Προστασία του πολίτη στην πράξη

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 25 Ιουλίου 2012.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Προστασία του πολίτη στην πράξη
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Ύψιστη αποστολή της πολιτείας αποτελεί η προστασία της υγείας, της κατοικίας και της περιουσίας των πολιτών και κατά συνέπεια η προστασία τους από ατυχήματα, καταστροφές και έκνομες ενέργειες, με παράλληλη προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος

Αυτά προβλέπει το Σύνταγμα της Ελλάδας, οι Συνθήκες για την σύσταση και τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο ενωσιακός Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Θα περίμενε κανείς ότι τα θέματα αυτά θα αποτελούσαν ύψιστες προτεραιότητες της εκάστοτε κυβέρνησης μαζί με την παιδεία που εξασφαλίζει την αυτό-εκπλήρωση και την μελλοντική ευημερία των πολιτών. Δυστυχώς η καθημερινότητα συχνά μας δείχνει ότι οι αρχές προτάσσουν άλλες προτεραιότητες επικαλούμενες την «κοινή γνώμη», το «δημόσιο συμφέρον», και χίλιες δυο άλλες δικαιολογίες.

Πώς μεταφράζονται όμως στην πράξη οι θεμελιώδεις αυτές αρχές; Και πώς μπορούμε να αξιολογήσουμε την πρόοδο προς ένα ικανοποιητικό επίπεδο προστασίας των πολιτών; Το βασικό κριτήριο, όπως έχουμε γράψει και παλαιότερα είναι η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες στους τομείς της υγείας, της προστασίας του περιβάλλοντος, της προστασίας από ατυχήματα, καταστροφές και έκνομες ενέργειες. Ποιότητα που αξιολογείται με βάση κοινά θεσπισμένους δείκτες, όπως λόγου χάριν το ποσοστό θνησιμότητας σε κάθε νοσοκομείο, οι έρευνες ικανοποίησης των πολιτών, ο μέγιστος χρόνος επέμβασης των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης, ο αριθμός των πολιτών που γνωρίζει βασικές πρώτες βοήθειες ή τέλος η μείωση της εγκληματικότητας σε μια περιοχή. Μέχρι σήμερα, καμία πολιτική ηγεσία δεν στήριξε την πολιτική για την προστασία του πολίτη σε τέτοια κριτήρια. Αντίθετα, όλες οι προσπάθειες εξαντλούνται στην ικανοποίηση συντεχνιακών απαιτήσεων π.χ. στο χώρο της υγείας, της πυρόσβεσης, της αστυνόμευσης χωρίς ποτέ να έχει διεξαχθεί αντικειμενική αξιολόγηση των υπηρεσιών που παρέχουν οι σχετικές υπηρεσίες στους πολίτες και η σχέση των καταβαλλόμενων δαπανών με το όφελος που αποκομίζουν οι πολίτες.

Όμως πέρα από τις όποιες ευθύνες των αρχών η προστασία των πολιτών είναι και υπόθεση των ίδιων των ανθρώπων. Πόσοι καθαρίζουν τους χώρους γύρω από τας σπίτια τους από τα ξερόχορτα, τα ξερόκλαδα και τα άλλα σκουπίδια που αποτελούν πρώτης τάξεως καύσιμη ύλη σε περίπτωση πυρκαγιάς; Πόσοι φροντίζουν να μην οδηγούν μετά από οινοποσία ή μειώνουν την ταχύτητα σε δρόμους αποδεδειγμένης επικινδυνότητας όπως ο ΒΟΑΚ; Πόσοι αφιέρωσαν λίγο χρόνο για να μάθουν στοιχειώδεις πρώτες βοήθειες; Πόσοι παίρνουν προληπτικά μέτρα όταν φεύγουν από το σπίτι τους, όταν περιδιαβάζουν στο διαδίκτυο, όταν πέφτουν στη θάλασσα για να κολυμπήσουν, όταν αποφασίζουν να πάνε εκδρομή στις κρητικές μαδάρες; Αλλά και πόσοι διαβάζουν τις οδηγίες και παίρνουν προφυλακτικά μέτρα πριν ψεκάσουν με φυτοφάρμακα;

Η προστασία του πολίτη εξαρτάται πάρα πολύ από την παιδεία που έχουμε πάρει από το σχολείο, το σπίτι, την κοινωνία. Χαίρομαι ιδιαίτερα όταν διαβάζω για σχολεία που οργανώνουν δράσεις περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, μαθήματα πρώτων βοηθειών, εκδηλώσεις κυκλοφοριακής αγωγής. Τα παιδιά μας πρέπει να μάθουν πώς να προστατεύονται, πώς να αποφεύγουν τις κακοτοπιές, πώς να διαβάζουν τις οδηγίες χρήσης, πώς να βοηθούν τους συνανθρώπους τους σε περίπτωση ατυχήματος. Η κοινωνία μας έχει γίνει ιδιαίτερα πολύπλοκη αλλά και ο Αχιλλέας, που ίσως να θεωρούμε ότι έζησε σε απλούστερο κόσμο, δεν απέφυγε να πέσει θύμα όταν έγινε γνωστό το αδύνατό του σημείο, η πτέρνα του. Γιατί, πάντα υπάρχουν αδύνατα σημεία, που όταν δεν τα προσέξουμε, όταν τα αντιμετωπίσουμε με υπερφίαλο και ακατάδεκτο τρόπο θα μας οδηγήσουν στην καταστροφή.

Γιατί η προστασία του πολίτη από ατυχήματα και καταστροφές απαιτεί επίσης αυτοσυγκράτηση και περίσκεψη. «Αφήστε το εγώ σας εδώ», γράφει μια πινακίδα στην πόρτα της αίθουσας διαχείρισης κρίσεων μιας μεγάλης πολυεθνικής. Οι προσωπικοί εγωισμοί, τα «καπετανάτα», τα «εγώ ξέρω καλύτερα» δεν έχουν πέραση στον τομέα αυτό. Η προστασία απαιτεί πολυκλαδική προσέγγιση, συντονισμό, επικοινωνία, αλληλοσεβασμό και πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των διάφορων φορέων που καλούνται να την υλοποιήσουν. Πρώτα-πρώτα στο στάδιο της πρόληψης που είναι το σπουδαιότερο αλλά, συχνά και το πιο παραμελημένο. Σημαντικότατος είναι εδώ και ο ρόλος της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης. Όσες προετοιμασίες κι αν κάνουν οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, όσο προσωπικό και αν προσλάβουν η πυροσβεστική, η αστυνομία και το ΕΚΑΒ, όσοι εθελοντές κι αν κινητοποιηθούν, αν δεν έχουν απομακρυνθεί τα ξερόκλαδα και τα σκουπίδια, αν δεν έχουν γίνει αντιπυρικές ζώνες, αν οι πολίτες δεν προσέχουν και ανάβουν φωτιές ανεξέλεγκτα τις μέρες που ο κίνδυνος πυρκαγιάς είναι μεγάλος, η καταστροφή καιροφυλακτεί.

Αλλά και στη φάση της επέμβασης μεγάλη σημασία έχει η συνεργασία των αρμόδιων φορέων και των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης. Συνεργασία που μπορεί να κυλίσει ομαλά και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο μόνο αν οι συμμετέχοντες γνωρίζονται μεταξύ τους αλλά και γνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες, τις μεθόδους, τις αδυναμίες, τα συστήματα, τις προτεραιότητες και τους «κωδικούς επικοινωνίας» των άλλων υπηρεσιών. Κάτι που δεν επιτυγχάνεται παρά μόνο με πολλές ασκήσεις υπό συνθήκες όσο γίνεται πιο ρεαλιστικές. Σε μια εκπαιδευτική ημερίδα για τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης της περιοχής των Βρυξελλών, ο αρχηγός της πυροσβεστικής υπηρεσίας του Άμστερνταμ, που είχε διαχειριστεί την πτώση ενός αεροπλάνου σε κατοικημένη περιοχή το 1992, τελείωσε την ομιλία του με μια τριπλή συμβουλή «Άσκηση! Άσκηση! Άσκηση!».

Θα αποκτήσουμε κάποτε και στην Ελλάδα προστασία του πολίτη αντάξια των προσδοκιών; Ας το ελπίσουμε και ας συνεργαστούμε όλοι για να το πετύχουμε. Το έχουμε ανάγκη γιατί είμαστε πολύ λίγοι για να έχουμε την πολυτέλεια να έχουμε και απώλειες.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com