Περί θετικής σκέψης

Η αγωνία για τα όσα συμβαίνουν στον κόσμο γύρω μας δεν συμβάλλει στην επίλυση των προβλημάτων! Μόνο η ατομική μας στάση και δράση μπορεί να αλλάξει τα πράγματα …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 20 Δεκεμβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-270)

Στην κινηματογραφική ταινία «Η γέφυρα των κατασκόπων», σε μια στιγμή μεγάλης αγωνίας, ο αμερικάνος απεσταλμένος (Τομ Χάνκς) ρωτάει τον γερμανό κατάσκοπο, τον οποίο έχει αναλάβει να βοηθήσει να διαφύγει στη Δύση (Μάρκ Ράιλανς): «Δεν αγωνιάς;». Και ο άλλος του απαντά, «Θα βοηθούσε άραγε;»

Όποιος παρακολουθεί τις εξελίξεις στη χώρα μας και παγκοσμίως, ίσως να έθετε στον εαυτό του την ίδια ερώτηση, «Δεν έχεις αγωνία;». Αλλά πριν αρχίσεις να ανεβάζεις σφυγμούς και πίεση, πριν νοιώσεις απογοητευμένος και αρχίσεις να κινείσαι προς τα μονοπάτια της κατάθλιψης, κάνε στον εαυτό σου την ερώτηση «Θα βοηθούσε άραγε;»

Αυτό δεν σημαίνει βέβαια να είναι κανείς αναίσθητος. Να αγνοεί τα προβλήματα του πολέμου στη Μέση Ανατολή, τις φρικαλεότητες του Ισλαμικού Κράτους, τις βομβιστικές επιθέσεις στην Τουρκία, την στροφή του κόσμου προς ολοκληρωτικά και αυταρχικά καθεστώτα από την Ρωσία, μέχρι τη Συρία, την Τουρκία, ακόμη και τις ΗΠΑ, με βάση τουλάχιστον τις προβλέψεις που κάνουν οι Κασσάνδρες.

Όμως η αγωνία και η συχνά υστερική αντίδραση που ακολουθεί δεν ωφελούν. Μερικοί, προτρέπουν σε ειρηνικές ή και βίαιες διαδηλώσεις, σε αποκλεισμούς και απεργίες. Όμως, όπως αποδεικνύεται όλο και περισσότερο στην πράξη οι ενέργειες αυτές δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα, ιδίως όταν οι αποφάσεις φαίνεται ότι λαμβάνονται σε μακρινά γραφεία σε λευκά σπίτια, κοντά σε κόκκινες πλατείες ή ακόμη και πίσω από τους εθνικούς κήπους.

Ναι. φαίνεται ότι λαμβάνονται μακριά μας ενώ στην πραγματικότητα τις έχουμε προδιαγράψει εμείς οι ίδιοι με τις αποφάσεις που πήραμε σε ανύποπτο χρόνο. Όταν ζητώντας μια μικρή φαινομενικά εξυπηρέτηση υποχρεωθήκαμε να ψηφίσουμε κάποιον που δεν άξιζε. Όταν πιστέψαμε σε κάποιες υποσχέσεις που ξέραμε βαθιά μέσα μας ότι δεν επρόκειτο να υλοποιηθούν ποτέ. Όταν αντί να φροντίσουμε την γειτονιά μας και την πόλη μας θέλαμε κάποιοι άλλοι να αναλάβουν τις ευθύνες που μας αναλογούσαν.

Για τα σκουπίδια που πετάξαμε αμέριμνοι ακόμη και σε προστατευμένες περιοχές φυσικού κάλλους. Για το αυθαίρετο που προσπαθήσαμε να κτίσουμε σε κοίτες ποταμών ή μέσα στα πευκοδάση. Για την υπερβολική ταχύτητα που αναπτύξαμε στον επικίνδυνο δρόμο μετά από οινοποσία κινδυνεύοντας να σκοτώσουμε και να σκοτωθούμε. Για τις μπαλωθιές που ρίξαμε βάζοντας σε κίνδυνο φίλους και συγγενείς. Για το κακό παράδειγμα που δείξαμε στα παιδιά και τους νέους μη σεβόμενοι τους νόμους, την ουρά στην τράπεζα, την προτεραιότητα των πεζών.

Για να μη μιλήσουμε για την χρόνια φοροδιαφυγή που μάθαμε να την θεωρούμε δικαίωμά μας. Χωρίς να πληρώνουμε τις εισφορές μας στα ταμεία και τον φόρο που μας αναλογεί απαιτούσαμε επί χρόνια να λαμβάνουμε παροχές πολλαπλάσιες από ό,τι είχαμε συνεισφέρει. Και πιστεύαμε ότι το κράτος είτε θα έπρεπε να τυπώνει λεφτά για να καλύπτει τα ελλείμματά του, είτε να δανείζεται ασύστολα επιβαρύνοντας τις επόμενες γενιές με ένα δυσβάσταχτο χρέος.

Τώρα που υφιστάμεθα τις συνέπειες της αφροσύνης μας έχουμε αγωνία! Μας τρομάζουν οι πολυάριθμοι δυστυχισμένοι που φτάνουν στα νησιά μας κατατρεγμένοι από γενοκτονίες και εξανδραποδισμούς. Αναλογιζόμαστε τι θα συμβεί αν συνθήκες που θεωρούσαμε γραμμένες στην πέτρα ξαφνικά αμφισβητηθούν. Αν δεν κλείσει η επόμενη αξιολόγηση και δεν λάβουμε την βοήθεια των Ευρωπαίων τους οποίους μερικοί από εμάς κατηγορούν ως τοκογλύφους, ως εκμεταλλευτές και ως έτοιμους να μας καταβροχθίσουν.

Όμως πάντα υπάρχει ελπίδα! Αύριο ξημερώνει μια νέα μέρα, με ήλιο ή συννεφιά. Ας δούμε τα πράγματα με θετική διάθεση, αφού η αγωνία, η κατάθλιψη, η μεμψιμοιρία, η επίρριψη των ευθυνών στους άλλους ακόμη και οι φωνές και πράξεις βίας δεν φαίνεται να φέρνουν αποτελέσματα – εκτός κι αν στόχος είναι η πλήρης υποταγή μας σε κάποιου είδους ολοκληρωτικό καθεστώς φαιάς ή κοκκινωπής απόχρωσης.

Ας καλλιεργήσουμε τους κήπους μας για να έχουμε απόθεμα τροφίμων. Ας ανακυκλώσουμε τα σκουπίδια μας και ας προστατεύσουμε το περιβάλλον. Ακόμη καλύτερα ας συμμετάσχουμε σε δράσεις καθαρισμού παραλιών και δασών. Ας δώσουμε το καλό παράδειγμα σεβόμενοι τον δημόσιο χώρο, παρκάροντας χωρίς να εμποδίζουμε πεζούς και ανάπηρους. Εφαρμόζοντας τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας. Συμμετέχοντες σε εθελοντικές οργανώσεις που βοηθούν τους αναξιοπαθούντες συμπολίτες μας αλλά και τους δυστυχισμένους από την Συρία και τις άλλες εμπόλεμες ζώνες.

Ας μάθουμε στα παιδιά μας να σέβονται τους άλλους στο σχολείο, στο δρόμο, στη γειτονιά. Να σέβονται τη φύση και τα περιβάλλον. Αν δεν αγαπήσουμε και δεν σεβαστούμε εμείς πρώτοι την πατρίδα μας ας μην περιμένουμε να την σεβαστούν οι άλλοι. Ας επαινούμε τα καλά παραδείγματα, ας τα προβάλουμε και ας τα μιμούμεθα. Αγνοώντας και υποβαθμίζοντας τα κακά παραδείγματα, αναλύοντας τις γενεσιουργές τους αιτίες με στόχο να τα εξαλείψουμε.

Είθε οι επικείμενες εορτές να μας κάνουν να σκεφθούμε θετικά, όχι τι μπορεί να κάνει τα κράτος για εμάς αλλά τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για την πατρίδα!

Με τις καλύτερες ευχές μου για Καλά Χριστούγεννα!

Υ.Γ. Από αυτή την εβδομάδα θα δημοσιεύουμε κάθε εβδομάδα ένα πλαίσιο αντίκρουσης διάφορων επικίνδυνων μύθων που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, αντλώντας στοιχεία από τον ιστότοπο http://ellinikahoaxes.gr.
 

Ενάντια στους επικίνδυνους μύθους του διαδικτύου-1

Τα άρθρα με τίτλο «Αυτό είναι το φάρμακο κατά του ΚΑΡΚΙΝΟΥ! Το είχε δώσει ο Ιπποκράτης πριν πολλά χρόνια…» ή παρεμφερή είναι ψευδή και καταρρίπτονται. Συγκεκριμένα δεν ισχύουν οι ισχυρισμοί ότι καταπολεμούν τον καρκίνο η συστηματική κατανάλωση πικρών ουσιών (κουκούτσια βερίκοκου ή σταφυλιών), η κατανάλωση ωμών τροφών, σκόρδου και κρεμμυδιών σε μεγάλες ποσότητες, πράσινων λαχανικών αλλά και ζωμού από σιταρόχορτο. Δεν ισχύουν επίσης οι ισχυρισμοί ότι ο καρκίνος οφείλεται σε υποξία (χαμηλή οξυγόνωση) και ότι θεραπεύεται με οξυγονοθεραπεία αλλά ούτε και η σύνδεση του καρκίνου με την αποκαρβοξυλάση της ορνιθίνης που είναι ένα ένζυμο που τάχα ευνοεί την ανάπτυξη των καρκινικών όγκων.

Παράλληλα, ψευδείς είναι οι ειδήσεις με τίτλο «Ο δρ.ΧΑΜΕΡ βγήκε από τη Φυλακή, ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΕΛΟΣ Η ΧΗΜΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΑΠΑΤΗ» τα οποία αναφέρονται σε έναν απατεώνα γερμανό ψευτογιατρό ο οποίος έχει προκαλέσει με την υποτιθέμενη θεραπεία που εφαρμόζει τουλάχιστον 149 θανάτους.

Περισσότερες πληροφορίες http://ellinikahoaxes.gr/2016/10/29/new-german-medicine/.

Με στοιχεία από το http://ellinikahoaxes.gr

Περί ομοιοπαθητικής

Παραπλανητική και αντιεπιστημονική μέθοδος ή χρήσιμη όταν η κλασσική φαρμακευτική αγωγή αποδεικνύεται αναποτελεσματική;
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 29 Νοεμβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-269)

Γνώρισα την ομοιοπαθητική πολύ νέος. Πήγαινα στην 5η Γυμνασίου (σημερινή 2α Λυκείου) όταν ο αείμνηστος Παύλος Τζιβανίδης μου πρότεινε, το καλοκαίρι του 1970, να δουλέψω στο φαρμακείο του, το πρώτο φαρμακείο στην Ελλάδα που έφτιαχνε ομοιοπαθητικά σκευάσματα. Μέχρι και το 1979, συνέχισα να δουλεύω εκεί τα καλοκαίρια. Μετά, ξεκίνησα την σταδιοδρομία μου ως συνεργάτης στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Larousse-Britannica.

Στο φαρμακείο, είχα την ευκαιρία να έλθω σε επαφή και με την πλούσια αγγλική και γαλλική βιβλιογραφία για την ομοιοπαθητική που είχε συγκεντρώσει ο Παύλος. Παρακολούθησα επίσης και μερικά σεμινάρια για γιατρούς και φαρμακοποιούς που είχαν οργανώσει τότε οι πρωτοπόροι της Ομοιοπαθητικής στην Ελλάδα. Ο Γιώργος Βυθούλκας, η Ειρήνη Μπαχά, ο Σπύρος Γαρζώνης και φυσικά ο Παύλος Τζιβανίδης. Ήλθα επίσης σε επαφή και με άλλες εναλλακτικές θεραπευτικές μεθόδους, όπως τον ωτοβελονισμό, μια παραλλαγή του βελονισμού που ασκούσε ο αείμνηστος Σκεύος Πικραμένος.

Κυρίως όμως, άκουσα τις φοβερές ιστορίες για τις περιπέτειες που είχαν οι ασθενείς με την κλασσική ιατρική μέχρι να καταλήξουν να ζητήσουν την βοήθεια της ομοιοπαθητικής. Τραγικές ιστορίες για λανθασμένες διαγνώσεις, επιβλαβείς φαρμακευτικές αγωγές, αδικαιολόγητες χειρουργικές επεμβάσεις. Ιστορίες για το πώς η ομοιοπαθητική τους βοήθησε να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα και να ζήσουν μια λίγο-πολύ φυσιολογική ζωή.

Αφορμή για το άρθρο αυτό μου έδωσε μια πρόσφατη είδηση. Η αμερικανική Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου (FTC) αποφάσισε ότι τα ομοιοπαθητικά προϊόντα που πωλούνται ελεύθερα χωρίς συνταγή θα πρέπει να υπάγονται στους ίδιους κανόνες με τα άλλα φάρμακα όσον αφορά τις επιστημονικές πληροφορίες που αναγράφονται υποχρεωτικά στη συσκευασία τους. Σε εγκύκλιο της με ημερομηνία 15 Νοεμβρίου, η FTC αναφέρει ότι «η ομοιοπαθητική, η ιστορία της οποία ανάγεται στο τέλος του 18ου αιώνα, στηρίζεται στην ιδέα ότι τα συμπτώματα της ασθένειας μπορούν να θεραπευτούν με απειροελάχιστες δόσεις ουσιών που προκαλούν παρόμοια συμπτώματα όταν χορηγηθούν σε μεγαλύτερες δόσεις σε υγιή άτομα. Πολυάριθμα ομοιοπαθητικά σκευάσματα αραιώνονται σε τέτοιο σημείο ώστε να μην περιέχουν πλέον ανιχνεύσιμες ποσότητες της αρχικής ουσίας».

Και συμπληρώνει: «Οι ισχυρισμοί (σχετικά με τον τρόπο δράσης) των ομοιοπαθητικών σκευασμάτων δεν στηρίζονται στις σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους και δεν αναγνωρίζονται από τους σύγχρονους ιατρικούς εμπειρογνώμονες». Μάλιστα, η FTC καταργεί την παρέκκλιση που είχε χορηγήσει το 1988 η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ, απαλλάσσοντας τα ομοιοπαθητικά φάρμακα που διατίθενται χωρίς συνταγή από την υποχρέωση να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα τους.

Οι νέοι κανόνες υποχρεώνουν τους κατασκευαστές να αναγράφουν στην συσκευασία δύο προειδοποιήσεις. Πρώτον ότι «Δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη της αποτελεσματικότητας του παρόντος προϊόντος» και δεύτερον ότι «Το παρόν προϊόν στηρίζεται σε θεωρίες που ανάγονται στον 18ο αιώνα και τις οποίες απορρίπτουν οι περισσότεροι σύγχρονοι ιατρικοί εμπειρογνώμονες». Όσα εργαστήρια δεν εφαρμόσουν τις νέες ρυθμίσεις κινδυνεύουν να διωχθούν για παραπλανητική διαφήμιση.

Τα παραπάνω θεωρήθηκαν αμέσως από τους επικριτές της ομοιοπαθητικής ως «μεγάλη νίκη της λογικής και της επιστήμης για την υγεία των πολιτών, αφού δεν είναι δυνατόν στα ράφια των φαρμακείων να υπάρχουν "ματζούνια" δίπλα σε φάρμακα αποδεδειγμένης επιστημονικής αξίας». Για να μην κατασπαταλούν οι καταναλωτές δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο στα ομοιοπαθητικά προϊόντα και τις ψεύτικες υποσχέσεις τους ...

Τι ισχύει λοιπόν; Πρέπει να απορρίψουμε την ομοιοπαθητική ως μια ακόμη απάτη; Πρέπει να καταργηθεί και η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναγνωρίζει ως φάρμακα και τα ομοιοπαθητικά σκευάσματα; Ασφαλώς όχι. Και οι λόγοι είναι πολλοί και βάσιμοι. Όπως γράφαμε πριν από λίγες εβδομάδες (Χ.Ν. 6/9/2016) «η επιστημονική βάση για την θεραπευτική επίδραση των ψυχοφαρμάκων (και γενικότερα πολλών φαρμάκων) είναι τελείως σαθρή».

«Όταν υποβάλλουν τους φακέλους για να λάβουν άδεια κυκλοφορίας ενός φαρμάκου στην αγορά, οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν συμπεριλαμβάνουν όλα τα αποτελέσματα των κλινικών ερευνών παρά μόνον εκείνα που είναι θετικά. Επιπλέον, όλες οι σχετικές έρευνες διεξάγονται από πανεπιστημιακά και άλλα εργαστήρια που χρηματοδοτούνται από τις εν λόγω εταιρείες και όχι από ανεξάρτητους ερευνητικούς οργανισμούς. Μάλιστα, η έρευνα έχει αποδείξει ότι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα έχουν τα ίδια αποτελέσματα με τα εικονικά φάρμακα (placebo). Από άλλη έρευνα προκύπτει ότι μακροπρόθεσμα είναι προτιμότερο να μην καταναλωθούν αντιψυχωτικά ή ηρεμιστικά αφού έχουν μεν άμεσα αποτελέσματα αλλά όταν σταματήσει η χορήγησή τους τα συμπτώματα επανέρχονται».

Παράλληλα, γίνεται όλο και εμφανέστερο ότι πολλές από τις ασθένειες της σύγχρονης κοινωνίας μας είναι ψυχοσωματικής φύσης και προκαλούνται από το άγχος μας μάλλον, παρά από τους ίδιους τους παθογόνους παράγοντες. Έρευνες έχουν δείξει την επίπτωση της κακής ψυχικής κατάστασης π.χ. στα δερματικά νοσήματα - το άγχος μεταβάλλει το pH του δέρματος και το κάνει πιο ευαίσθητο σε προσβολές. Σε πολλές λοιπόν περιπτώσεις, η επιτυχημένη θεραπεία στηρίζεται σε ένα μίγμα συγκαλυμμένης ψυχοθεραπείας και αγωγής με εικονικά φάρμακα.

Η συλλογή των ομοιοπαθητικών φαρμάκων που έφτιαξα το 1979 ακολουθώντας τις οδηγίες του Π. Τζιβανίδη (αρχικά στο φαρμακείο Τζιβανίδη - μετέπειτα Κορρέ - στο Παγκράτι και σήμερα στο Naxos Apothecary)

Η επίσημη ιατρική με την αλόγιστη χορήγηση φαρμάκων κάθε είδους κάνει συχνά περισσότερο κακό από καλό. Κλασσικό παράδειγμα οι θανατηφόρες επιπτώσεις από την αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών (βλ. Χ.Ν. 1/3/2016). Βέβαια και η ομοιοπαθητική μπορεί να αποδειχθεί εξίσου θανατηφόρα όταν χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις όπου είναι αποδεδειγμένα αναποτελεσματική. Και όπου μια έγκαιρη αντικαρκινική θεραπεία, μια χειρουργική επέμβαση ή ένα αντιβιοτικό θα βοηθούσαν αποδεδειγμένα τον ασθενή.

Πόσοι άραγε από τους αλλοπαθητικούς αλλά και τους ομοιοπαθητικούς γιατρούς εφαρμόζουν μια από τις βασικές αρχές του εφευρέτη της ομοιοπαθητικής, του γερμανού γιατρού Σάμουελ Χάνεμαν (Hahnemann) που προβλέπει ότι «η σημαντικότερη αποστολή του ιατρού είναι να επαναφέρει στην υγεία τον ασθενή»; Πόσοι γιατροί χρησιμοποιούν όλα τα μέσα που διαθέτουν (αλλοπαθητική ιατρική, χειρουργική, ομοιοπαθητική, βελονισμό κλπ.) ανάλογα με την περίπτωση χωρίς να δογματίζονται υπέρ ή κατά μιας συγκεκριμένης μεθόδου;

Προσωπικά νομίζω ότι θα πρέπει να επιλέγουμε τον καλό γιατρό με βάση την ευρύτητα του πνεύματός του και την φιλοσοφική του θεώρηση του κόσμου. Ίσως και με βάση την φιλοχρηματία του - που συχνά αποτελεί το κυριότερο κίνητρο πολλών κλασσικών αλλά και εναλλακτικών γιατρών ...

Προστατεύοντας τους ηλικιωμένους

Ο παππούς και η γιαγιά έχουν ιδιαίτερες ανάγκες προστασίας που επικεντρώνονται στην πρόληψη αλλά και στην επέμβαση με νέες σύγχρονες μεθόδους
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 22 Νοεμβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-268)

Οι ηλικιωμένοι αποτελούν κι αυτοί μιαν ευάλωτη ομάδα του πληθυσμού. Κατέχουν μάλιστα την πρώτη θέση σε ατυχήματα από πτώσεις και φυσικά είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε καρδιακά και εγκεφαλικά επεισόδια τα οποία είναι συχνά θανατηφόρα ή προκαλούν μόνιμη αναπηρία.

Το σημαντικότερο στοιχείο της επιτυχημένης προστασίας των ηλικιωμένων είναι πάνω απ’ όλα να έχουν συνείδηση της αδυναμίας τους. Όσο κι αν νοιώθουν υγιείς και παντοδύναμοι, οι ικανότητες των ηλικιωμένων δεν είναι πια οι ίδιες με εκείνες που είχε όταν ήταν κοπέλι ή κοπελιά. Η όραση και η ακοή μειώνονται. Η δυνατότητα έγκαιρης αντίδρασης σε κάποιο επικίνδυνο γεγονός περιορίζεται. Οι αντοχές στην κούραση, στις βαριές δουλειές, στην αϋπνία δεν είναι πια οι ίδιες.

Επιπλέον, η μεγάλη ηλικία συνδέεται με την εμφάνιση πολλών και διάφορων ασθενειών. Ο σακχαρώδης διαβήτης, οι καρδιακές αρρυθμίες, οι πόνοι στα πόδια, στη μέση και στα χέρια και η γεροντική άνοια είναι στην ημερησία διάταξη.

Πρόληψη. Η παλιά παροιμία προτρέπει τους νέους «Φύλαξε νιάτα, να έχεις καλά γεράματα». Οι καταχρήσεις της νεότητας συχνά μετατρέπονται σε βαριές ασθένειες στις μεγάλες ηλικίες. Το κάπνισμα οδηγεί σε καρκίνους, καρδιοπάθειες και αναπνευστική ανεπάρκεια. Η συστηματική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών και η κακή διατροφή επιβαρύνουν το συκώτι και συχνά συνδέονται με την εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη. Η έλλειψη άσκησης και το καθημερινό άγχος έχουν συχνά καταστρεπτικές επιπτώσεις στην υγεία.

Βέβαια, η άγνοια και η παραπληροφόρηση που επικρατούν στις σύγχρονες κοινωνίες υποβαθμίζουν όλα τα παραπάνω με προτάσεις που αρχίζουν πάντα με ένα «Έλα μωρέ …» και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι προφυλάξεις από όλα τα παραπάνω είναι ανούσιες αφού κάποιος, κάπου, κάποτε που δεν έπαιρνε καμιά από τις παραπάνω προφυλάξεις, έφτασε σε βαθιά γεράματα. Δυστυχώς, από τις ιατρικές έρευνες και τις στατιστικές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας προκύπτει η αντίθετη εικόνα. Αλλά πώς μπορείς να πείσεις τους «άφρονες»;

Οπωσδήποτε, σημαντικό στοιχείο στην πρόληψη παίζουν οι περιοδικές ιατρικές εξετάσεις, το λεγόμενο «τσεκ-απ». Οι γενικές εξετάσεις αίματος και ούρων, οι υπερηχογραφίες κοιλίας, η παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης, ένα καρδιογράφημα, η αναφορά στον γιατρό όλων των «μικρών και ασήμαντων» προβλημάτων της καθημερινότητας, μπορούν να αποκαλύψουν εγκαίρως και να προλάβουν πολύ μεγαλύτερα προβλήματα. Στη συνέχεια βέβαια, απαραίτητο είναι να εφαρμοστεί πιστά η δίαιτα και η φαρμακευτική αγωγή που θα υποδείξει ο γιατρός.

Ένα άλλο στοιχείο της πρόληψης είναι ο περιορισμός της οδήγησης, ιδίως υπό συνθήκες που απαιτούν αυξημένη ετοιμότητα και άμεση αντίδραση του οδηγού. Οι νέες προβλέψεις για τις ιατρικές εξετάσεις των οδηγών ηλικίας άνω των 65 ετών μπορούν να περιορίσουν την κυκλοφορία ατόμων με μειωμένες ικανότητες όρασης, ακοής ή αντίδρασης. Δυστυχώς, φαίνεται ότι οι εν λόγω προβλέψεις δεν εφαρμόζονται πάντοτε, ενώ μερικοί πεισματάρηδες ηλικιωμένοι επιμένουν να οδηγούν με ληγμένα διπλώματα χωρίς να υποβάλλονται σε εξετάσεις. Με αποτέλεσμα να θέτουν σε κίνδυνο όχι μόνο τη δική τους ζωή αλλά και εκείνη νεώτερων ανυποψίαστων οδηγών…

Ετοιμότητα και επέμβαση. Όσοι έχουν ηλικιωμένους στο σπίτι συνιστάται να εκπαιδευτούν στις πρώτες βοήθειες, ειδικά επικεντρωμένες στους ηλικιωμένους. Πώς αντιμετωπίζονται οι πτώσεις; Ποια είναι η καταλληλότερη δίαιτα στις μεγάλες ηλικίες; Ποια είναι τα πρώιμα συμπτώματα μιας καρδιακής αρρυθμίας; Πως καταλαβαίνουμε τα πρώτα στάδια ενός εγκεφαλικού επεισοδίου; Πως μετρούμε την αρτηριακή πίεση; Τι πρέπει να κάνουμε όταν ο αγαπημένος μας παππούς ή η καλή μας γιαγιά αρχίζει να εμφανίζει τα πρώτα συμπτώματα άνοιας ή/και Αλζχάιμερ;

Για όλα αυτά υπάρχουν σεμινάρια και εκπαιδεύσεις για να είμαστε σε θέση να φανούμε χρήσιμοι στον άνθρωπό μας. Το κυριότερο είναι να λάβουμε έγκυρη πληροφόρηση από πραγματικούς ειδικούς και να μην αρκεστούμε στις συμβουλές που θα πάρουμε από το διαδίκτυο ή από κάθε είδους τσαρλατάνους. Και φυσικά, μακριά από τα διάφορα «θαυματουργά» βότανα που θεραπεύουν, σύμφωνα με τους πωλητές τους, «πάσαν νόσον και πάσαν … ασθένεια». Συχνά δημιουργούν άλλα χειρότερα προβλήματα, όπως σοβαρές βλάβες σε νεφρά και συκώτι.

Εφοδιάστε τους ηλικιωμένους που αρχίζουν να εμφανίζουν συμπτώματα άνοιας και απώλειας μνήμης με μια μεταλλική ταυτότητα σαν κι αυτές που έχουν οι στρατιωτικοί. Αν χαθούν θα μπορέσει κάποιος να τους βοηθήσει με βάση τα στοιχεία που θα έχετε βάλει πάνω στην ταυτότητα (ονοματεπώνυμο και ένα τηλέφωνο επικοινωνίας). Φυσικά, ο ηλικιωμένος θα πρέπει να δεχτεί να φοράει πάντοτε αυτή την ταυτότητα. Πείσετε τον ότι του είναι απαραίτητη π.χ. για την αντιμετώπιση κάποιου καρδιακού ή άλλου προβλήματος υγείας που (πιστεύει ότι) έχει.

Αν ο ηλικιωμένος ζει κοντά σε κάποιον συγγενή, π.χ. σε ένα διαμέρισμα της ίδιας πολυκατοικίας, μια απλή συσκευή ενδοεπικοινωνίας ή ακόμη και μια συσκευή σαν κι αυτή που χρησιμοποιείται για την εξ αποστάσεως παρακολούθηση των βρεφών μπορεί να αποδειχτεί σωτήρια. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι υπάρχει συνεχής παρουσία και παρακολούθηση και ο συγγενής δεν αφήνει την συσκευή όταν π.χ. απουσιάζει για ψώνια ή σε κάποια δουλειά.

Σε κάθε άλλη περίπτωση, χρήσιμη μπορεί να αποδειχτεί η Υπηρεσία Τηλεειδοποίησης της εξειδικευμένης Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης «Γραμμή Ζωής» που δίνει τη δυνατότητα στους ηλικιωμένους να επικοινωνούν άμεσα με ένα Συντονιστικό Κέντρο, αμφίδρομα και με ανοιχτή ακρόαση, πατώντας απλά ένα φορητό κόκκινο κουμπί, 24ώρες το 24ώρο. Το Κέντρο ειδοποιεί άμεσα τα πρόσωπα που έχουν οριστεί εκ των προτέρων από τον ηλικιωμένο (συγγενείς, γιατρός, γείτονας, κλπ.) ή κινητοποιεί τις αρμόδιες υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης (Αστυνομία, Πυροσβεστική, ΕΚΑΒ).

Η ίδια οργάνωση λειτουργεί επίσης και την Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή SOS 1065 η οποία απευθύνεται σε ηλικιωμένους θύματα παραμέλησης ή/και κακομεταχείρισης, οικονομικής εκμετάλλευσης ή ψυχικής, σωματικής ή/και σεξουαλικής βίας, σε ηλικιωμένους που αντιμετωπίζουν οικογενειακά ή/και κοινωνικά προβλήματα ή προβλήματα από τα παιδιά τους και τέλος σε ηλικιωμένους με σοβαρά προβλήματα υγείας.

Ελπίζω ότι τα παραπάνω θα φανούν χρήσιμα για όσους θέλουν να βοηθήσουν τους απόμαχους της ζωής που έχουν ακόμη πολλά να προσφέρουν σε παιδιά και εγγόνια …

Προστατεύοντας τα παιδιά

Προσωπικό παράδειγμα, κριτική σκέψη, πρόληψη, ετοιμότητα - για να προστατευθούν παιδιά, έφηβοι και νέοι από πολυάριθμες απειλές …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 8 Νοεμβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-267)

Μια μεγάλη ομάδα ευάλωτων πολιτών είναι τα παιδιά, οι έφηβοι και οι νέοι. Δεν έχουν εξοικειωθεί με τις πιθανές απειλές και δεν έχουν εκπαιδευτεί για να αντιμετωπίζουν τους κινδύνους. Οι στατιστικές δείχνουν ότι αυτή η ηλικιακή ομάδα κατέχει την πρώτη θέση σε θανάτους και αναπηρίες από τραυματισμούς. Οι έφηβοι και οι νέοι αποτελούν επίσης στόχο διακινητών πάσης φύσεως ουσιών που προκαλούν εξάρτηση όπως τσιγάρων, ναρκωτικών και οινοπνευματωδών ποτών. Αλλά και στόχο διακινητών ιδεολογιών που επιζητούν να προσελκύσουν ευκολόπιστους οπαδούς.

Πώς μπορούν οι γονείς και οι δάσκαλοι να προφυλάξουν τα παιδιά, τους έφηβους και τους νέους από τις πολυάριθμες αυτές απειλές; Και πώς μπορούν να τους εκπαιδεύσουν έτσι ώστε να τους κάνουν ικανούς να αυτοπροστατεύονται σε όλη τους τη ζωή;

Προσωπικό παράδειγμα. Μια πρώτη βασική αρχή που πρέπει να έχουν υπόψη τους όλοι οι ενήλικες είναι ότι τα παιδιά μαθαίνουν μιμούμενα. Συνεπώς, το παράδειγμα που δίνουν οι μεγαλύτεροι είναι καίριας σημασίας. Η συμπεριφορά των γονέων και των δασκάλων στο σπίτι, στο δρόμο, στο σχολείο είναι καίριας σημασίας. Αν θέλετε υπεύθυνους οδηγούς και πολίτες αύριο, γίνετε υπεύθυνοι οδηγοί και υπεύθυνοι πολίτες σήμερα. Οι αυριανοί πολίτες βρίσκονται σήμερα στα παιδικά δωμάτια, στα σχολεία, στις προσκοπικές ομάδες, στους αθλητικούς συλλόγους. Και θα μιμηθούν τα καλά παραδείγματα που θα τους εμπνεύσουν …

Δυνατοί χαρακτήρες. «Η αντιμετώπιση των εξαρτήσεων ξεκινά από το νηπιαγωγείο και το δημοτικό», μας έλεγε μια δασκάλα πριν από χρόνια. «Εκεί, το παιδί μαθαίνει να λέει όχι, ακόμη κι αν δέχεται πιέσεις από το άμεσο περιβάλλον του». Όμως για να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει οι γονείς και οι δάσκαλοι να μην χρησιμοποιούν μεθόδους καταστολής που καταστρέφουν την αυτοπεποίθηση των παιδιών.

Ωστόσο, σε κάθε ομάδα υπάρχουν σίγουρα και ορισμένα «μαύρα πρόβατα». Πρόκειται για παιδιά από προβληματικές οικογένειες ή με ιδιαίτερα προβλήματα υγείας. Οι γονείς και οι δάσκαλοι έχουν ευθύνη να εντοπίσουν τις περιπτώσεις αυτές και να εφαρμόσουν παιδαγωγικές μεθόδους αντιμετώπισης που να αναδεικνύουν και να ενισχύουν τα καλά στοιχεία του χαρακτήρα και ιδίως την αυτοπεποίθηση.

Στην αυτοπεποίθηση και στη δύναμη του χαρακτήρα στηρίζεται ακριβώς η δυνατότητα του παιδιού να αρνηθεί το πρώτο τσιγάρο και το πρώτο τσιγαριλίκι, που συχνά σηματοδοτούν το πρώτο βήμα προς βαρύτερες εξαρτήσεις, όχι μόνο από ουσίες αλλά και από ιδεολογίες ή δόγματα.

Κριτική σκέψη. Μια άλλη βασική ιδιότητα του υπεύθυνου πολίτη που δεν παρασύρεται από ιδεολογίες, δόγματα αλλά και από κάθε είδους κατασκευασμένες ειδήσεις και θεωρίες συνομωσίας είναι και η κριτική σκέψη. Δεν είναι κάτι που μεταδίδεται αυτόματα αλλά ένας τρόπος σκέψης του παιδιού, του έφηβου και του νέου, ο οποίος δεν δέχεται αβασάνιστα ό,τι ακούει στις ειδήσεις, ό,τι βλέπει στην τηλεόραση και ό,τι διαβάζει σε εφημερίδες, ιστολόγια ακόμη και σε βιβλία.

Εδώ το μεγαλύτερο βάρος πέφτει στους δασκάλους και στους καθηγητές. Που θα εξηγήσουν τους μύθους και την προέλευσή τους. Που θα αναλύσουν ένα ιστορικό γεγονός ή μια είδηση από όλες τις σκοπιές ανατρέχοντας σε πρωτογενείς πηγές. Που θα εξηγήσουν πως δημιουργούν ειδήσεις τα διάφορα οργανωμένα συμφέροντα για να πετύχουν συγκεκριμένους στόχους. Να πουλήσουν ένα βιβλίο, να κάνουν οπαδούς, να αντιταχτούν σε αποφάσεις θεσμικών οργάνων.

Πρόληψη αντί θεραπείας. Αν θέλουμε να κτίσουμε έναν καλύτερο κόσμο για τα παιδιά μας θα πρέπει να αναλύσουμε τις μελλοντικές επιπτώσεις των σημερινών μας πράξεων και αποφάσεων. Η αντιμετώπιση ατυχημάτων και καταστροφών αποτελεί κατά τη γνώμη μου ιδανικό τομέα για την ανάπτυξη αυτής της δεξιότητας. Τι θα συμβεί σε έναν σεισμό αν καταστρατηγήσουμε τους αντισεισμικούς κανονισμούς κατασκευής κτηρίων; Τι θα πάθουμε σε περίπτωση έντονης βροχόπτωσης αν κτίσουμε ένα σπίτι στην κοίτη ενός ποταμού;

Χρήσιμες μπορεί να είναι: 1) μια επίσκεψη στο Μουσείο Αφροδισίων και Δερματικών Νόσων στο νοσοκομείο Ανδρέας Συγγρός, 2) μια παρουσίαση με φωτογραφίες για τις επιπτώσεις του καπνίσματος από έναν πνευμονολόγο ή έναν ογκολόγο ή τέλος 3) μια μελέτη ενός κατεστραμμένου αυτοκινήτου από τροχαίο.

Τα παιδιά μπορούν επίσης να κάνουν εργασίες για τις καταστρεπτικές συνέπειες της ρύπανσης των θαλασσών από τα απόβλητα, για την καταστροφή της φύσης από τα σκουπίδια, για τους θανάτους άγριων ζώων και ψαριών από τα πλαστικά ή τέλος για την εξελισσόμενη κλιματική αλλαγή.

Το θέμα βέβαια δεν είναι να δουν και να ακούσουν τα πλεονεκτήματα της ανακύκλωσης και τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Αλλά να καταλάβουν ότι μπορούμε να αποτρέψουμε τα αυριανά ατυχήματα και τις καταστροφές ή να μετριάσουμε τις επιπτώσεις τους, αν αλλάξουμε συμπεριφορές και σκεφτούμε προληπτικά σήμερα.

Ετοιμότητα και επέμβαση. Σημαντική τέλος για την ανάπτυξη υπεύθυνων πολιτών νομίζω πως είναι και η εκπαίδευση για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών. Τι κάνουμε σε ένα ατύχημα; Πότε και πώς καλούμε την αστυνομία, το ασθενοφόρο, την πυροσβεστική; Ποιες είναι αναγκαίες πρώτες βοήθειες που ακόμη και ένα παιδί μπορεί να δώσει; Τι προσέχουμε για να μην ξεκινήσει μια πυρκαγιά; Για να σταματήσουμε μια αιμορραγία; Τι κινήσεις θα κάνουμε σε περίπτωση σεισμού, ξαφνικής πλημμύρας ή σε ένα τροχαίο;

Όλα τα παραπάνω θα μας επιτρέψουν κατά τη γνώμη μου να φτιάξουμε μια νέα γενιά χρήσιμων και σκεπτόμενων πολιτών που θα αποφεύγουν τις κακοτοπιές και θα είναι έτοιμοι να αντιμετωπίσουν δυσκολίες, ατυχήματα και καταστροφές με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Ο τοίχος

Ο τοίχος της άγνοιας, της αυθαιρεσίας και της καθημερινής παρανομίας θα πέσει με το καλό παράδειγμα, το πείσμα για γνώση και νομιμότητα και με πολύ υπομονή …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα την 1η Νοεμβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-266)

Μια νέα δημοσιογράφος μετατέθηκε στο γραφείο μιας μεγάλης αμερικανικής εφημερίδας στην Ιερουσαλήμ και νοίκιασε ένα δωμάτιο με θέα στο Τείχος των Δακρύων. Πρόκειται για τον ιερότερο τόπο προσκυνήματος των Εβραίων, που πιστεύουν ότι αποτελεί τμήμα του ναού του Σολομώντα, και στο οποίο έρχονται να θρηνήσουν την απώλεια του αρχαίου αυτού ναού.

Η δημοσιογράφος παρατηρούσε από το παράθυρό της έναν γέροντα Εβραίο που αφιέρωνε πολλές ώρες καθημερινά προσευχόμενος θερμά μπροστά στο Τείχος. Της έκανε τόσο μεγάλη εντύπωση που αποφάσισε να του πάρει συνέντευξη. Ένα απόγευμα λοιπόν κατέβηκε από το δωμάτιό της, πλησίασε τον γέροντα, του συστήθηκε και του έκανε την πρώτη ερώτηση. «Παρατηρώ ότι έρχεστε στο Τείχος καθημερινά και προσεύχεστε επί πολλές ώρες. Αλήθεια, πόσο καιρό το κάνετε αυτό και τι ζητάτε στις προσευχές σας;».

«Έρχομαι εδώ καθημερινά επί 25 συναπτά έτη», απάντησε ο γέροντας. «Το πρωί προσεύχομαι για την παγκόσμια ειρήνη και την αδελφοσύνη των ανθρώπων. Μετά γυρίζω σπίτι, πίνω ένα τσάι, επιστρέφω και προσεύχομαι για να εξαλειφθούν οι αρρώστιες και ο ανθρώπινος πόνος από τη γη». Η δημοσιογράφος τον κοίταξε με θαυμασμό. «Και πως νοιώθετε που προσεύχεστε για όλα αυτά επί 25 χρόνια;» ξαναρώτησε. «Πώς να νοιώθω παιδί μου», είπε ο γέροντας. «Σαν να μιλάω σε έναν τοίχο!»

Αυτό το παλιό ανέκδοτο έρχεται μερικές φορές στο νου μου όταν ξαναδιαβάζω τα άρθρα μου στα Χανιώτικα Νέα. Αντί να προσεύχομαι σαν τον γέροντα Εβραίο, εγώ προσπαθώ να ενημερώσω και να αφυπνίσω τους αναγνώστες. Να τους βοηθήσω να αλλάξουν μερικές συμπεριφορές που τους οδηγούν στο θάνατο ή σε μόνιμες αναπηρίες. Να τους κάνω να προβληματιστούν για το περιβάλλον, για την παιδεία, για την θέση τους στην κοινωνία.

Κι ενώ γράφω έχοντας υπόψη μου την πρόληψη και το μετριασμό των επιπτώσεων ατυχημάτων και καταστροφών, διαβάζω καθημερινά για δυστυχήματα στα Χανιά. Διασταυρώνομαι, όπως όλοι, με την καθημερινή αυθαιρεσία πολλών συμπολιτών στο δρόμο, στα μαγαζιά, στις υπηρεσίες. Με το άναρχο παρκάρισμα σε πεζοδρόμια. Με τα σκουπίδια σε δρόμους, πάρκα, παραλίες και κοινόχρηστους χώρους. Με τους καπνιστές στα καφενεία και τα εστιατόρια που δεν σέβονται το νόμο και δεν φοβούνται για τις συνέπειες που έχει το κάπνισμα στην υγεία τους.

Ακόμη χειρότερα, ακούω ότι πολλοί συμπολίτες αποφεύγουν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους πιστεύοντας στις αντιεπιστημονικές διαδόσεις περί δήθεν προβλημάτων από τους εμβολιασμούς. Για να μη μιλήσω για τις συζητήσεις και τις αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που προωθούν θεωρίες συνωμοσίας κατά της Ελλάδας και των Ελλήνων. Αλλά και κηρύγματα μίσους κατά προσφύγων και μεταναστών, κατά άλλων ευρωπαϊκών λαών καθώς και κατά των οπαδών άλλων ιδεολογιών ή θρησκειών.

Καταγράφω επίσης την ευκολία με την οποία ο περισσότερος κόσμος πιστεύει διάφορους μύθους για το χρέος, την πορεία της χώρας, τους υπαίτιους της κρίσης. Απογοητεύομαι όταν οι περισσότεροι μιλούν με πεποίθηση για πράγματα τα οποία αγνοούν, τα οποία δεν έχουν διερευνήσει και για τα οποία είναι γνωστό ότι η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική. Και αυτή η απογοήτευση γίνεται ακόμη μεγαλύτερη όταν διαπιστώνω ότι ακόμη και νέοι επιστήμονες πιστεύουν σε μύθους, φήμες και διαδόσεις. Χωρίς να μπαίνουν στον κόπο να επαληθεύσουν αυτά που άκριτα υποστηρίζουν, χρησιμοποιώντας την επιστημονική μέθοδο και πραγματοποιώντας έρευνα στις πηγές, σε επιστημονικές ανακοινώσεις και στη διεθνή βιβλιογραφία.

Παράλληλα, απογοητεύομαι διπλά όταν διαπιστώνω ότι όσοι εξετάζουν σοβαρά τα πράγματα, χλευάζονται από την πλειοψηφία, απομονώνονται από τους πολλούς, θεωρούνται αιθεροβάμονες και αυτοκαταστροφικοί. Έτσι που τελικά εξαναγκάζονται να αποσυρθούν από τα κοινά ή να αναζητήσουν την τύχη τους εκτός Ελλάδος.

Τέλος, λυπάμαι ιδιαίτερα όταν βλέπω την βραδύτητα με την οποία υλοποιούνται ακόμη και στοιχειώδεις μεταρρυθμίσεις. Όταν βλέπω να κλείνουν επιχειρήσεις ενώ παράλληλα πολλοί επιχειρηματίες εξακολουθούν να φοροδιαφεύγουν προκαλώντας έναν ενισχυόμενο κύκλο οικονομικής ύφεσης, αποεπένδυσης και ανεργίας. Όταν οι νέοι άνθρωποι που θα έπρεπε να αποτελούν την πρωτοπορία της ανάπτυξης και της αναγέννησης της χώρας μαραζώνουν χωρίς ελπίδα ή παίρνουν των ομματιών τους και βοηθούν την ανάπτυξη σε άλλες χώρες, φιλικότερες προς τους επιστήμονες και επιχειρηματίες.

Δεν πιστεύω ότι τα όσα γράφω σε αυτήν εδώ τη στήλη πέφτουν σε κλειστά αυτιά και σε ακόμη πιο κλειστά μυαλά. Όμως νοιώθω όπως άλλοι σοφότεροι πριν από μένα που προσπάθησαν να αφυπνίσουν και να συναρπάσουν τους Έλληνες χωρίς όμως μεγάλη επιτυχία μέχρι σήμερα. Ο Κώστας Καβαθάς με τους 4Τροχούς, την Πτήση και τα άλλα περιοδικά των Τεχνικών Εκδόσεων. Ο Νίκος Δήμου με τα βιβλία του, την αρθρογραφία του, τα ιστολόγια και τις εκπομπές του.

Ο Ιαβέρης και ο Γιάννης Λιονάκης και πολλοί άλλοι που αγωνίζονται κατά των τροχαίων. Αλλά και φιλόσοφοι όπως ο Καστοριάδης, πανεπιστημιακοί όπως η Αρβελέρ, ο Δημαράς και ο Κακριδής, ποιητές όπως ο Σεφέρης κι ο Ελύτης. Και τόσοι άλλοι …

Τους επισκιάζουν αμόρφωτοι δημαγωγοί, ημιμαθείς τηλεοπτικοί αστέρες και άβουλοι πολιτικοί. Που συμπαρασύρουν τον κόσμο να πιστεύει σε ανύπαρκτους σωτήρες, σε μύθους για αμύθητους θησαυρούς και στην ιδέα ότι οι πλούσιοι θα συναινέσουν στην κάλυψη των χρεών του δημοσίου. Ιδίως όταν τα χρέη έχουν δημιουργηθεί λόγω κακοδιοίκησης και σπατάλης για ψηφοθηρικούς και ιδιοτελείς σκοπούς.

«Η στερνή, η πιο ιερή μορφή θεωρίας είναι η πράξη» λέει ο Καζαντζάκης στην «Ασκητική». Αλλά για να φτιάξουν τα πράγματα δεν αρκεί να επικαλούμαστε κάποιον ουράνιο ή επίγειο σωτήρα. «Αν δε δει ο Θεός χέρι ανθρώπου, δε βάζει μήτε κι αυτός το δικό του» λέει ο ίδιος στον «Καπετάν Μιχάλη». Θέλει δουλειά πρώτα σε ατομικό επίπεδο. Χωρίς φωνές, διαδηλώσεις, πορείες. Θέλει παράδειγμα, πείσμα αλλά και υπομονή … Και κάποτε ο τοίχος θα υποχωρήσει!

Περί άγνοιας

Η γενίκευση της άγνοιας στην οποία μας οδηγούν συγκεκριμένα συμφέροντα εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία μας αλλά και για την γενικότερη αντιμετώπιση της ζωής και της καθημερινότητας
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 25 Οκτωβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-265)

Γράφαμε την περασμένη εβδομάδα για τις απάτες στο διαδίκτυο. Πώς είναι δυνατόν να γίνονται πιστευτοί απίθανοι ισχυρισμοί που να θέτουν σε αμφισβήτηση επιστημονικά δεδομένα που έχουν αποδειχτεί μετά από εξαντλητικές έρευνες πολυάριθμων σοβαρών επιστημόνων; Κι όμως είναι δυνατόν όταν η αμφισβήτηση εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα.

Πάρτε για παράδειγμα τον καρκίνο του πνεύμονα. Η ασθένεια ήταν άγνωστη μέχρι τον 18ο αιώνα ίσως επειδή πολλές περιπτώσεις να εθεωρούντο εσφαλμένα ως φυματίωση. Όμως από λεπτομερείς αυτοψίες σε γερμανικές ερευνητικές κλινικές διαπιστώθηκε δραματική αύξηση των πρωτογενών καρκινικών όγκων των πνευμόνων τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Αύξηση που έγινε εντονότερη την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα. Ήδη από το 1912 η ασθένεια είχε συνδεθεί δυνητικά με το κάπνισμα, υπόθεση που επαληθεύτηκε επιστημονικά στο τέλος της δεκαετίας του 1950.

Αυτό όμως δυσαρέστησε ιδιαίτερα την καπνοβιομηχανία. Η οποία εφηύρε ένα νέο προϊόν κατά των δυνάμεων που αντιστρατεύονταν το κάπνισμα. Σε ένα μυστικό υπόμνημα του 1969 που αποκαλύφθηκε δέκα χρόνια αργότερα αναφέρεται «Το προϊόν μας είναι η αμφιβολία, αφού αποτελεί τον καλύτερο τρόπο να αντιστρατευθούμε το 'σύνολο των γεγονότων' που έχει στο μυαλό του το κοινό. Αποτελεί επίσης μέσο δημιουργίας διένεξης».

Η παραπάνω αποκάλυψη ώθησε τον Ρόμπερτ Πρόκτορ, έναν ιστορικό της επιστήμης από το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, να εξετάσει σε βάθος τη μεθοδολογία της προμελετημένης διάδοσης συγκεχυμένων και παραπλανητικών πληροφοριών με στόχο την απόκρυψη των γεγονότων που συνέδεαν το κάπνισμα με τον καρκίνο και την υποβάθμιση της υγείας γενικότερα. Μάλιστα ονόμασε «αγνωσιολογία» (agnotology) τη μελέτη της σκόπιμης διάδοσης της άγνοιας από εταιρείες ή άλλους οργανισμούς με στόχο την πώληση προϊόντων ή τον επηρεασμό της κοινής γνώμης.

Όπως αναφέρει ο ίδιος ο Πρόκτορ, η άγνοια είναι εξουσία. Η αγνωσιολογία δεν εξετάζει ό,τι δεν γνωρίζουμε ακόμη, δηλαδή τα μεγάλα ερωτήματα που θέτει η επιστημονική έρευνα. Αλλά την σκόπιμη δημιουργία άγνοιας από ισχυρούς φορείς που δεν θέλουν ο κόσμος να γνωρίζει! Το αποτέλεσμα είναι να ζούμε σε ένα κόσμο ριζικής άγνοιας. Παρόλο που η γνώση είναι προσπελάσιμη, αυτό δεν σημαίνει ότι ο κόσμος έρχεται σε επαφή μαζί της. Επιπλέον, η γνώση που έχει ο κόσμος στηρίζεται συχνά στην πίστη ή στην παράδοση ή είναι το αποτέλεσμα καθαρής προπαγάνδας.

Ο Πρόκτορ διαπίστωσε ότι η άγνοια διαδίδεται κατ' αρχάς όταν ο επιστημονικά αγράμματος κόσμος δεν κατανοεί έννοιες ή γεγονότα και στη συνέχεια όταν κάποιες ομάδες συμφερόντων - εταιρείες ή πολιτικοί οργανισμοί - προσπαθούν να δημιουργήσουν σύγχυση σχετικά με ένα θέμα. Κλασικό παράδειγμα η κλιματική αλλαγή, όπου συχνά η διαμάχη δεν αφορά την ύπαρξη ή όχι του φαινομένου αλλά αν ο Θεός έφτιαξε τη γη για να την κατακυριεύσει ο άνθρωπος, αν η κυβέρνηση μπορεί να νομοθετεί για την βιομηχανία ή αν οι οικολόγοι θα πρέπει να έχουν εξουσία …

Αν σε όλα τα παραπάνω προσθέσουμε και το διαδίκτυο, όπου ο καθένας είναι «ειδικός» του εαυτού του, τότε η διάδοση της άγνοιας είναι ευκολότερη, αφού ο κάθε άσχετος αναμεταδίδει ως καθολικές αλήθειες τα αμφισβητήσιμα «γεγονότα» ή τις απάτες που του πουλάνε κάποια ισχυρά συμφέροντα. Μάλιστα, η άγνοια συχνά χρησιμοποιεί και τον μανδύα της ισορροπημένης διαλεκτικής προσέγγισης. «Αν δεν συμφωνείς με την άποψη μου ας το συζητήσουμε …» είναι η προσέγγιση του άσχετου που έχει επηρεαστεί και προσπαθεί να διαδώσει κάποια αντιεπιστημονική ή προπαγανδιστική άποψη …

Τι μπορεί όμως να συζητήσει κάποιος με έναν αδαή που μιλάει π.χ. για τους υποθετικούς «κινδύνους» των εμβολιασμών, όταν η επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει το αντίθετο; Όταν είναι γνωστό ότι οι σχετικές διαδόσεις ξεκίνησαν από εξ ολοκλήρου κατασκευασμένες έρευνες!

Τι μπορεί να αντιτάξει κανείς σε όσους μιλούν για «ευρωπαίους τοκογλύφους» όταν, σύμφωνα με στοιχεία που έχουν κατατεθεί στη Βουλή, το επιτόκιο που πληρώνει σήμερα η Ελλάδα για το μεγαλύτερο μέρος του χρέους των 321,6 δισ. ευρώ είναι κάτω του 1% (συγκεκριμένα το 47,4 % εξυπηρετείται με επιτόκιο 0,39% και το 16,4% με επιτόκιο 0,52%);

Μπορεί να συζητήσει κανείς σοβαρά για την ιστορία της Ελλάδας με τους τόσους μύθους που έχουμε διδαχτεί επί σειρά ετών στα σχολεία, μύθους που εν πολλοίς δημιούργησαν και υποστηρίζουν η ορθόδοξη εκκλησία και οι διάφορες πολιτικές παρατάξεις; Μύθους όπως το «κρυφό σχολειό» ή το «ξανθό γένος» που θα μας σώσει;

Τι συζήτηση να γίνει με όσους υποστηρίζουν μυθεύματα για συνωμοσίες εναντίον των Ελλήνων και της Ελλάδος από διάφορους κύκλους που μας μισούν και θέλουν να μας εξαφανίσουν (σιωνιστές, μασόνοι, κομμουνιστές, ισλαμιστές, παπιστές, αμερικάνοι, δυτικοευρωπαίοι); Όταν η σύγχρονη Ελλάδα δημιουργήθηκε το 1827 χάρις στην υποστήριξη των ευρωπαϊκών δυνάμεων και τη νίκη τους στη ναυμαχία του Ναυαρίνου; Κι όταν η ιστορική έρευνα έχει αποκαλύψει τα σφάλματα των ελλήνων πολιτικών που μας έχουν οδηγήσει κατ' επανάληψη σε πτωχεύσεις και εμφυλίους από το 1821 μέχρι σήμερα;

Πώς να γίνει συζήτηση για τα τόσα και τόσα τρελά και ανυπόστατα που αναφέρονται σε «επιστημονικά» βιβλία επιτήδειων, τα οποία στη συνέχεια κυκλοφορούν στο διαδίκτυο από ιστοσελίδες «ιατρικού», «επιστημονικού», «πατριωτικού», «ιστορικού» περιεχομένου; Τα οποία στη συνέχεια διαδίδονται άκριτα, χωρίς επαλήθευση ή διασταύρωση, από αμόρφωτους και αδαείς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με αποτέλεσμα να εξαπλώνεται περισσότερο η άγνοια …

Πρόκειται για ένα φαινόμενο το οποίο θα ενισχύεται συνεχώς με την πάροδο του χρόνου, αφού όλοι ομολογούν πως η παιδεία μας βαίνει συνεχώς υποβαθμιζόμενη. Μια άποψη που κι αυτή ίσως να έχει ξεκινήσει εν μέρει ως σκόπιμη παραπληροφόρηση για να μην επιτευχθούν κάποιες αναγκαίες αλλαγές ...

Ευτυχώς, μερικοί άνθρωποι πάνε αντίθετα στο ρεύμα. Οι βραδιές του ερευνητή στα ερευνητικά μας κέντρα. Η αξιέπαινη «Ημέρα Επιστήμης και Τεχνολογίας για Παιδιά Δημοτικού» που οργάνωσε πρόσφατα το Πολυτεχνείο Κρήτης. Οι προσπάθειες πολλών αξιόλογων δασκάλων και καθηγητών να εμφυσήσουν κριτικό πνεύμα και επιστημονική κουλτούρα στους μαθητές και σπουδαστές τους. 

Η άγνοια δεν πρέπει να επικρατήσει. Θέτει σε κίνδυνο ζωές, περιουσίες ακόμη και την υπόστασή μας ως έθνους. Λιγότερα ψέματα, περισσότερη επιστημονική γνώση, λιγότερες θεωρίες συνομωσίας!

Προφύλαξη από διαδικτυακές απάτες

Μερικές είναι αστείες αλλά άλλες, όταν γίνουν πιστευτές, μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή, την υγεία ή και την περιουσία μας …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 18 Οκτωβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-264)

Έχουμε γράψει και στο παρελθόν ότι ο εικονικός κόσμος του διαδικτύου αποτελεί απεικόνιση του πραγματικού μας κόσμου. Στον πραγματικό κόσμο υπάρχουν μέρη που τα επισκέπτεσαι για την ομορφιά ή τη χρησιμότητά τους. Ένα πάρκο, ένα νοσοκομείο, ένα θέατρο. Αλλά υπάρχουν και μέρη που τα αποφεύγεις επειδή είναι επικίνδυνα. Όπως τις παράνομες χαρτοπαικτικές λέσχες. Τα μέρη που συχνάζουν άγρια ζώα. Τις περιοχές όπου κυκλοφορούν επικίνδυνα μικρόβια.

Αντίστοιχα, το διαδίκτυο περιλαμβάνει πολυάριθμες χρήσιμες τοποθεσίες. Ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες, βιντεοσκοπημένες ομιλίες, φωτογραφίες από εξωτικά μέρη, τραγούδια και κινηματογραφικές ταινίες, εφημερίδες, ιστολόγια και χώρους συζητήσεων. Όμως περιλαμβάνει και ύποπτες γειτονιές, όπως τοποθεσίες με κακόβουλα λογισμικά που ενδέχεται να καταστρέψουν υπολογιστές ή έξυπνα κινητά. Ή ακόμη να υποκλέψουν στοιχεία τραπεζικών λογαριασμών, ή και διαδικτυακές ταυτότητες χρηστών με στόχο να αποσπάσουν χρήματα ή να εξαπατήσουν διαδικτυακούς φίλους.

Οι προσεκτικοί χρήστες του διαδικτύου φροντίζουν να αποφεύγουν τις επικίνδυνες αυτές τοποθεσίες και να έχουν πάντα επικαιροποιημένα τα λογισμικά προστασίας του υπολογιστή τους από τα κακόβουλα λογισμικά. Φροντίζουν να μην ανοίγουν ύποπτα μηνύματα, ακόμη κι αν προέρχονται από καλούς φίλους. Τέλος, φροντίζουν να κάνουν περιοδικά αντίγραφα ασφαλείας των δεδομένων τους ώστε να μην τα χάσουν σε περίπτωση βλάβης του συστήματός τους.

Υπάρχουν όμως στο διαδίκτυο και κάποιου άλλου είδους κίνδυνοι που έχουν να κάνουν με την διάδοση ψευδών και κακόβουλων ειδήσεων. Υπάρχουν μάλιστα διαδικτυακοί τόποι και ιστολόγια που ειδικεύονται σε τέτοιου είδους απάτες, τις οποίες αξιόπιστοι αλλά ανυποψίαστοι και ευκολόπιστοι χρήστες διαδίδουν περαιτέρω, πολλαπλασιάζοντας τα θύματα. Μερικές μάλιστα από αυτές τις ανυπόστατες ιστορίες προϋπήρχαν, αλλά με το διαδίκτυο η διάδοσή τους έγινε ευκολότερη, περιβάλλοντας τες με έναν μανδύα «αξιοπιστίας».

Στο παρελθόν έχουμε αναφερθεί κατ' επανάληψη σε διάφορες τέτοιες απάτες, μερικές από τις οποίες μάλιστα έχουν αποκτήσει ένθερμους οπαδούς. Εκτός από τις ιστορίες με τους εξωγήινους, το διαδίκτυο κατακλύζεται από τους «αεροψεκασμούς», τις μυστικές εγκαταστάσεις που προκαλούν σεισμούς, τον Μπιλ Γκέιτς που μοιράζει λεφτά και χιλιάδες άλλες ανοησίες. Οι περισσότερες είναι ακίνδυνες και στους περισσότερους προκαλούν γέλιο. Μερικές, όπως η ιστορία του αεροπλανοφόρου που απαιτούσε την αλλαγή πορείας ενός φάρου, έχουν γίνει ανέκδοτα.

Μερικές ανυπόστατες ιστορίες όμως, μπορούν, αν γίνουν πιστευτές, να θέσουν σε κίνδυνο ζωές και περιουσίες. εξάπτοντας ξενοφοβικά και ρατσιστικά μίση και πάθη. Οι αντισημιτικές ιστορίες που διακινούνται από φασιστικές ομάδες συντηρούν σε ορισμένους αδικαιολόγητα αισθήματα μίσους κατά των Εβραίων που συχνά εκδηλώνονται με επιθέσεις σε συναγωγές και βεβηλώσεις νεκροταφείων. Παράλληλα, οι ψευδείς ειδήσεις για βιαιοπραγίες κατά μουσουλμάνων στις χώρες της Δύσης προκαλούν συχνά αντιδράσεις στις μουσουλμανικές χώρες και ωθούν παραπλανημένους πιστούς στους κόλπους ακραίων τρομοκρατικών οργανώσεων.

Μια άλλη κατηγορία ψευδών ειδήσεων που στις μέρες μας γνωρίζει ιδιαίτερη άνθηση στο διαδίκτυο αφορά θέματα υγείας. «Καταπληκτικές» δίαιτες, που όμως συχνά καταστρέφουν ζωτικά όργανα, όπως νεφρά και συκώτι. «Θαυματουργές» θεραπείες ακόμη και ανίατων ασθενειών με μαντζούνια, φυλακτά και θεϊκές παρεμβάσεις αγίων. Και τέλος, ιστορίες για ανίατες ασθένειες όπως αυτισμό ή καρκίνο που προκαλούν τα εμβόλια. Με αποτέλεσμα πολλοί γονείς να μην εμβολιάζουν τα παιδιά τους, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τα ίδια αλλά και τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Χρειάζονται άραγε τα εμβόλια; Οπωσδήποτε, αφού με αυτά εξαλείφθηκε μια θανατηφόρα ασθένεια, η ευλογιά. Και περιορίστηκαν άλλες επικίνδυνες ασθένειες όπως η ερυθρά, η πολιομυελίτιδα, η ιλαρά, οι μαγουλάδες, η ανεμοβλογιά και ο τύφος, ασθένειες που ήταν πολύ συνηθισμένες μόλις πριν από 100 χρόνια.

Το ετήσιο εμβόλιο κατά της γρίπης αποτελεί την πρώτη και κυριότερη γραμμή άμυνας κατά του μικροβίου που συχνά προκαλεί επιδημίες. Συνιστάται για διαβητικούς και όσους πάσχουν από πνευμονοπάθειες, καρδιοπάθειες και χρόνιες νεφροπάθειες. Επίσης σε έγκυες και σε άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά ηλικίας κάτω των 6 μηνών. Τέλος σε κλειστούς πληθυσμούς (εσωτερικοί σπουδαστές, τρόφιμοι ιδρυμάτων κλπ.) και οπωσδήποτε στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και τους λοιπούς εργαζόμενους σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας.

Όταν ο εμβολιασμός καλύπτει τα περισσότερα μέλη ενός πληθυσμού, εξασφαλίζει συλλογική ανοσία και καθιστά πολύ πιο δύσκολη την εξάπλωση μιας επιδημίας. Σήμερα, στο στόχαστρο της εξάλειψης μέσω συστηματικού εμβολιασμού βρίσκεται η πολιομυελίτιδα, η εμφάνιση της οποίας έχει περιοριστεί μόνο σε τρεις χώρες (Αφγανιστάν, Νιγηρία και Πακιστάν).

Σε όσες περιπτώσεις κάποιες κοινωνίες διέκοψαν τους εμβολιασμούς, παρατηρήθηκε άμεση αύξηση των κρουσμάτων και των θανάτων. Αυτό συνέβη με μια επιδημία ευλογιάς στη Στοκχόλμη το 1873. Και με την αύξηση, το 1999 των κρουσμάτων ιλαράς στην Ολλανδία, την Βρετανία και την Ιρλανδία. Αλλά και φέτος στη Ρουμανία όπου σημειώθηκαν 675 κρούσματα και τρία νεκρά παιδιά!

Η μείωση των εμβολιασμών κατά της ιλαράς στις παραπάνω χώρες, οφειλόταν σε μια απάτη για την υποτιθέμενη εμφάνιση αυτισμού σε παιδιά που είχαν εμβολιαστεί με το εμβόλιο MMR (ιλαράς-μαγουλάδων-ερυθράς). Η ιστορία ξεκίνησε το 1998 από έρευνα με φαλκιδευμένα επιστημονικά στοιχεία, η οποία τελικά αποσύρθηκε μερικώς το 2004 και πλήρως το 2010. Από τον συντάκτη της αφαιρέθηκε η άδεια άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος. Η απάτη αποκαλύφθηκε μετά από εκτεταμένες επιδημιολογικές μελέτες σε Βρετανία και ΗΠΑ αλλά και ενδελεχείς δημοσιογραφικές έρευνες.

Φυσικά, τα εμβόλια, όπως όλα τα φάρμακα, είναι δυνατόν να προκαλέσουν παρενέργειες, ιδίως σε άτομα που εμφανίζουν κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα ή πάσχουν από αλλεργίες ή κάποιες γενετικές προδιαθέσεις. Γι' αυτό ο εμβολιασμός πρέπει να γίνεται από γιατρό και να υπάρχει πάντα ιατρική παρακολούθηση σε περίπτωση ύποπτων συμπτωμάτων.

Όποιος δεν θέλει να πέφτει θύμα και να αναμεταδίδει απάτες κάθε είδους, μπορεί να ελέγχει τις παράξενες ειδήσεις στην ιστοσελίδα http://ellinikahoaxes.gr. Γιατί η καλύτερη άμυνα είναι πάντα η τεκμηριωμένη γνώση …

Εγκάρσιες δεξιότητες και ανεργία

Η σημερινή αγορά εργασίας δεν απαιτεί μόνο πτυχία αλλά και συγκεκριμένες δεξιότητες …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 4 Οκτωβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-263)

Μια από τις σοβαρότερες δυσμενείς επιπτώσεις της κρίσης είναι βέβαια η ανεργία. Μάλιστα η ανεργία των νέων βρίσκεται σταθερά στο 50%., με αποτέλεσμα οι νέοι και οι νέες μας που σπουδάζουν, να γνωρίζουν ότι είναι πολύ πιθανό να δυσκολευτούν ιδιαίτερα να βρουν δουλειά. Ταυτόχρονα όμως, με βάση τις έρευνες που διεξάγουν κάθε χρόνο οι εταιρείες ανθρώπινου δυναμικού, παρατηρείται και το φαινόμενο μία στις δύο επιχειρήσεις να μην μπορεί να βρει προσωπικό με τις κατάλληλες δεξιότητες …

Και ποιες είναι άραγε αυτές οι δεξιότητες; Μια πρώτη ανάλυση έχει γίνει από τη Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο της υλοποίησης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Στόχος αυτής της στρατηγικής που συμφωνήθηκε από 2010 είναι να μετατρέψει την Ευρώπη σε μια έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς οικονομία. «Έξυπνη», σημαίνει να στηρίζεται στη γνώση και την καινοτομία. «Διατηρήσιμη», σημαίνει να μην κατασπαταλά τους φυσικούς πόρους, να εξοικονομεί ενέργεια και να προωθεί ανταγωνιστικές οικολογικές λύσεις. Και τέλος «Χωρίς αποκλεισμούς», σημαίνει να ενισχύει την απασχόληση, την κοινωνική και εδαφική συνοχή και την ένταξη των ατόμων με ειδικές ανάγκες.

Στο πλαίσιο της παραπάνω στρατηγικής, προτάθηκαν το 2012 κάποιοι στόχοι για τον «Ανασχεδιασμό της Εκπαίδευσης». Οι στόχοι αυτοί καλύπτουν αρκετές δεξιότητες όπως γλωσσικές, ψηφιακές, επιχειρηματικές, μαθησιακές. Δεξιότητες που θα πρέπει να αποκτηθούν με ευθύνη των κρατών μελών, επειδή η παιδεία και η επαγγελματική κατάρτιση αποτελούν τομείς αποκλειστικής εθνικής αρμοδιότητας, για τους οποίους η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να οργανώνει μόνο δράσεις υποστήριξης, ενίσχυσης και συμπλήρωσης.

Γλωσσικές δεξιότητες. Ο στόχος που έχει τεθεί είναι πολλαπλός. Κατ' αρχάς, οι απόφοιτοι θα πρέπει να γνωρίζουν καλά τη μητρική τους γλώσσα και να μπορούν να επικοινωνήσουν άνετα σε αυτήν. Όσον αφορά τις ξένες γλώσσες, οι μισοί από τους 15χρονους μαθητές (απόφοιτοι Γυμνασίου) θα πρέπει να γνωρίζουν μια ξένη γλώσσα σε επίπεδο Β2 δηλαδή να είναι Ανεξάρτητοι Χρήστες. Αυτό σημαίνει ότι κατανοούν τις κύριες ιδέες ενός σύνθετου κειμένου για συγκεκριμένα και για αφηρημένα θέματα, συμπεριλαμβανομένων συζητήσεων πάνω σε τεχνικά ζητήματα της ειδικότητάς τους.

Ότι μπορούν να επικοινωνήσουν με άνεση και αυθορμητισμό με φυσικούς ομιλητές της γλώσσας, ότι μπορούν να παραγάγουν σαφές, λεπτομερές κείμενο για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και να εξηγήσουν μια άποψη πάνω σε ένα κεντρικό ζήτημα, αναφέροντας τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των διαφόρων επιλογών. Ο δεύτερος στόχος είναι το 75% των μαθητών αυτών να έχει αρχίσει να μαθαίνει και μια δεύτερη ξένη γλώσσα.

Προσοχή, τα παραπάνω δεν συνδέονται απαραίτητα με την κατοχή κάποιου πτυχίου! Χαρακτηριστική η ιστορία που μου αφηγήθηκε φίλος που διατηρεί μια μικρή εταιρεία. Όταν ζήτησε να προσλάβει μια γραμματέα εμφανίστηκαν πολλές κοπέλες με Proficiency, οι οποίες όμως δεν μπορούσαν να συντάξουν μια απλή απαντητική επιστολή με βάση κάποιες οδηγίες. Είναι κρίμα, η επένδυση που κάνουν τόσοι νέοι και νέες να εξαντλείται στην κατάκτηση ενός πτυχίου χωρίς να συνοδεύεται από τις αντίστοιχες δεξιότητες …

Ψηφιακές δεξιότητες. Οι εν λόγω δεξιότητες περιλαμβάνουν την ικανότητα εύρεσης, αξιολόγησης, αξιοποίησης, κοινοποίησης και δημιουργίας περιεχομένου χρησιμοποιώντας τη πληροφορική και το διαδίκτυο. Περιλαμβάνουν επίσης σε δεύτερο επίπεδο την ικανότητα προγραμματισμού όπως προσωπικούς υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, ταμπλέτες ακόμη και μεγάλα συστήματα.

Και σε αυτόν το τομέα δεν αρκεί να ξέρει κάποιος να γκουγκλάρει μια λέξη ή ένα προϊόν, να γράψει ένα κείμενο στον επεξεργαστή κειμένου ή τέλος να κάνει κάποιους υπολογισμούς. Θα πρέπει να μπορεί να αξιολογήσει τα ευρήματα της έρευνας. Θα πρέπει να μπορεί να παρουσιάσει ένα καλαίσθητο, δομημένο και πλήρες κείμενο. Τέλος, θα πρέπει να μπορεί να παρουσιάσει έναν ολοκληρωμένο υπολογισμό συνδυάζοντας πολλά στοιχεία και χρησιμοποιώντας μαθηματικούς τύπους. Κάτι που προϋποθέτει και καλές γνώσεις μαθηματικών από το σχολείο.

Επιχειρηματικές δεξιότητες. Περιλαμβάνουν την ικανότητα ατομικής και ομαδικής εργασίας, την αποτελεσματική επικοινωνία επιχειρηματικών ιδεών στους άλλους καθώς και την δημιουργική και καινοτόμο σκέψη. Τον σχεδιασμό, τον προγραμματισμό και την κατανομή εργασιών, την ηγεσία στο πλαίσιο ομαδικής εργασίας καθώς και την ικανότητα οργάνωσης συναντήσεων κατιδεασμού. Την ικανότητα ομαδικής επίλυσης προβλημάτων, λήψης κοινών αποφάσεων και εντοπισμού και εκτίμησης κινδύνων. Την εκτίμηση των διαθέσιμων πόρων και δεξιοτήτων αλλά και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις αποφάσεις. Και τέλος την αξιολόγηση αποτελεσμάτων και διαδικασιών.

Αλλά και κατά πόσο αναλαμβάνει κάποιος τις ευθύνες για την ολοκλήρωση των εργασιών και την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων. Τους τρόπους που δικτυώνεται με άτομα και ομάδες. Την επίδειξη αλληλοσεβασμού, αποδοχής της καινοτομίας και της αλλαγής, και τέλος την υπεύθυνη αντιμετώπιση και χρήση των δημόσιων αγαθών.

Άλλες δεξιότητες. Μια βασική δεξιότητα για όλες τις εποχές είναι να μάθουμε πώς να μαθαίνουμε. Αυτό εξασφαλίζει τον εμπλουτισμό των γνώσεων και την δια βίου μάθηση ακόμη και μετά την ολοκλήρωση του υποχρεωτικού κύκλου σπουδών.

Μια άλλη δεξιότητα αφορά την πολιτιστική εγρήγορση και έκφραση. Περιλαμβάνει την αξιολόγηση της σχέσης μεταξύ της πολιτιστικής κληρονομιάς, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (συμπεριλαμβανομένων και των δικαιωμάτων των μειονοτήτων) και των απαιτήσεων για αλληλοσεβασμό. Επίσης, τον εντοπισμό και διόρθωση διάφορων διαπολιτισμικών παρεξηγήσεων που ενδέχεται να προκαλούν συγκρούσεις στους χώρους εργασίας.

Πόσες από τις παραπάνω δεξιότητες διδάσκονται σήμερα στα σχολεία; Για πόσες από αυτές διατίθεται επαρκής αριθμός καταρτισμένων εκπαιδευτικών; Σε πόσα σχολεία υπάρχουν οι συνθήκες εκείνες που θα επιτρέψουν να ανθίσουν η δημιουργικότητα και η καινοτομία σε όλους τους παραπάνω τομείς; Πόσες αποτελούν αντικείμενο συζήτησης στο Κοινοβούλιο; Δυστυχώς, οι αρνητικές απαντήσεις προδικάζουν με βεβαιότητα και την διαιώνιση του προβλήματος της ανεργίας …

Περί κλιματικής αλλαγής

Μερικά επικίνδυνα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής που θα πρέπει να μας κινητοποιήσουν …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 27 Σεπτεμβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-262)

Η Μονάδα Πολιτικής Προστασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υπαγόταν στην Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος όταν υπηρέτησα εκεί στο γύρισμα της χιλιετίας. Θυμάμαι σε μια ενημερωτική συνάντηση της Γενικής Διεύθυνσης όταν τέθηκε το ερώτημα «πόσοι πιστεύετε στα σενάρια περί κλιματικής αλλαγής;» να σηκώνουμε το χέρι μας μόνο 2-3 συνάδελφοι. Ήταν η εποχή που πολλοί αμφισβητούσαν τις επιστημονικές μελέτες περί κλιματικής αλλαγής, συχνά με την παρακίνηση του λόμπυ του άνθρακα - στο οποίο συμμετείχαν εταιρείες πετρελαίου και εξόρυξης γαιάνθρακα, και οι μεγάλοι ενεργοβόροι κλάδοι (μεταφορές, βιομηχανία κλπ.)

Σήμερα, μετά και την συμφωνία του Παρισιού του περασμένου Δεκεμβρίου για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, όσοι αμφισβητούν την κλιματική αλλαγή αποτελούν πλέον μια μικρή μειονότητα. Και οι επιπτώσεις που είχαν προβλέψει εδώ και αρκετές δεκαετίες διάφοροι συνετοί επιστήμονες αρχίζουν σιγά-σιγά να γίνονται πραγματικότητα.

Μια καλή φίλη που πήγε για τουρισμό στη Σιβηρία μας περιέγραφε την κατάσταση. «Στις περιοχές που ήταν μόνιμα παγωμένες, τους νεκρούς τους έθαβαν στον πάγο. Όμως τώρα που οι πάγοι λιώνουν, τα πτώματα έρχονται στην επιφάνεια και υπάρχουν φόβοι για επιδημίες, ιδίως σε περιοχές που είχαν πληγεί ιδιαίτερα από ευλογιά, άνθρακα ή πανώλη». Παράλληλα, ελευθερώνεται μεθάνιο ενώ προβλέπεται και η αποκάλυψη χώρων ταφής τοξικών και πυρηνικών αποβλήτων.

Και οι δημοσιογραφικές πληροφορίες επιβεβαιώνουν πολλά από τα παραπάνω, αφού το περασμένο καλοκαίρι ήταν το θερμότερο που γνώρισε η Σιβηρία και ο Αρκτικός κύκλος γενικότερα από τότε που υπάρχουν ιστορικές καταγραφές.

Άνθρακας. Ο άνθρακας είναι μία απειλητική για τη ζωή μολυσματική ασθένεια που προσβάλλει συνήθως τα ζώα (αιγοπρόβατα, βοοειδή και άλογα) από τα οποία μπορεί να μεταδοθεί και στον άνθρωπο. Προκαλείται από ένα βακτηρίδιο και χρησιμοποιείται ως βιολογικό όπλο. Γι' αυτό έχει έλθει στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια, αφού υπάρχουν φόβοι ότι μπορεί αξιοποιηθεί σε κάποια τρομοκρατική επίθεση.

Φέτος λοιπόν σημειώθηκε μια επιδημία άνθρακα στη Σιβηρία! Ξεκίνησε από το χώρο ταφής ταράνδων που είχαν πεθάνει σε μια επιδημία άνθρακα που έπληξε την περιοχή από το 1897 ως το 1925. Στα τέλη Αυγούστου το μικρόβιο είχε προσβάλει πάνω από 2.300 ταράνδους και επενέβη ο στρατός που καίει τα κουφάρια από τα μολυσμένα ζώα για να σταματήσει την επιδημία. Η οποία πέρασε και στον άνθρωπο σκοτώνοντας ένα 12χρονο αγόρι και επιμολύνοντας άλλα 24 άτομα από τα οποία τα 10 ήταν παιδιά.

Οι επιστήμονες φοβούνται ότι η θερινή επιδημία θα εξαπλωθεί. Παρόμοιοι χώροι ταφής ζώων υπάρχουν σε όλη τη Ρωσία, μερικοί και εντός του αρκτικού κύκλου. Επισημαίνονται συνήθως με ξύλινους φράκτες οι οποίοι όμως καταστρέφονται με τα χρόνια ενώ εξασθενεί και η συλλογική μνήμη για την απαγόρευση βόσκησης στις συγκεκριμένες περιοχές. Μάλιστα, ο κυβερνήτης της περιοχής Γιαμάλ όπου σημειώθηκε η επιδημία απαγόρευσε το κυνήγι σε όλη την περιφέρεια.

Ευλογιά. Ο ίδιος μηχανισμός ενδέχεται να προκαλέσει και επιδημία ευλογιάς, μιας ιογενούς μολυσματικής ασθένειας που προσβάλλει αποκλειστικά τον άνθρωπο. Τη δεκαετία του 1890 μια μεγάλη επιδημία ευλογιάς είχε αποδεκατίσει το 40% του πληθυσμού μιας πόλης στην ανατολική Σιβηρία στις όχθες του ποταμού Κολύμα.

Ο πάγος που σκέπαζε τους τάφους έχει σήμερα λιώσει και ο πλημμυρισμένος ποταμός αρχίζει να διαβρώνει το έδαφος με κίνδυνο να συμπαρασύρει και τους ενταφιασμένους. Και οι επιστήμονες που μελετούν τους τάφους αυτούς ανέφεραν ότι εντόπισαν κομμάτια από το DNA των ιών που προκαλούν την ευλογιά. Το 1979, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας είχε αναφέρει την εξάλειψη της ευλογιάς μετά από επιτυχημένες παγκόσμιες εκστρατείες εμβολιασμού. Σήμερα, η κλιματική αλλαγή ενδέχεται να ανατρέψει αυτό το δεδομένο …

Μεθάνιο. Το λιώσιμο των πάγων του Αρκτικού κύκλου απελευθερώνει και τεράστιες ποσότητες παγιδευμένου αερίου μεθανίου. Πρόκειται για ένα αέριο που είναι 25 φορές ισχυρότερο ως αέριο του θερμοκηπίου από το διοξείδιο του άνθρακα. Δυστυχώς, τα σημερινά ανησυχητικά μοντέλα προσομοίωσης της κλιματικής αλλαγής δεν λαμβάνουν πλήρως υπόψη την πρόσθετη θέρμανση του πλανήτη λόγω της απελευθέρωσης του μεθανίου του Αρκτικού κύκλου. Έτσι, η υπερθέρμανση και η συνεπακόλουθη κλιματική αλλαγή ενδέχεται να είναι πολύ χειρότερη και καταστροφική.

Τοξικά και πυρηνικά απόβλητα. Σε πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε σε επιστημονικό περιοδικό γεωφυσικής αναφέρεται ότι το λιώσιμο των πάγων στην Γροιλανδία ενδέχεται να αποκαλύψει μια εγκαταλειμμένη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ που είχε κατασκευαστεί το 1959 σε βάθος 8 μέτρων κάτω από τον πάγο. Η βάση πυρηνικών δοκιμών Καμπ Σέντσουρι εγκαταλείφθηκε το 1967 χωρίς να ληφθεί καμία μέριμνα για απομάκρυνση των επικίνδυνων υλικών που είχαν αποθηκευτεί εκεί.

Πριν από το τέλος του αιώνα, αν οι ρυθμοί με τους οποίους λιώνουν οι πάγοι συνεχιστούν, τα πυρηνικά και χημικά απόβλητα που έχουν εγκαταλειφθεί στη βάση θα αρχίσουν να διαρρέουν στη θάλασσα. Πρόκειται για 200 κυβικά μέτρα πετρέλαιο ντίζελ, απόβλητα από έναν φορητό πυρηνικό αντιδραστήρα, λύματα και ποσότητες των καρκινογόνων ουσιών πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs). Τα τελευταία είναι έμμονοι οργανικοί ρύποι που ήδη απαντώνται σε αυξημένες συγκεντρώσεις στο περιβάλλον του Αρκτικού κύκλου.

Συμπέρασμα. Η φετινή καταστροφή της ελαιοπαραγωγής από τους καύσωνες της άνοιξης δεν είναι η μόνη δυσμενής επίπτωση της καλπάζουσας κλιματικής αλλαγής. Η επιμονή μας να χρησιμοποιούμε αλόγιστα τα υγρά και στερεά καύσιμα, αυξάνοντας τα αέρια του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα επιφυλάσσει σε εμάς, στα παιδιά μας και στα εγγόνια μας πολύ δυσάρεστες εκπλήξεις στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον.

Περί μετανάστευσης

Ως Έλληνες γνωρίσαμε την προσφυγιά σχεδόν σε κάθε γενιά. Ας υποδεχτούμε λοιπόν τους πρόσφυγες έτσι ώστε να μην βρουν έδαφος τα κηρύγματα μίσους των ακραίων κάθε είδους
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 20 Σεπτεμβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-261)

Η μετανάστευση είναι φαινόμενο που συνδέεται με τον Ελλαδικό χώρο από τα βάθη των αιώνων. Στους αρχαίους χρόνους, οι Αχαιοί, οι Ίωνες, οι Αιολείς, οι Δωριείς μετακινήθηκαν σταδιακά ως μετανάστες, ρίζωσαν και δημιούργησαν τον ελληνικό πολιτισμό. Στη συνέχεια, μετανάστευσαν σε όλη την Μεσόγειο ιδρύοντας αποικίες. Από την Ισπανία, τη Νότια Γαλλία, τη Σικελία και τη Νότια Ιταλία μέχρι το Βυζάντιο και τον Εύξεινο Πόντο – τη Μεγάλη Ελλάδα.

Και οι μετακινήσεις πληθυσμών στην Ελλαδικό χώρο δεν σταμάτησαν σε όλη τη διάρκεια της καταγεγραμμένης ιστορίας. Οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες επέβαλαν υποχρεωτικές μετακινήσεις (π.χ. στη Μακεδονία). Οι πόλεμοι και οι εισβολές προκάλεσαν άλλες μετακινήσεις (π.χ. κατά τους Βενετοτουρκικούς πολέμους). Μαζικές μεταναστεύσεις προκάλεσε η ανταλλαγή των πληθυσμών του 1923. Και πολλοί μετακινήθηκαν για οικονομικούς λόγους μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο προς την Αμερική και την Αυστραλία.

Κάθε οικογένεια και μια ιστορία. Η προγιαγιά μου γεννήθηκε στην Βάρνα της Βουλγαρίας, μεγάλωσε στη Χίο και παντρεύτηκε στην Κωνσταντινούπολη. Ο προπάππους καταγόταν από τα Μάλγαρα της Θράκης. Η γιαγιά μου παντρεύτηκε στην Πόλη τον παππού, ο οποίος καταγόταν από το Λεωνίδιο Κυνουρίας. Και τα παιδιά της αναγκάστηκαν ως απελαθέντες το 1963 να έλθουν πρόσφυγες στην Ελλάδα όπου ξαναέφτιαξαν με κόπο τη ζωή τους.

Αλλά και από την πλευρά του πατέρα μου οι ιστορίες δεν λείπουν. Υπήρχαν θείοι που μετανάστευσαν στην Αμερική. Ο πατέρας μου αναγκάστηκε, τη δεκαετία του 1920, να μεταναστεύσει σε ηλικία 10 ετών, από το πάμφτωχο χωριό του, τον Τυρό Κυνουρίας στην Αθήνα. Τρεις αδελφές της γυναίκας μου μετανάστευσαν από την Κρήτη στην Αυστραλία. Κι εγώ, έζησα 30 χρόνια στο Βέλγιο, όταν, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, διαπίστωσα ότι, χωρίς κομματική ταυτότητα, δεν μπορούσα να σταδιοδρομήσω στην δημοσιογραφία.

Όλη αυτή η οικογενειακή ιστορία με κάνει να βλέπω με πολύ συμπάθεια τους μετανάστες από τη Μέση Ανατολή που διακινδυνεύουν τη ζωή τους για να ξεφύγουν από το δράμα του πολέμου και της εξόντωσης. Από τους βομβαρδισμούς, τις σφαγές, τους εξανδραποδισμούς. Είναι ένα δράμα που το έχω παρακολουθήσει από κοντά χάρις σε έναν πολύ καλό φίλο.

Γνώρισα τον καλό και ευγενικό Αμπντουλάχ λίγο καιρό μετά την άφιξη μου στο Βέλγιο. Ήταν γιατρός και έκανε ειδικότητα χειρουργικής. Ήταν Χριστιανός Ορθόδοξος, μέλος της σημαντικής χριστιανικής μειονότητας της Συρίας. Από το Ιντλίμπ, όπου θα γύριζε να αναλάβει τη διεύθυνση της οικογενειακής κλινικής. Όμως, ερωτεύτηκε, παντρεύτηκε και εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Βέλγιο. Και αποφάσισε να χρησιμοποιήσει επίσημα το χριστιανικό του όνομα που ήταν Γεώργιος - στα γαλλικά Ζώρζ. «Για να μην έχουμε προβλήματα», μας εξήγησε, «έχουμε όλοι δύο ονόματα. Ένα χριστιανικό και ένα αραβικό». Πράγματι, έτσι έγραφε και το διαβατήριό του.

Ο Ζώρζ δεν θεωρούσε τον εαυτό του Άραβα αλλά απόγονο των Βυζαντινών. Μας έλεγε μάλιστα ότι ο πατέρας του, που ήξερε μόνο το «Χριστός Ανέστη» στα ελληνικά, άνοιγε κάθε Κυριακή πρωί την τηλεόραση, έπιανε το δορυφορικό πρόγραμμα της ΕΡΤ και άκουγε με ευλάβεια την θεία λειτουργία από τη Μητρόπολη Αθηνών. «Αυτή είναι η πραγματική λειτουργία!» έλεγε. «Όχι αυτή που ακούμε στις δικές μας εκκλησίες, στα αραβικά …». Γλώσσα που από το τέλος του 19ου αιώνα έχει υιοθετήσει για τη θεία λειτουργία το Πατριαρχείο Αντιοχείας.

Δεν ξέρω πόσοι από τους Σύριους πρόσφυγες που θα υποδεχτούμε στην Κρήτη, μπορούν να ταυτιστούν με τον φίλο μου τον Ζώρζ. Του οποίου, δυστυχώς, η οικογένεια έχει διαμοιραστεί στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα αφού το Ιντλίμπ, ως επίκεντρο σκληρών μαχών, έχει καταστραφεί σχεδόν ολοκληρωτικά ... Ένας φαρμακοποιός στην Αυστρία, ένας γεωπόνος κι ένας οικονομολόγος στο Βέλγιο, ένας γιατρός στην Αμερική και πάει λέγοντας.

Μετά την πρόσφατη απόφαση της Περιφέρειας και ορισμένων δημάρχων η Κρήτη θα υποδεχτεί πολλούς, μουσουλμάνους κυρίως, από τη Συρία και από άλλες μπαρουτοκαπνισμένες χώρες της Μέσης Ανατολής. Μερικοί αντιτίθενται σε αυτή την απόφαση, προβάλλοντας γνωστά και αβάσιμα ξενοφοβικά και ρατσιστικά επιχειρήματα. Κατά τη γνώμη μου και η Κρήτη θα πρέπει να βάλει πλάτη για την αντιμετώπιση αυτού του τόσο σοβαρού προβλήματος που ταλανίζει τους συμπατριώτες μας στη βόρεια Ελλάδα και στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου.

Κινδυνεύουμε άραγε από αυτούς τους πρόσφυγες στην Κρήτη; Μερικοί θα ισχυριστούν ότι υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο να διεισδύσουν μαζί με την συντριπτική πλειοψηφία κατατρεγμένων και ειρηνόφιλων προσφύγων και κάποια επικίνδυνα στοιχεία.

Το σενάριο αυτό ίσως έχει κάποια βάση. Μερικοί τρομοκράτες φαίνεται πως πέρασαν πέρσι ως πρόσφυγες από τα ελληνικά νησιά με κατεύθυνση τη Γαλλία. Στην Ιταλία συνελήφθη ένα Τυνήσιος που πιθανολογείται ότι ήθελε να ανατινάξει τον κεκλιμένο πύργο της Πίζας. Και οι αρχές της Λιβύης εντόπισαν σε κρησφύγετο ισλαμιστών στη Σύρτη της Λιβύης έγγραφα που αποδείκνυαν την ύπαρξη τρομοκρατικού πυρήνα στο Μιλάνο. Ο οποίος είχε στόχο να διευκολύνει την εκ νέου διείσδυση στην Ιταλία μαζί με πρόσφυγες, διακεκριμένων στελεχών του Ισλαμικού Κράτους που είχαν απελαθεί από την Ιταλία στο παρελθόν.

Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι όσοι συμμετείχαν στις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία, στο Βέλγιο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες ήταν όλοι γεννημένοι και μεγαλωμένοι στην Ευρώπη. Θα μπορούσε μάλιστα να ισχυριστεί κάποιος ότι μέχρι σήμερα εξαγωγή τρομοκρατών και μαχητών στη Μέση Ανατολή έκανε η Ευρώπη και όχι το αντίθετο. Κι αυτό γιατί οι νέοι μουσουλμάνοι που ζουν στις φτωχογειτονιές του Παρισιού, των Βρυξελλών και άλλων μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων έχουν περιθωριοποιηθεί λόγω της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Με αποτέλεσμα το κήρυγμα των ακραίων ισλαμιστών να βρίσκει πρόσφορο έδαφος και να στρατολογεί «μαχητές» έτοιμους να θυσιαστούν για έναν μυθικό «παράδεισο».

Αντί λοιπόν να περιθωριοποιούμε τους πρόσφυγες και να τους αντιμετωπίζουμε ως απόκληρους και επικίνδυνους, θα πρέπει να φροντίσουμε για την όσο το δυνατόν καλύτερη φιλοξενία τους, την περίθαλψη τους και την εκπαίδευσή των ιδίων και των παιδιών τους. Μακροπρόθεσμα, η αρνητική στάση, η απόρριψη και ο κοινωνικός αποκλεισμός θα δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν θα πρέπει οι αρχές να επαγρυπνούν όπως κάνουν στην Ιταλία. Εκεί εφαρμόζουν πολιτική μηδενικής ανοχής σε όσους κηρύττουν τον θρησκευτικό ιερό πόλεμο – με αποτέλεσμα, από τις αρχές του 2015 μέχρι τον Αύγουστο του 2016 να έχουν απελάσει 109 άτομα, από τα οποία τα 49 εντός του τρέχοντος έτους.

Η Κρήτη θα πρέπει οπωσδήποτε να υποδεχτεί πρόσφυγες στο πλαίσιο της αλληλεγγύης προς τους δυστυχισμένους που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους για να σωθούν από βέβαιο θάνατο. Αλλά και στο πλαίσιο της αλληλεγγύης προς την υπόλοιπη Ελλάδα, ιδίως προς τα νησιά του Αιγαίου, που στενάζουν υπό το βάρος των προσφυγικών ροών. Φροντίζοντας παράλληλα και για την ασφάλεια των πολιτών και των επισκεπτών του νησιού.

Κι εσείς Κρητικός κύριε Μεχμέτ;

Ο έντυπος και ηλεκτρονικός ελληνικός τύπος αναφέρει συχνά ότι μερικοί πρόσφυγες δηλώνουν ότι είναι Κρητικής καταγωγής. Πράγματι, όταν η Κρήτη αποσχίστηκε από την Οθωμανική αυτοκρατορία στο τέλος του 19ου αιώνα, πολλοί Τουρκοκρητικοί την εγκατέλειψαν και εγκαταστάθηκαν στη Συρία όπου ο σουλτάνος ίδρυσε γι' αυτούς το χωριό Χαμιντιέ. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1923, όσοι μουσουλμάνοι είχαν απομείνει στο νησί αποχώρησαν κι αυτοί με την ανταλλαγή των πληθυσμών και εγκαταστάθηκαν στα παράλια της Μικράς Ασίας.

Τα παιδιά και τα εγγόνια αυτών των προσφύγων διατήρησαν στη Συρία και στη Μικρά Ασία την γλώσσα και πολλά από τα έθιμα της Κρήτης και θεωρούν τους εαυτούς τους Κρητικούς. Μεταξύ τους όμως, υπάρχει μια θεμελιώδης διαφορά. Οι Τουρκοκρητικοί που ανταλλάχτηκαν το 1923, έλαβαν στη Μικρά Ασία τις περιουσίες των Ελλήνων προσφύγων που είχαν εκδιωχθεί από εκεί. Αντίστοιχα, οι Έλληνες μικρασιάτες πρόσφυγες έλαβαν τις περιουσίες που εγκατέλειψαν τότε οι Τούρκοι στην Κρήτη και την υπόλοιπη Ελλάδα.

Αντίθετα, οι Τουρκοκρητικοί της Συρίας δεν αντάλλαξαν τις περιουσίες τους. Απλώς τις εγκατέλειψαν. Θεωρητικά λοιπόν, οι απόγονοι και κληρονόμοι τους θα μπορούσαν ενδεχομένως να τις διεκδικήσουν, αν φυσικά έχουν ισχυρούς τίτλους ιδιοκτησίας. Σε αυτές τις περιουσίες όμως εγκαταστάθηκαν πριν από εκατό και περισσότερα χρόνια οι Έλληνες Κρητικοί που πολέμησαν για την απελευθέρωση της Κρήτης και την Ένωσή της με την Ελλάδα.

Υπάρχει άραγε κίνδυνος για όσους Κρητικούς έχουν κληρονομήσει, αξιοποιήσει και κατέχουν σήμερα τέτοιες περιουσίες; Αν και υπαρκτός, ο κίνδυνος θα πρέπει να θεωρείται μηδαμινός. Λόγω της χρονικής απόστασης και της δυσκολίας να θεμελιωθεί νομικά η όποια απαίτηση. Λόγω της ελληνικής νομοθεσίας περί χρησικτησίας. Και λόγω της βραδύτητας με την οποία κινείται η ελληνική δικαιοσύνη ...

Προτάσεις πολιτισμού και προστασίας

Τρεις πρακτικές προτάσεις για τον καθημερινό μας πολιτισμό, που μπορούν να υλοποιηθούν από ευαισθητοποιημένους πολίτες, δασκάλους, γονείς και τα όργανα της τάξης
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 13 Σεπτεμβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-260)

Με τον τίτλο «Προτάσεις πολιτισμού» δημοσιεύονται συχνά στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο προτάσεις για βιβλία, θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Όμως, εκτός από αυτές τις εκδηλώσεις υπάρχουν και μερικές άλλες καθημερινές «εκδηλώσεις» που δείχνουν τον πολιτισμό μας και που αξίζει να τις περιγράψουμε.

Μπαλωθιές. Πόσοι συμπολίτες μας έχουν τραυματιστεί ή ακόμη και πεθάνει επειδή κάποιοι σε κάποια γιορτή, σε κάποιο γάμο ή σε κάποιο πανηγύρι αποφάσισαν να αποδείξουν τον κρητικό τους ανδρισμό; Αλλά και πόσοι από τους παρευρισκόμενους αποφάσισαν να αντιδράσουν; Την περασμένη εβδομάδα διαβάσαμε την είδηση για την αποχώρηση ενός λυράρη από την 1η Γιορτή Κρεμμυδιού στο χωριό Κασσάνοι του Δήμου Μινώα Πεδιάδος Ηρακλείου, όταν κάποιοι άρχισαν να ρίχνουν μπαλωθιές μέσα στο πλήθος. Ο γνωστός λυράρης Μανώλης Αλεξάκης σηκώθηκε και αποχώρησε όταν - παρά τις προειδοποιήσεις - κάποιοι ασυνείδητοι συνέχισαν να πυροβολούν ασκόπως μέσα στο πλήθος!

Με αυτή την αφορμή αναδημοσιεύτηκε και η ιστορία του πολύ γνωστού καλλιτέχνη Βασίλη Σκουλά. Ο οποίος πριν από λίγα χρόνια είχε τραυματιστεί σοβαρά στο πόδι από τη σφαίρα κάποιου απρόσεκτου σε ένα πανηγύρι. Ο καλλιτέχνης, που ταλαιπωρήθηκε μέχρι να αποθεραπευτεί, έχει δηλώσει ότι θα αποχωρεί από κάθε γλέντι ή εκδήλωση μόλις αρχίσουν να πέφτουν μπαλωθιές. Και σύμφωνα με το ρεπορτάζ αυτό τηρείται ευλαβικά από όσους τον καλούν να παίξει τη λύρα του και να τραγουδήσει.

Να λοιπόν πως ο πολιτισμός μπορεί να νικήσει το βάρβαρο έθιμο των άσκοπων πυροβολισμών σε γλέντια, πανηγύρια, γάμους και βαφτίσια. Οι καλλιτέχνες αλλά και οι συνδαιτυμόνες να δηλώνουν στους οργανωτές ότι θα αποχωρούν μόλις πέσει η πρώτη μπαλωθιά. Το ίδιο να κάνουν και οι παπάδες - σε γάμους, σε κηδείες, σε μνημόσυνα. Και φυσικά να είναι έτοιμοι να το κάνουν όπως ο Μανώλης Αλεξάκης, ο Βασίλης Σκουλάς και ίσως κι άλλοι που δεν γνωρίζουμε.

Σκουπίδια. Αντιγράφω από τον διαδικτυακό τοίχο του Άρη Κωνσταντινίδη (κοινός φίλος με αρκετούς από τους διαδικτυακούς μου φίλους). «Νωρίς το πρωί - πριν τις 7:30 - οδηγώ αργά στον βοηθητικό παράδρομο της Λ. Μεσογείων (στην Αθήνα). Μπροστά μου ένα Hilux Toyota με καρότσα … ολοκαίνουργιο, αγρατζούνιστο, πολυτελές, γυαλισμένο, μαύρο με μαύρα φυμέ τζάμια. Μέσα ένα ζεύγος μικρής σχετικά ηλικίας, μέχρι 35 ετών και οι δυο.

Κάποια στιγμή το όχημα μετακινείται στο τελείως δεξί μέρος του δρόμου προσεγγίζοντας δυο κάδους απορριμμάτων. Έναν κανονικό, έναν μπλε ανακύκλωσης. Η κοπέλα κρατεί στο χέρι της ένα παλιό πακέτο από τσιγάρα και προσπαθεί μέσα από το τζάμι να το βάλει "καλάθι" στον μπλε κάδο. Αστοχεί. Με έκπληξη παρατηρώ ότι μέσα από το πακέτο ξεχύνονται δεκάδες αποτσίγαρα και γεμίζουν το οδόστρωμα - προφανώς το χρησιμοποιούσαν σαν αυτοσχέδιο τασάκι. Η κοπέλα, ως φαίνεται, "χαλάστηκε" με την αστοχία, αλλά δεν θα τα 'βαψε και μαύρα: Απλώνει το χέρι έξω από το αμάξι και μουντζώνει εκδικητικά τον κάδο!

Στο φανάρι τους πρόλαβα και φρόντισα να βρεθώ ακριβώς δίπλα τους. Λέω στον οδηγό: "Αφού το κορίτσι μούντζωσε τον κάδο όλα ΟΚ, λύθηκε το πρόβλημα, έτσι;" Εκείνος ξαφνιάστηκε, γύρισε προς τη συνοδηγό του, αντάλλαξαν μια ματιά. Στο μεταξύ το φανάρι άναψε πράσινο. Βάζει πρώτη και υψώνει το αριστερό του χέρι με την παλάμη ανοιχτή! Γκαζώνει και το όχημα εξαφανίζεται στην μισοάδεια Μεσογείων ...

Αρχικά θύμωσα και αμέσως μετά ένοιωσα θλίψη. Σ' αυτή τη χώρα πρέπει διαρκώς να τσακώνεσαι. Συχνά δε μιλώ για να μη χαλαστώ πάλι. Από την άλλη δεν μπορώ να σιωπώ πάντα γιατί θα σκάσω! Σίγουρο είναι πως η καφρίλα μας χτύπησε κόκκινο! Εγώ θα τους την λέω. Αν μάθουν έμαθαν. Αν όχι, τουλάχιστον να νοιώθω καλύτερα με τον εαυτό μου!».

Πράγματι, δεν χρειάζεται να εκνευριζόμαστε με κάθε απολίτιστο που ρυπαίνει χωρίς περίσκεψη ούτε αιδώ. Διαβάζω συχνά για τις αξιέπαινες εξορμήσεις σχολείων, προσκόπων, εθελοντών για τον καθαρισμό δασών, παραλιών και άλλων χώρων από τα σκουπίδια. Προσωπικά νομίζω πως αυτό που χρειάζεται πρώτιστα είναι να μάθουμε όλοι μας, παιδιά και μεγάλοι, να πετάμε τα σκουπίδια ΜΕΣΑ στους κάδους! Ξέρω, είναι λίγο πιο δύσκολο από τις εξορμήσεις καθαρισμού. Απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας και καθημερινών συνηθειών. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο με δραστηριοποίηση της οικογένειας και του σχολείου. Πόσοι Έλληνες το επιθυμούν πραγματικά;

Γαϊδουρίστας. Μιλήσαμε πριν από τρείς εβδομάδες (Χ.Ν. 23/8/2016) για τους αδιάφορους και ασυνειδήτους οδηγούς που παρκάρουν όπου τους βολεύει, ακόμη κι αν ξεβολεύουν ή παρεμποδίζουν όλους τους άλλους. Κλείνουν διαβάσεις πεζών, αναπήρων και μανάδων με παιδικά καροτσάκια. Σταθμεύουν σε διπλή γραμμή παρεμποδίζοντας την κυκλοφορία ή κλείνουν νομίμως παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Μερικοί αγανακτισμένοι συμπολίτες μας έχουν βρει έναν τρόπο να καταγγέλλουν αυτές τις παρανομίες, τοποθετώντας ένα αυτοκόλλητο στο παράνομα σταθμευμένο όχημα: «Είμαι γάιδαρος – Παρκάρω όπου γουστάρω». (βλ. www.streetpanthers.gr).

Μερικά ενημερωτικά ιστολόγια και ιστοσελίδες δημοσιεύουν συστηματικά φωτογραφίες από τέτοια αυτοκίνητα, φροντίζοντας όμως να μην φαίνονται οι αριθμοί κυκλοφορίας. Αυτό δεν νομίζω ότι είναι αρκετό. Βέβαια, μπορεί να υποστηριχτεί δικολαβίστικα ότι η νομοθεσία για τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα απαγορεύει την ευρεία δημοσιοποίηση των φωτογραφιών αυτών. Όμως νομίζω ότι θα πρέπει η ίδια η Τροχαία να δηλώσει ότι θα δέχεται τις πρωτότυπες φωτογραφίες και θα επιβάλλει τα σχετικά πρόστιμα στους ασυνείδητους οδηγούς.

Οι παραβατικές συμπεριφορές μπορούν να περιοριστούν μόνο όταν η κοινωνία δείξει μαζικά και ειρηνικά ότι δεν τις ανέχεται. Και όταν οι αρμόδιοι για την επιβολή του νόμου αποφασίσουν να επιβάλουν τις προβλεπόμενες κυρώσεις. Κάποτε οι έλληνες πολίτες θα πρέπει να πάψουν να υπερηφανεύονται μόνο για τα πολιτιστικά κλέη του παρελθόντος. Θα πρέπει να δείξουν μαζικά ότι είναι κι αυτοί πολίτες μιας χώρας με πολιτισμό που σέβεται τον άνθρωπο και το περιβάλλον.

Περί ψυχικής υγείας

Μερικά λόγια για την αμφισβήτηση των κλασσικών μεθόδων αντιμετώπισης των ψυχικών διαταραχών και των νέων προτάσεων που επαναφέρουν τις ολιστικές μεθόδους των αρχαίων
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 6 Σεπτεμβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-259)

Κάθεται σε μια γωνιά αμίλητος. Είναι νευρικιά, αεικίνητη και ξεσπά σε όποιον κι ό,τι βρεθεί μπροστά της. Βλέπει εφιάλτες, έχει αϋπνίες και τρομερούς πονοκεφάλους. Πάσχει από μανία καταδιώξεως και βλέπει παντού συνωμοσίες. Ακούει φωνές ή βλέπει οράματα που τον προτρέπουν σε βίαιες πράξεις. Αγωνιά για το παραμικρό και δεν μπορεί να χαρεί με τίποτα. Έχει τάσεις φυγής ή ακόμη και αυτοκτονίας …

Πρέπει να τον δει ψυχίατρος; Έχει ανάγκη ψυχολόγου; Πρέπει να πάρει ψυχοφάρμακα; Και τι γίνεται με όσους έχασαν αγαπημένους σε δυστύχημα ή τους έχει πλήξει η κρίση; Τα τελευταία χρόνια παρά την ανάπτυξη της ψυχιατρικής και της ψυχολογίας, οι «ψυχικά ασθενείς» πολλαπλασιάζονται και οι «ψυχικές διαταραχές» γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες. Ποια είναι η καλύτερη αντιμετώπιση;

Συζητώ τα θέματα αυτά με την κόρη μου που κάνει ένα διδακτορικό για τη μεταρρύθμιση των συστημάτων ψυχικής υγείας στο Βέλγιο. Έχει σπουδάσει και εργαστεί ως κλινική ψυχολόγος στην Αγγλία αλλά αντιμετωπίζει επικριτικά πολλές από τις καθιερωμένες μεθόδους διάγνωσης και θεραπείας των λεγόμενων «ψυχικών διαταραχών». Όπως και πολλοί ψυχίατροι, ψυχολόγοι, ψυχοθεραπευτές και νοσηλευτές που επικρίνουν το υφιστάμενο σύστημα, στο πλαίσιο κινημάτων ακτιβιστών στα οποία, όλο και περισσότερο, συμμετέχουν ενεργά και οι λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Για να καταλάβω καλύτερα το πρόβλημα, διάβασα ένα ενδιαφέρον βιβλίο με τίτλο «Σπασμένοι: γιατί η ψυχιατρική κάνει περισσότερο κακό από καλό» του κοινωνικού ανθρωπολόγου και ψυχοθεραπευτή Τζέιμς Ντέιβις. Τα συμπεράσματα της ενδελεχούς έρευνας του Ντέιβις είναι συγκλονιστικά.

Λίγες μόνο από τις παθήσεις που περιλαμβάνει η «Βίβλος» των ψυχιάτρων και των ψυχολόγων, το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο για τις Ψυχικές Διαταραχές, το γνωστό DSM, αντιστοιχούν σε γνωστές βιολογικές αιτίες (π.χ. επιληψία, Αλζχάιμερ, Χάντιγκτον). Οι ορισμοί των υπόλοιπων δεν έχουν στηριχτεί σε επιστημονικές εργασίες αλλά σε αυθαίρετες αποφάσεις των συντακτών του εγχειριδίου.

Όπως αυθαίρετη είναι και η ερμηνεία των συμπτωμάτων με βάση το συγκεκριμένο εγχειρίδιο. Κάποιος μπορεί να χαρακτηριστεί σχιζοφρενής, μανιοκαταθλιπτικός, αγχωτικός ή ψυχωτικός και να υποστεί βαριά φαρμακευτική αγωγή ενώ η συμπεριφορά του να είναι μέσα στα πλαίσια του κανονικού. Κλασσικό παράδειγμα, η φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται σε παιδιά τα οποία χαρακτηρίζονται ως υπερκινητικά ή απροσάρμοστα.

Η επιστημονική βάση για την θεραπευτική επίδραση των ψυχοφαρμάκων είναι τελείως σαθρή. Η θεωρία ότι οι ψυχικές διαταραχές οφείλονται σε ανισορροπίες κάποιων χημικών ουσιών στον εγκέφαλο, τις οποίες υποτίθεται ότι διορθώνουν τα ψυχοφάρμακα, δεν έχει αποδειχτεί επιστημονικά. Είναι γεγονός ότι τα φάρμακα αυτά επιδρούν και μεταβάλλουν την συμπεριφορά και την ψυχική κατάσταση του ασθενούς χωρίς όμως να θεραπεύουν την αιτία των αρχικών συμπτωμάτων.

Όταν υποβάλλουν τους φακέλους για να λάβουν άδεια κυκλοφορίας ενός φαρμάκου στην αγορά, οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν συμπεριλαμβάνουν όλα τα αποτελέσματα των κλινικών ερευνών παρά μόνον εκείνα που είναι θετικά. Επιπλέον, όλες οι σχετικές έρευνες διεξάγονται από πανεπιστημιακά και άλλα εργαστήρια που χρηματοδοτούνται από τις εν λόγω εταιρείες και όχι από ανεξάρτητους ερευνητικούς οργανισμούς.

Η έρευνα έχει αποδείξει ότι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα έχουν τα ίδια αποτελέσματα με τα εικονικά φάρμακα (placebo). Από άλλη έρευνα προκύπτει ότι μακροπρόθεσμα είναι προτιμότερο να μην καταναλωθούν αντιψυχωτικά ή ηρεμιστικά αφού έχουν μεν άμεσα αποτελέσματα αλλά όταν σταματήσει η χορήγησή τους τα συμπτώματα επανέρχονται.

Ένας άλλος διακεκριμένος ψυχίατρος, ο Τόμας Στήβεν Σας (Szasz), έχει χαρακτηρίσει τις ψυχικές διαταραχές ως μύθο. Αυτός και πολλοί άλλοι του κινήματος για τη μεταρρύθμιση της ψυχικής υγείας έχουν προτείνει σειρά μέτρων για τον περιορισμό ή την κατάργηση της άκριτης χορήγησης ψυχοφαρμάκων, τον εύκολο χαρακτηρισμό κάποιου ως ψυχασθενούς και τον βίαιο εγκλεισμό του σε κλειστές ψυχιατρικές κλινικές - κάτι που παραβιάζει θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Οι υποστηρικτές μάλιστα των ήπιων μεθόδων θεραπείας και οι σχετικές ομάδες υποστήριξης φροντίζουν να ενημερώνεται το κοινό για τα δικαιώματά του και πώς να τα υπερασπιστούν.

Η κλασσική ψυχιατρική και ψυχολογία επικεντρώνονται στο άτομο που εμφανίζει την αποκλίνουσα συμπεριφορά αγνοώντας άλλους παράγοντες όπως την οικογένεια, το περιβάλλον διαβίωσης και εργασίας, τους φίλους, το στενό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Το συνηθισμένο μοντέλο αντιμετώπισης είναι οι περιοδικές συναντήσεις του «ασθενούς» με τον «θεραπευτή». Τα επείγοντα περιστατικά αντιμετωπίζονται φαρμακευτικά ή με εγκλεισμό.

Οι σύγχρονες, ήπιες μέθοδοι αντιμετώπισης εμπλέκουν την οικογένεια και το κοινωνικό περιβάλλον του ατόμου (συστημική θεραπεία). Μέσα από ομάδες αλληλοϋποστήριξης των ατόμων που έχουν αποκλίνουσες συμπεριφορές προωθούν τον ανοικτό διάλογο και τη λειτουργία «ανακουφιστηρίων» (respite houses). Τα οποία μάλιστα διαχειρίζονται οι ίδιοι οι λήπτες που μόνοι τους καθορίζουν τους όρους λειτουργίας. Ξαναγυρίζουμε κατά κάποιο τρόπο σε μεθόδους που εφαρμόζονταν στην αρχαιότητα στα Ασκληπιεία και τα Αμφιαράεια ...

Οι θεραπευτές απαιτείται να ακούνε τα προβλήματα των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, αφιερώνοντας χρόνο. Κι αν δεν μπορούν να το κάνουν, να εξασφαλίσουν ότι κάποιος άλλος μπορεί. Κάποιος που θα βοηθήσει αυτόν που υποφέρει να ξεπεράσει το πρόβλημα και να μην προχωρήσει σε απονενοημένα διαβήματα, σε πράξεις που δεν μπορούν να αναστραφούν.

Τα παιδιά που χαρακτηρίζονται ως υπερκινητικά ή απροσάρμοστα, μπορούν να στραφούν σε καλλιτεχνικές, αθλητικές ή επιστημονικές δραστηριότητες. Πολλοί διάσημοι καλλιτέχνες, αθλητές, επιστήμονες ήταν προβληματικοί σε παιδική ηλικία. Αλλά βρήκαν το δρόμο τους και πέτυχαν θεαματικά, χάρη στην υποστήριξη των γονέων και των δασκάλων τους.

Για όλα τα παραπάνω απαιτείται η ενεργοποίηση εθελοντικών ομάδων, αφού η πολιτεία αγνοεί τις νέες μεθόδους που έχουν δοκιμαστεί σε αρκετές περιπτώσεις στο εξωτερικό. Επιμένοντας, στην κλασσική και εν πολλοίς εύκολη αντιμετώπιση με φάρμακα και με την αμφιμονοσήμαντη, χρονικά περιορισμένη και κοστοβόρα, σχέση «ασθενούς» - «θεραπευτή».

Κράτος και τροχαία

Τέταρτο και τελευταίο άρθρο για τη μείωση των τροχαίων - με αντικείμενο τα μέτρα που πρέπει να λάβουν οι αρμόδιοι, αν φυσικά μπορούν και θέλουν …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 30 Αυγούστου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-258)

Αφιερώσαμε τα τρία προηγούμενα άρθρα στα μέτρα που μπορεί να πάρει ο καθένας μας, οδηγός αυτοκινήτου και μοτοσικλέτας ή πεζός, για να προστατέψει τον εαυτό του και τους αγαπημένους του από τις δυσάρεστες έως θανατηφόρες επιπτώσεις ενός τροχαίου ατυχήματος. Δώσαμε προτεραιότητα σε αυτά που μπορούν να κάνουν οι πολίτες γιατί η εμπειρία μας δείχνει ότι οι αρμόδιοι συχνά δεν γνωρίζουν, δεν ενδιαφέρονται ή ακόμη χειρότερα δεν τους δίνεται η δυνατότητα να πάρουν τα μέτρα που χρειάζονται για να μειωθούν τα τροχαία.

Πάρτε για παράδειγμα τον ΒΟΑΚ. Αμέτρητες μελέτες, προτάσεις, δηλώσεις, αντιπαραθέσεις. Επί χρόνια. Πολλοί οι εμπλεκόμενοι αρμόδιοι. Υπουργεία. Περιφέρεια. Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης. Παλιότερα οι Νομαρχίες και οι Δήμοι. Κι όμως ο εκσυγχρονισμός του σύγχρονου αυτού Μινώταυρου στον οποίο θυσιάζονται κάθε χρόνο δεκάδες ζωές καθυστερεί αδικαιολόγητα.

Μερικές λογικές προτάσεις για υλοποίηση μέσω παραχώρησης ή Σύμπραξης Δημόσιου-Ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) και αποπληρωμής μέσω διοδίων ή ρήτρας διαθεσιμότητας, μένουν πάντα προτάσεις. Είτε γιατί αντιδρούν σύσσωμοι οι Κρητικοί, όπως π.χ. με τα διόδια. Είτε γιατί η κεντρική κυβέρνηση έχει άλλες προτεραιότητες και δεν απαντά θετικά στις προτάσεις του ακάματου περιφερειάρχη μας, του Σταύρου Αρναουτάκη.

Ευτυχώς, η Περιφέρεια έχει κάνει κάποια έργα για την οδική ασφάλεια σε δευτερεύοντες δρόμους. Και όσο διατίθενται κονδύλια από τη Ευρωπαϊκή Ένωση θα συνεχίσει να βελτιώνει το κάπως άναρχο οδικό δίκτυο της Κρήτης. Αλλά κι αυτά τα έργα δεν είναι αρκετά. Ιδίως, όταν οι Κρητικοί οδηγούν απρόσεκτα. Όταν, όχι μόνο δεν σέβονται τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας αλλά συχνά πυροβολούν και καταστρέφουν τις πινακίδες. Βάζοντας σε κίνδυνο τους επισκέπτες του νησιού που κινδυνεύουν διπλά - από τους κακούς οδηγούς και από την έλλειψη σήμανσης.

Εκτός από τους πυροβολισμούς, οι πινακίδες πάσχουν και από την άναρχη αφισοκόλληση και τα γκράφιτι. Τα αυτοκόλλητα διαφημιστικά μηνύματα καλύπτουν ακόμη και τις πινακίδες που αναγγέλλουν κάποια επικίνδυνη στροφή, την απαγόρευση εισόδου, τις απαγορεύσεις στροφής σε δρόμους μονής κατεύθυνσης. Και τα γκράφιτι κρύβουν τα ονόματα των πόλεων σε ενημερωτικές πινακίδες σε κόμβους και σταυροδρόμια. Όλα αυτά θέτουν σε κίνδυνο τους οδηγούς, ιδίως όσους δεν περνούν συνήθως από τα συγκεκριμένα σημεία.

Για τις πινακίδες χρειάζεται πρωτίστως η κινητοποίηση των πολιτών. Ο Νίκος Μουδάκης έδειξε πέρσι το δρόμο (βλ. Χ.Ν. 16/6/2015) καθαρίζοντας εθελοντικά μερικές πινακίδες. Το Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας (Ι.Ο.ΑΣ) «Πάνος Μυλωνάς» έχει μάλιστα αναπτύξει και σχετική τεχνογνωσία για τον καθαρισμό πινακίδων από αυτοκόλλητα και γκράφιτι. Ιδού πεδίο δόξης λαμπρό για συλλόγους εθελοντών και συνειδητοποιημένους πολίτες. Η δουλειά δεν είναι δύσκολη αφού κι εγώ την έχω κάνει μιμούμενος τον φίλο Νίκο Μουδάκη.

Ένας άλλος τομέας στον οποίο το κράτος θα πρέπει να κάνει περισσότερα είναι η αστυνόμευση. Για παράδειγμα, έχει αποδειχτεί διεθνώς ότι όταν η αστυνόμευση γίνεται αυστηρότερη, τα τροχαία μειώνονται. Οι οδηγοί τηρούν τα όρια ταχύτητας, φορούν κράνος, δεν οδηγούν μεθυσμένοι. Η Τροχαία ήδη αγωνίζεται με κάθε τρόπο και συχνά διαβάζουμε για εξορμήσεις και ξαφνικούς ελέγχους και εκτεταμένες επιχειρήσεις αστυνόμευσης. Όμως φαίνεται πως χρειάζονται περισσότερες προσπάθειες.

Παράλληλα χρειάζεται και αυστηροποίηση των ποινών. Για τα σοβαρά δυστυχήματα μόνιμη αφαίρεση διπλωμάτων και κατάσχεση οχημάτων. Το έχει επισημάνει επανειλημμένα ο Σταύρος Πολέντας, πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Αρωγής και Αλληλεγγύης Οικογενειών Θυμάτων Τροχαίων Δυστυχημάτων «Ο Άγιος Χριστόφορος»: «είναι αδιανόητο, σήμερα να αφήνουν ελεύθερο έναν δράση που έχει προκαλέσει θανάτους και τραυματισμούς ανθρώπων σε τροχαία ατυχήματα και να βρίσκεται ελεύθερος πάλι στους δρόμους οδηγώντας αυτοκίνητο».

Ο Ιαβέρης, κατά κόσμον Τάσος Μαρκουίζος, οδηγός - θρύλος αγώνων αυτοκινήτου πηγαίνει μάλιστα ακόμη πιο μακριά. «Το πρόβλημα θα αρχίσει να λύνεται όταν μπουν χειροπέδες σε αυτόν τον αλήτη που πέρασε το κόκκινο, σε αυτόν που ήπιε και έπιασε τιμόνι» λέει σε μια από τις πολλές του συνεντεύξεις. Προτείνει υψηλά πρόστιμα αλλά και «σκληρές τιμωρίες. Να προσφέρουν κοινωνική εργασία οι παραβάτες. Να πηγαίνουν να σφουγγαρίζουν στα νοσοκομεία και να βλέπουν από τι γλίτωσαν. Το ξέρετε ότι στη Λετονία όποιος έχει παραβεί τον Κώδικα, αντί να μαζεύει πόντους στο δίπλωμα, γίνεται υποχρεωτικά δότης αίματος και δωρητής οργάνων; Σου λέει αφού εσύ θες να πεθάνεις, να ζήσει κάποιος που το αξίζει! Στο Μεξικό στους παραβάτες κόβουν το ρεύμα!».

Αν πράγματι θέλουμε να μειώσουμε τα τροχαία υπάρχουν πάμπολλες καλές πρακτικές σε άλλες χώρες που μπορούμε να ακολουθήσουμε. Η πρώτη χώρα όσον αφορά τη μείωση των τροχαίων είναι σίγουρα η Σουηδία. Ενώ έχουν διπλασιαστεί τόσο τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν όσο και τα διανυόμενα χιλιόμετρα, οι θάνατοι από τροχαία έχουν μειωθεί στο ελάχιστο.

Για να το πετύχουν αυτό οι Σουηδοί έκαναν κάποιες επενδύσεις. Βελτίωσαν τους δρόμους δίνοντας προτεραιότητα στη ασφάλεια έναντι της ταχύτητας. Δημιούργησαν δρόμους τύπου «2+1» δηλαδή με τρεις λωρίδες κυκλοφορίας, δύο από τις οποίες είναι προς τη μια κατεύθυνση και μία προς την άλλη. Αυτή η μία λωρίδα εναλλάσσεται κάθε λίγα χιλιόμετρα για να επιτρέπει τα προσπεράσματα. Από αυτόν τον καινοτόμο σχεδιασμό υπολογίζεται ότι έχουν ήδη σωθεί εκατοντάδες ζωές.

Έφτιαξαν επίσης δεκάδες χιλιάδες ασφαλείς διαβάσεις πεζών με γέφυρες, φωτεινούς σηματοδότες και σαμαράκια. Έτσι μείωσαν τους θανάτους πεζών στο μισό τη τελευταία πενταετία. Επιπλέον, μείωσαν τα όρια ταχύτητας σε πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές και κατασκεύασαν προστατευτικά χωρίσματα για τους ποδηλάτες. Και φυσικά κυνήγησαν ανελέητα τους μεθυσμένους οδηγούς … Το Σουηδικό μοντέλο ακολουθεί ήδη η Νέα Υόρκη που εκτός των άλλων ενίσχυσε και τους ελέγχους για υπερβολική ταχύτητα.

Οδηγοί, πεζοί και αρμόδιοι. Ας κάνουμε όλοι το μέρος μας για να μειωθεί αυτή η σύγχρονη μάστιγα. Είναι στο χέρι μας και το μπορούμε. Αρκεί να το θελήσουμε και να δράσουμε συντονισμένα …