Περί ομοιοπαθητικής

Παραπλανητική και αντιεπιστημονική μέθοδος ή χρήσιμη όταν η κλασσική φαρμακευτική αγωγή αποδεικνύεται αναποτελεσματική;
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 29 Νοεμβρίου 2016 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-269)

Γνώρισα την ομοιοπαθητική πολύ νέος. Πήγαινα στην 5η Γυμνασίου (σημερινή 2α Λυκείου) όταν ο αείμνηστος Παύλος Τζιβανίδης μου πρότεινε, το καλοκαίρι του 1970, να δουλέψω στο φαρμακείο του, το πρώτο φαρμακείο στην Ελλάδα που έφτιαχνε ομοιοπαθητικά σκευάσματα. Μέχρι και το 1979, συνέχισα να δουλεύω εκεί τα καλοκαίρια. Μετά, ξεκίνησα την σταδιοδρομία μου ως συνεργάτης στην εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Larousse-Britannica.

Στο φαρμακείο, είχα την ευκαιρία να έλθω σε επαφή και με την πλούσια αγγλική και γαλλική βιβλιογραφία για την ομοιοπαθητική που είχε συγκεντρώσει ο Παύλος. Παρακολούθησα επίσης και μερικά σεμινάρια για γιατρούς και φαρμακοποιούς που είχαν οργανώσει τότε οι πρωτοπόροι της Ομοιοπαθητικής στην Ελλάδα. Ο Γιώργος Βυθούλκας, η Ειρήνη Μπαχά, ο Σπύρος Γαρζώνης και φυσικά ο Παύλος Τζιβανίδης. Ήλθα επίσης σε επαφή και με άλλες εναλλακτικές θεραπευτικές μεθόδους, όπως τον ωτοβελονισμό, μια παραλλαγή του βελονισμού που ασκούσε ο αείμνηστος Σκεύος Πικραμένος.

Κυρίως όμως, άκουσα τις φοβερές ιστορίες για τις περιπέτειες που είχαν οι ασθενείς με την κλασσική ιατρική μέχρι να καταλήξουν να ζητήσουν την βοήθεια της ομοιοπαθητικής. Τραγικές ιστορίες για λανθασμένες διαγνώσεις, επιβλαβείς φαρμακευτικές αγωγές, αδικαιολόγητες χειρουργικές επεμβάσεις. Ιστορίες για το πώς η ομοιοπαθητική τους βοήθησε να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα και να ζήσουν μια λίγο-πολύ φυσιολογική ζωή.

Αφορμή για το άρθρο αυτό μου έδωσε μια πρόσφατη είδηση. Η αμερικανική Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου (FTC) αποφάσισε ότι τα ομοιοπαθητικά προϊόντα που πωλούνται ελεύθερα χωρίς συνταγή θα πρέπει να υπάγονται στους ίδιους κανόνες με τα άλλα φάρμακα όσον αφορά τις επιστημονικές πληροφορίες που αναγράφονται υποχρεωτικά στη συσκευασία τους. Σε εγκύκλιο της με ημερομηνία 15 Νοεμβρίου, η FTC αναφέρει ότι «η ομοιοπαθητική, η ιστορία της οποία ανάγεται στο τέλος του 18ου αιώνα, στηρίζεται στην ιδέα ότι τα συμπτώματα της ασθένειας μπορούν να θεραπευτούν με απειροελάχιστες δόσεις ουσιών που προκαλούν παρόμοια συμπτώματα όταν χορηγηθούν σε μεγαλύτερες δόσεις σε υγιή άτομα. Πολυάριθμα ομοιοπαθητικά σκευάσματα αραιώνονται σε τέτοιο σημείο ώστε να μην περιέχουν πλέον ανιχνεύσιμες ποσότητες της αρχικής ουσίας».

Και συμπληρώνει: «Οι ισχυρισμοί (σχετικά με τον τρόπο δράσης) των ομοιοπαθητικών σκευασμάτων δεν στηρίζονται στις σύγχρονες επιστημονικές μεθόδους και δεν αναγνωρίζονται από τους σύγχρονους ιατρικούς εμπειρογνώμονες». Μάλιστα, η FTC καταργεί την παρέκκλιση που είχε χορηγήσει το 1988 η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ, απαλλάσσοντας τα ομοιοπαθητικά φάρμακα που διατίθενται χωρίς συνταγή από την υποχρέωση να αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα τους.

Οι νέοι κανόνες υποχρεώνουν τους κατασκευαστές να αναγράφουν στην συσκευασία δύο προειδοποιήσεις. Πρώτον ότι «Δεν υπάρχει καμία επιστημονική απόδειξη της αποτελεσματικότητας του παρόντος προϊόντος» και δεύτερον ότι «Το παρόν προϊόν στηρίζεται σε θεωρίες που ανάγονται στον 18ο αιώνα και τις οποίες απορρίπτουν οι περισσότεροι σύγχρονοι ιατρικοί εμπειρογνώμονες». Όσα εργαστήρια δεν εφαρμόσουν τις νέες ρυθμίσεις κινδυνεύουν να διωχθούν για παραπλανητική διαφήμιση.

Τα παραπάνω θεωρήθηκαν αμέσως από τους επικριτές της ομοιοπαθητικής ως «μεγάλη νίκη της λογικής και της επιστήμης για την υγεία των πολιτών, αφού δεν είναι δυνατόν στα ράφια των φαρμακείων να υπάρχουν "ματζούνια" δίπλα σε φάρμακα αποδεδειγμένης επιστημονικής αξίας». Για να μην κατασπαταλούν οι καταναλωτές δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο στα ομοιοπαθητικά προϊόντα και τις ψεύτικες υποσχέσεις τους ...

Τι ισχύει λοιπόν; Πρέπει να απορρίψουμε την ομοιοπαθητική ως μια ακόμη απάτη; Πρέπει να καταργηθεί και η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναγνωρίζει ως φάρμακα και τα ομοιοπαθητικά σκευάσματα; Ασφαλώς όχι. Και οι λόγοι είναι πολλοί και βάσιμοι. Όπως γράφαμε πριν από λίγες εβδομάδες (Χ.Ν. 6/9/2016) «η επιστημονική βάση για την θεραπευτική επίδραση των ψυχοφαρμάκων (και γενικότερα πολλών φαρμάκων) είναι τελείως σαθρή».

«Όταν υποβάλλουν τους φακέλους για να λάβουν άδεια κυκλοφορίας ενός φαρμάκου στην αγορά, οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν συμπεριλαμβάνουν όλα τα αποτελέσματα των κλινικών ερευνών παρά μόνον εκείνα που είναι θετικά. Επιπλέον, όλες οι σχετικές έρευνες διεξάγονται από πανεπιστημιακά και άλλα εργαστήρια που χρηματοδοτούνται από τις εν λόγω εταιρείες και όχι από ανεξάρτητους ερευνητικούς οργανισμούς. Μάλιστα, η έρευνα έχει αποδείξει ότι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα έχουν τα ίδια αποτελέσματα με τα εικονικά φάρμακα (placebo). Από άλλη έρευνα προκύπτει ότι μακροπρόθεσμα είναι προτιμότερο να μην καταναλωθούν αντιψυχωτικά ή ηρεμιστικά αφού έχουν μεν άμεσα αποτελέσματα αλλά όταν σταματήσει η χορήγησή τους τα συμπτώματα επανέρχονται».

Παράλληλα, γίνεται όλο και εμφανέστερο ότι πολλές από τις ασθένειες της σύγχρονης κοινωνίας μας είναι ψυχοσωματικής φύσης και προκαλούνται από το άγχος μας μάλλον, παρά από τους ίδιους τους παθογόνους παράγοντες. Έρευνες έχουν δείξει την επίπτωση της κακής ψυχικής κατάστασης π.χ. στα δερματικά νοσήματα - το άγχος μεταβάλλει το pH του δέρματος και το κάνει πιο ευαίσθητο σε προσβολές. Σε πολλές λοιπόν περιπτώσεις, η επιτυχημένη θεραπεία στηρίζεται σε ένα μίγμα συγκαλυμμένης ψυχοθεραπείας και αγωγής με εικονικά φάρμακα.

Η συλλογή των ομοιοπαθητικών φαρμάκων που έφτιαξα το 1979 ακολουθώντας τις οδηγίες του Π. Τζιβανίδη (αρχικά στο φαρμακείο Τζιβανίδη - μετέπειτα Κορρέ - στο Παγκράτι και σήμερα στο Naxos Apothecary)

Η επίσημη ιατρική με την αλόγιστη χορήγηση φαρμάκων κάθε είδους κάνει συχνά περισσότερο κακό από καλό. Κλασσικό παράδειγμα οι θανατηφόρες επιπτώσεις από την αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών (βλ. Χ.Ν. 1/3/2016). Βέβαια και η ομοιοπαθητική μπορεί να αποδειχθεί εξίσου θανατηφόρα όταν χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις όπου είναι αποδεδειγμένα αναποτελεσματική. Και όπου μια έγκαιρη αντικαρκινική θεραπεία, μια χειρουργική επέμβαση ή ένα αντιβιοτικό θα βοηθούσαν αποδεδειγμένα τον ασθενή.

Πόσοι άραγε από τους αλλοπαθητικούς αλλά και τους ομοιοπαθητικούς γιατρούς εφαρμόζουν μια από τις βασικές αρχές του εφευρέτη της ομοιοπαθητικής, του γερμανού γιατρού Σάμουελ Χάνεμαν (Hahnemann) που προβλέπει ότι «η σημαντικότερη αποστολή του ιατρού είναι να επαναφέρει στην υγεία τον ασθενή»; Πόσοι γιατροί χρησιμοποιούν όλα τα μέσα που διαθέτουν (αλλοπαθητική ιατρική, χειρουργική, ομοιοπαθητική, βελονισμό κλπ.) ανάλογα με την περίπτωση χωρίς να δογματίζονται υπέρ ή κατά μιας συγκεκριμένης μεθόδου;

Προσωπικά νομίζω ότι θα πρέπει να επιλέγουμε τον καλό γιατρό με βάση την ευρύτητα του πνεύματός του και την φιλοσοφική του θεώρηση του κόσμου. Ίσως και με βάση την φιλοχρηματία του - που συχνά αποτελεί το κυριότερο κίνητρο πολλών κλασσικών αλλά και εναλλακτικών γιατρών ...