέλη του 19ου αιώνα όταν ζούσαν υπό Ρωσική κατοχή. Πρόκειται για το χορωδιακό «Ο Ύμνος των Αθηναίων» (Atenarnes Sång, Op 31 No 3). Γραμμένο στα Σουηδικά και σε μουσική του μεγάλου Φινλανδού συνθέτη Γιαν Σιμπέλιους (Jan Sibelius), ήταν διασκευή από το πολεμικό έπος Δέξιππος που έγραψε ο ποιητής Viktor Rydberg εμπνεόμενος από τα έπη του Σπαρτιάτη ποιητή Τυρταίου. Το ποίημα διηγείται τη μάχη ανάμεσα στους πολιτισμένους Αθηναίους και του Πέρσες στην Αθήνα του 267 π.Χ. Η αναλογία με τη σχέση Φιλανδών και Ρώσων ήταν εμφανής.

Όμορφος είναι ο θάνατος, όταν γενναία στην πρώτη γραμμή πέφτεις
πεθαίνοντας για την πατρίδα σου, πεθαίνοντας για την πόλη και το σπίτι σου.
Γι' αυτό με ζήλο σηκωθείτε να υπερασπιστείτε την πατρίδα!
Σπεύσατε να θυσιάσετε τη ζωή σας για τις μελλοντικές γενιές!
Εμπρός, παλικάρια, προχωρήστε σε πυκνές, ακλόνητες γραμμές!
Πάντοτε άφοβοι, χωρίς ποτέ να σκέφτεστε τη φυγή!

Ντροπή και ατίμωση για το στρατό, όταν στην άκρη του σχηματισμού...
οι νέοι βλέπουν τους γέρους να αιμορραγούν και να πεθαίνουν.
Αυτό αρμόζει κυρίως σε ένα παλικάρι, όσο ακόμα...
φοράει το στεφάνι των ανοιξιάτικων λουλουδιών.
Μπορεί ζωντανός να φαίνεται όμορφος στις γυναίκες κι επιβλητικός στους άντρες!
Αλλά πιο όμορφος φαντάζει ως νεκρός, πεσμένος στη μέση της σφαγής!

(ελεύθερη μετάφραση από τα αγγλικά)

Επερχόμενες απειλές, Παραπληροφόρηση και κριτική σκέψη

Καθώς η Ένωση προετοιμάζεται να αντιμετωπίσει νέες κρίσεις και απειλές το ζητούμενο είναι η ανάπτυξη κριτικής σκέψης

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα την 1η Απριλίου 2025 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-505)

Τις προάλλες ανακοινώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η «Στρατηγική ετοιμότητας της ΕΕ για την πρόληψη και την αντίδραση σε αναδυόμενες απειλές και κρίσεις». Συντάχθηκε με βάση την πρόσφατη έκθεση του πρώην προέδρου της Φινλανδίας με τίτλο «Ασφαλέστεροι Μαζί - Ενίσχυση της πολιτικής και στρατιωτικής προετοιμασίας και ετοιμότητας». Η Στρατηγική ανακοινώθηκε καθώς η Ένωση αντιμετωπίζει όλο και πιο σύνθετες κρίσεις και προκλήσεις.

Αυτές περιλαμβάνουν τις αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις και συγκρούσεις, τις υβριδικές απειλές και τις απειλές για την κυβερνοασφάλεια, τη χειραγώγηση και τις παρεμβάσεις από ξένες υπηρεσίες πληροφοριών, καθώς και την κλιματική αλλαγή και τις αυξανόμενες φυσικές καταστροφές. Γι’ αυτό η ΕΕ πρέπει να είναι έτοιμη να προστατεύσει τους πολίτες της και τις βασικές κοινωνικές λειτουργίες και υποδομές που είναι ζωτικής σημασίας για τη δημοκρατία και την καθημερινή ζωή.

Η Στρατηγική προσεγγίζει ολοκληρωμένα όλους τους κινδύνους και εμπλέκει τους φορείς διακυβέρνησης όλων των επιπέδων (τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και της ΕΕ) αλλά και το σύνολο της κοινωνίας. Τους πολίτες, τις τοπικές κοινότητες και την κοινωνία των πολιτών, τις επιχειρήσεις και τους κοινωνικούς εταίρους, καθώς και την επιστημονική και ακαδημαϊκή κοινότητα.

Οι απειλές. Προετοιμάζοντας μια παρουσίαση με αντικείμενο την Προστασία των πολιτών από Ατυχήματα, Καταστροφές και Κρίσεις επιχείρησα μια καταγραφή των απειλών που αντιμετωπίζουν σήμερα οι Έλληνες πολίτες. Αυτές κατατάσσονται σε τρείς μεγάλες κατηγορίες. Κατ’ αρχάς οι Μείζονες απειλές υγείας από τις οποίες προέρχονται διαχρονικά οι περισσότεροι θάνατοι και αναπηρίες (βλ. Αιτίες θανάτου: έτος 2022, πηγή: ΕΛΣΤΑΤ).

Περιλαμβάνουν τις καθημερινές συνήθειες και συμπεριφορές όπως κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ και κακή διατροφή. Τους τραυματισμούς, ιδίως λόγω τροχαίων αλλά λόγω ατυχημάτων στο σπίτι, σε ψυχαγωγικές και σε αθλητικές δραστηριότητες. Και τις επιδημίες από νεοεμφανιζόμενα μικρόβια (π.χ. Covid) αλλά και από μειωμένη εμβολιαστική κάλυψη (π.χ. γρίπη).

Άλλη σημαντική κατηγορία είναι οι Φυσικές και τεχνολογικές απειλές. Στη χώρα μας, οι απειλές αυτές δεν συνδέονται με πολλές ανθρώπινες απώλειες αλλά κυρίως με οικονομικές ζημίες. Περιλαμβάνουν σεισμούς, πλημμύρες, δασικές και αστικές πυρκαγιές, όλες τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης (επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα, ξηρασία, ερημοποίηση, εξαφάνιση ειδών). Τελευταία κατηγορία είναι οι Κοινωνικές απειλές, όπως διαπροσωπική βία (που περιλαμβάνει και τον πόλεμο), απάτες, φτωχοποίηση και τις κάθε είδους εξαρτήσεις.

Η παραπληροφόρηση. Τα τελευταία χρόνια έχει εμφανιστεί και μια νέα απειλή, η παραπληροφόρηση, που ενισχύει τα καταστροφικά αποτελέσματα των περισσότερων απειλών και πρέπει να θεωρηθεί ως ιδιαίτερα σημαντική, αν όχι η σημαντικότερη.

Έχουμε γράψει στο παρελθόν για τη μεθοδολογία της προμελετημένης διάδοσης από την καπνοβιομηχανία, συγκεχυμένων και παραπλανητικών πληροφοριών, με στόχο την απόκρυψη των γεγονότων που συνέδεαν το κάπνισμα με τον καρκίνο και την υποβάθμιση της υγείας γενικότερα (βλ. ΧΝ 28/4/20). Στην παραπληροφόρηση όσον αφορά τη διατροφή οφείλεται εν πολλοίς η επιδημία παιδικής (και όχι μόνο) παχυσαρκίας. Και φυσικά όλη η παραφιλολογία κατά των εμβολιασμών, συχνά και από ανεύθυνους πολιτικούς, έχει οδηγήσει σε επιπλέον θανάτους από επιδημίες, ακόμη και την επανεμφάνιση εξαφανισμένων ασθενειών ακόμη και σε ανεπτυγμένες χώρες (βλ. ιλαρά στις ΗΠΑ).

Μια κατηγορία απειλών που έχουν αποτελέσει αντικείμενο έντονης παραπληροφόρησης είναι και όσες συνδέονται με την κλιματική αλλαγή και τη σχέση της με την χρήση ορυκτών καυσίμων. Η βιομηχανία πετρελαίου χρησιμοποίησε μεθόδους παρόμοιες με εκείνες της καπνοβιομηχανίας για να παραπληροφορήσει τον κόσμο έτσι που να διαδοθεί η άποψη ότι η κλιματική αλλαγή δεν συνδέεται με την άκριτη κατανάλωση ορυκτών καυσίμων (κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο – βλ. ΧΝ 9/1/24). Παρόλες τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) οι εταιρείες αυτές επεκτείνουν τα προγράμματα εξορύξεων, ακόμη και στην άμεση γειτονιά μας.

Με παραπληροφόρηση διάφοροι απατεώνες προσπαθούν τα ξεγελάσουν (ιδίως ηλικιωμένους) ανυποψίαστους πολίτες προκειμένου να τους αποσπάσουν χρήματα (βλ. ΧΝ 8/1/25). Είτε προσποιούμενοι τραυματισμό συγγενικών προσώπων, είτε εμφανιζόμενοι ως υπάλληλοι οργανισμών κοινής ωφελείας ή ακόμη και ως μέλη των σωμάτων ασφαλείας.

Τέλος, η παραπληροφόρηση πρωταγωνιστεί στον ανταγωνισμό μεταξύ μεγάλων δυνάμεων (ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ινδία) αλλά και μεταξύ κρατών με διασυνοριακές διαφορές ιδίως στις περιπτώσεις ένοπλων συγκρούσεων (π.χ. Παλαιστίνη και Ουκρανία). Το διαδίκτυο είναι γεμάτο με σχετικές «ψευδείς ειδήσεις» που συχνά περιλαμβάνουν και ψευδή βίντεο (κατασκευασμένα με σύγχρονα εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης) στα οποία εμφανίζονται γνωστές προσωπικότητες να λένε πράγματα που δεν έχουν πει ποτέ στ’ αλήθεια …

Ευτυχώς υπάρχουν οργανισμοί, οι οποίοι διερευνούν και καταρρίπτουν τις ψευδείς ειδήσεις και γενικά την παραπληροφόρηση ελέγχοντας τις εξονυχιστικά (π.χ. ΕλληνικάHoaxes, EU Disinfo Lab και Snopes). Όμως για να μην πέσει κανείς θύμα θα πρέπει να αναπτύξει κριτική σκέψη και να την εξασκεί σε κάθε ευκαιρία. Για να προφυλάσσεται από κάθε απειλή και να μην πέφτει θύμα του οποιουδήποτε …