Περί κλιματικής αλλαγής

Ζούμε ήδη τις καταστρεπτικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και θα πρέπει η τοπική αυτοδιοίκηση να προετοιμαστεί σοβαρά για την αντιμετώπισή τους …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 2 Οκτωβρίου 2018 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-346)

Οι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει εδώ και χρόνια. Με πρώτη την Διακυβερνητική επιτροπή για την κλιματική αλλαγή (IPCC) που λειτουργεί εδώ και μια εικοσαετία. Ακολούθησε το 2009 η επιστημονική μελέτη «Το αύριο της Ελλάδας» για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα, την οποία εκπόνησε το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών για λογαριασμό του WWF Ελλάς. Αντίστοιχη μελέτη δημοσίευσε το 2011 και η Τράπεζα της Ελλάδος. Τέλος, τον Απρίλιο του 2016 το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας δημοσίευσε την «Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στη Κλιματική Αλλαγή».

Με βάση την εν λόγω εθνική στρατηγική οι Περιφέρειες οφείλουν να καταρτίσουν Περιφερειακά Σχέδια Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή. Το περιφερειακό συμβούλιο Κρήτης ενέκρινε τον σχετικό διαγωνισμό για την ανάθεση της κατάρτισης του σχεδίου για την Κρήτη τον Φεβρουάριο του 2018 αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει η σχετική ανάθεση. Παράλληλα, τον Ιανουάριο του 2018, ο Δήμος Χανίων δημοσίευσε το «Σχέδιο δράσης αειφόρου ενέργειας και κλίματος» στο οποίο απαριθμούνται σειρά δράσεων διατομεακού χαρακτήρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων και την προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή.

Η κλιματική αλλαγή. Οι θερμοκρασίες της Γης αυξάνονται σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες, τάση η οποία προβλέπεται να συνεχιστεί και στο άμεσο μέλλον. Η υπερθέρμανση αυτή οφείλεται στη συσσώρευση στην ατμόσφαιρα ορισμένων αερίων, τα οποία συγκρατούν την ηλιακή ακτινοβολία μετατρέποντας τον πλανήτη μας σε ένα απέραντο θερμοκήπιο.

Ως «αέρια θερμοκηπίου» χαρακτηρίζονται οι υδρατμοί, το διοξείδιο του άνθρακα (από την καύση ορυκτών καυσίμων και τις δασικές πυρκαγιές), το μεθάνιο (από την κτηνοτροφία, ορισμένους υγροτόπους, τους τερμίτες, τους ωκεανούς και την τήξη των πάγων), το μονοξείδιο του αζώτου (από φυσικές πηγές και αζωτούχα λιπάσματα) και ορισμένα φθοριούχα αέρια (από συστήματα ψύξης και κλιματισμού και άλλες βιομηχανικές δραστηριότητες).

Μια πρώτη σειρά μέτρων πρόληψης της κλιματικής αλλαγής αφορά τον περιορισμό των εκπομπών αυτών των αερίων. Κυκλοφορία αυτοκινήτων και άλλων μεταφορικών μέσων που εκπέμπουν λιγότερα ή καθόλου καυσαέρια (π.χ. υβριδικά ή ηλεκτρικά). Εξοικονόμηση ενέργειας στα σπίτια με καλύτερη μόνωση, χρήση ηλιακής ενέργειας και αντλιών θερμότητας. Και σταδιακό κλείσιμο των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούν ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα.

Επιπτώσεις και ανθεκτικότητα. Δυστυχώς, τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα δεν έχουν ακόμη αποδώσει και η αύξηση της θερμοκρασίας συνεχίζεται. Ταυτόχρονα, έχουν αρχίσει να γίνονται εμφανείς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην καθημερινότητα των πολιτών. Ακραία καιρικά φαινόμενα όπως τυφώνες και καύσωνες. Που μεταφράζονται σε περισσότερες πλημμύρες αλλά και υψηλές θερμοκρασίες που θα επηρεάσουν δυσμενώς τις καλλιέργειες, ενώ η μείωση της βροχόπτωσης θα προκαλέσει παράλληλα και λειψυδρία.

Ταυτόχρονα, αναμένεται ανύψωση της στάθμης της θάλασσας από τους πάγους που λιώνουν, με αποτέλεσμα να εξαφανιστούν πολλές από τις σημερινές τουριστικές παραλίες. Καθώς και περισσότερες δασικές πυρκαγιές με αποτέλεσμα διάβρωση των εδαφών η οποία με τη σειρά της ευνοεί τα πλημμυρικά φαινόμενα. Συνεπώς, αν θέλουμε να ενισχύσουμε την ανθεκτικότητα της κοινωνίας μας στην κλιματική αλλαγή θα πρέπει να ετοιμαστούμε να αντιμετωπίσουμε όλες αυτές τις επιπτώσεις έγκαιρα.

Και πως θα γίνει αυτό; Με επενδύσεις σε σοβαρά έργα υποδομής που θα έπρεπε να έχουν ήδη αρχίσει …

Έργα υποδομής. Προτεραιότητα θα πρέπει να αποτελέσει η αντιμετώπιση των πλημμυρών στο αστικό περιβάλλον με ταυτόχρονη πρόβλεψη για αντιμετώπιση της λειψυδρίας. Αυτό σημαίνει πρόβλεψη για αγωγούς απορροής μεγαλύτερης διατομής στους οποίους να μην καταλήγουν λύματα και σκουπίδια, ώστε το νερό να μπορεί να αξιοποιηθεί για άρδευση, ενδεχομένως μετά από επεξεργασία.

Σε πολλές χώρες της βόρειας Ευρώπης, που αντιμετωπίζουν πλημμυρικά φαινόμενα εδώ και αιώνες, κατασκευάζονται δεξαμενές συλλογής ομβρίων που ενεργούν ως ζώνες απομόνωσης ώστε να μην πλημμυρίζουν οι κατοικημένες περιοχές που βρίσκονται στην πορεία κίνησης του νερού. Πρόκειται για όμορφες λιμνούλες με πολύ πράσινο, στις οποίες τις ηλιόλουστες μέρες κυκλοφορούν κύκνοι και πάπιες!

Δυστυχώς, το σχέδιο του Δήμου Χανίων που αναφέρθηκε παραπάνω περιλαμβάνει την κατασκευή επιπλέον σκληρών επιφανειών που ευνοούν την απορροή του νερού και την εμφάνιση πλημμυρών στο αστικό περιβάλλον. Κανονικά, θα έπρεπε τα περισσότερα έργα ανάπλασης να περιλαμβάνουν επιφάνειες απορρόφησης του νερού ώστε να μειώνεται ο κίνδυνος πλημμύρας.

Άλλη προτεραιότητα αποτελεί η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των καλλιεργειών. Όλοι θυμόμαστε την καταστροφή που είχε επιφέρει ο καύσωνας στην ανθοφορία των ελαιόδεντρων το 2016 με αποτέλεσμα μειωμένη παραγωγή ελαιόλαδου. Η Περιφέρεια Κρήτης συμμετέχει στο έργο ADAPT2CLIMA του προγράμματος Life της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αντικείμενο την προσαρμογή του γεωργικού τομέα των νησιών της Μεσογείου στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Από το έργο, που προβλέπεται να ολοκληρωθεί τον Απρίλιο του 2019, θα προκύψουν στρατηγικές και εργαλεία προσαρμογής του γεωργικού τομέα στην κλιματική αλλαγή.

Παράλληλα, θα πρέπει να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των δασών με κατάλληλες δράσεις δενδροφύτευσης ειδών μειωμένης αναφλεξιμότητας και ανθεκτικών στην ξηρασία. Με ταυτόχρονη κατασκευή αντιπυρικών ζωνών και άλλων έργων υποδομής αλλά και με την υλοποίηση ετήσιων έργων καθαρισμού των δασών από την συσσώρευση καύσιμης ύλης.

Τέλος, απαιτείται η αξιοποίηση της πολιτικής προστασίας και των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης σε συμβουλευτικό ρόλο όσον αφορά την πρόληψη των καταστροφών που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ότι οι πολιτικοί προϊστάμενοι σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν κατανοήσει τη σημασία της προετοιμασίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Ας ελπίσουμε ότι όλα τα παραπάνω ζητήματα θα αποτελέσουν μερικά από τα κύρια θέματα της προεκλογικής αντιπαράθεσης στις επερχόμενες δημοτικές και περιφερειακές εκλογές!