GR-Πολιτική, κόμματα, διαφάνεια

Τις τελευταίες μέρες, άκουσα στις ειδήσεις τις αλληλοκατηγορίες των κομμάτων για τις ευθύνες σχετικά με την αντιμετώπιση των πυρκαγιών, είδα τη σχετική κινητοποίηση διαμαρτυρίας των ανώνυμων πολιτών της 8/7/2007 έξω από τη Βουλή, και διάβασα την πρόταση του βουλευτή κ. Μανώλη για τη θέσπιση ασυμβίβαστου μεταξύ κυβερνητικής θέσης και επίσημης κομματικής ιδιότητας. Όλα αυτά μαζί με έβαλαν στις ακόλουθες σκέψεις.

Κατ’ αρχάς δεν νομίζω ότι πρέπει να αμφισβητηθεί ούτε ο πατριωτισμός ούτε η καλή θέληση, ούτε η καλή πίστη όσων είναι επίσημα ενταγμένοι σε κομματικούς μηχανισμούς. Όμως από τη στιγμή που κάποιος εντάσσεται σε ένα κόμμα οφείλει να είναι πιστός στις αποφάσεις του και να προωθεί τα συμφέροντά του. Είναι επίσης λογικό όταν ένα κόμμα βρίσκεται στην εξουσία να θέλει να στελεχώσει κρίσιμες θέσεις του κρατικού μηχανισμού με πιστά στελέχη προκειμένου να εφαρμόσει το πρόγραμμά του. Είναι τέλος λογικό τα μέλη των αντιπολιτευόμενων κομμάτων να προσπαθήσουν να εμποδίσουν το κυβερνών κόμμα να πετύχει τους στόχους του στο πλαίσιο μιας αντιπολίτευσης «Ελληνικού τύπου».

Παράλληλα με τους πολίτες που είναι επίσημα ενταγμένοι σε κάποιο κόμμα υπάρχουν και (πολλοί περισσότεροι) άλλοι που δεν είναι ενταγμένοι πουθενά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν ψηφίζουν το άλφα ή το βήτα κόμμα στις εκλογές, συγκρίνοντας και αναλύοντας κάθε φορά τα σχετικά προεκλογικά προγράμματα και υποσχέσεις. Σημαντικό επίσης ποσοστό συνειδητοποιημένων πολιτών έχουν απογοητευθεί από τα επίσημα κόμματα χωρίς να πάψουν να προβληματίζονται για το μέλλον του τόπου κάνοντας την παρουσία τους όλο και πιο αισθητή (βλέπε κινητοποιήσεις για την Αμαλία, για την πυρκαγιά στην Πάρνηθα αλλά και τη δημιουργία νέων κομμάτων όπως η Φιλελεύθερη Συμμαχία). Συνεπώς έχουμε δύο κατηγορίες πολιτών – αυτούς που έχουν κομματική ταυτότητα και αυτούς που δεν έχουν.

Είναι σίγουρο ότι ορισμένες θέσεις του κρατικού μηχανισμού πρέπει να στελεχώνονται από ανθρώπους πιστούς στις κυβερνητικές επιλογές, οι οποίες προκύπτουν με βάση τις προεκλογικές εξαγγελίες του κόμματος που κερδίζει τις εκλογές. Όμως πέραν από την επίσημη αντιπολίτευση των κομμάτων που δεν κέρδισαν τις εκλογές, υπάρχουν ορισμένες θέσεις που απαιτούν ουδετερότητα από κομματικούς μηχανισμούς και εξαρτήσεις. Θέσεις ελεγκτικές των πεπραγμένων της διοίκησης, θέσεις (δικαστικής ή οικονομικής) διαιτησίας, θέσεις διαχείρισης υψηλών προϋπολογισμών μέσω δημοπρασιών, θέσεις διαχείρισης κρίσεων ή της προστασίας του περιβάλλοντος, θέσεις αστυνόμευσης και επιβολής του νόμου. Θέσεις στις οποίες το όποιο «λαθρεμπόριο επιρροής» πρέπει να αποκλείεται και οι οποίες γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο θα μπορούσαν να στελεχώνονται από άτομα τα οποία έχουν παραμείνει ακομμάτιστα χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν είναι και ενεργοί πολίτες.

Ανάλογα παραδείγματα υπάρχουν και σε άλλες χώρες. Στο Βέλγιο όλες οι θέσεις ευθύνης στον κρατικό μηχανισμό και στις επιχειρήσεις που ελέγχει το δημόσιο κατανέμονται αναλογικά σε άτομα που ανήκουν στα διάφορα κόμματα. Στη Γαλλία ο νέος πρόεδρος δεσμεύτηκε προεκλογικά η θέση του προέδρου της επιτροπής δημοσιονομικού ελέγχου της Βουλής να δίδεται σε άτομο της αντιπολίτευσης. Η θεσμοθέτηση της συμμετοχής στα κοινά και σε θέσεις ευθύνης, ενεργών πολιτών που δεν ανήκουν σε κόμματα εκτός από εμπλουτισμό της δημόσιας ζωής θα βοηθήσει να αναστραφεί και το κλίμα απαξίωσης της πολιτικής και αποχής από τα κοινά που σε τελική ανάλυση ενισχύει τα οργανωμένα (κομματικά και μη) συμφέροντα. Και νομίζω πως η εξαγγελθείσα ανασυγκρότηση του κράτους δεν πρέπει να αγνοήσει αυτή τη διάσταση.