Εμμονικοί ανήλικοι

Αδιάβαστοι, ασυντόνιστοι, με επιπόλαιες ιδέες και μη πρακτικά εφαρμόσιμες προτάσεις, ευτυχώς δεν εφάρμοσαν το σχέδιο «στάχτη και μπούρμπερη» …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 24 Σεπτεμβρίου 2019 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-391)

Πρώτη εντύπωση. Είναι Σεπτέμβριος του 2011. Το Οικονομικό Επιμελητήριο Δυτικής Κρήτης οργανώνει εσπερίδα, με θέμα την ευρωπαϊκή και ελληνική οικονομική κρίση στην αίθουσα της Τράπεζας Χανίων. Ένας από τους ομιλητές, ο καθηγητής Γιάννης Βαρουφάκης μου κάνει εντύπωση. Υποστηρίζει ότι αν κάποια στιγμή η Γερμανία θεωρήσει πως η συμμετοχή της στο ευρώ δεν την συμφέρει, δεν θα διστάσει να αποχωρήσει από την ευρωζώνη!

Επιμένει μάλιστα πως αυτό μπορεί να γίνει ακόμη και αν χρειαστεί να «σχίσει τις Συνθήκες». Προσπαθώ, ανεπιτυχώς, να τον μεταπείσω μετά τη λήξη της εκδήλωσης ότι κάτι τέτοιο είναι αδύνατον. Καταλαβαίνω ότι, αφενός δεν έχει διαβάσει τις Συνθήκες και αφετέρου δεν γνωρίζει πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις στα Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Αγνοεί επίσης την ιστορική εξέλιξη της ευρωπαϊκής ενοποίησης, αλλά και τον ρόλο της Γερμανίας σε αυτήν.

Τα πεπραγμένα του Γιάνη (πλέον) Βαρουφάκη ως υπουργού των οικονομικών στην πρώτη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να επαληθεύουν αυτή την πρώτη εντύπωση. Ωστόσο, προσωπικά δεν θέλω να κρίνω τα πράγματα επιφανειακά ούτε να κάνω «δίκη προθέσεων». Προτιμώ να στηρίζομαι σε επιχειρήματα και μελέτη των γεγονότων. Γνωρίζοντας πως λειτουργούν τόσο τα μέσα μαζικής επικοινωνίας όσο και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, όπου εργάστηκα επί 33 χρόνια.

Τα στοιχεία. Ξεκίνησα διαβάζοντας μερικά βιβλία, όλα στο πρωτότυπο. Πρώτα το βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη «Ενήλικες στην αίθουσα» (στα ελληνικά κυκλοφορεί ως «Ανίκητοι ηττημένοι»). Αυτό αποτέλεσε τη βάση για την ομότιτλη ταινία του πολυβραβευμένου και διεθνούς φήμης σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά.

Εκεί, ο συγγραφέας παρουσιάζει τα γεγονότα από την δική του πλευρά – καταλήγοντας σε προβολή του νέου κόμματος που ίδρυσε. Πολλά κείμενα στηρίζονται στις μαγνητοφωνημένες συνεδριάσεις του Eurogroup. Και στις μαγνητοσκοπημένες απενημερώσεις (debriefings) του συγγραφέα αμέσως μετά τις συναντήσεις του με όσους δεν μπορούσε να μαγνητοφωνήσει …

Μια πιο ισορροπημένη περιγραφή των γεγονότων περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Η τελευταία μπλόφα» των δημοσιογράφων Ελένης Βαρβιτσιώτη και Βικτώριας Δενδρινού. Εκεί παρουσιάζονται οι απόψεις και των υπόλοιπων πρωταγωνιστών της ιστορίας καθώς και περιγραφές πολλών γεγονότων που παραλείπει ο πρώην υπουργός, αφού τα αγνοούσε. Κυρίως επειδή τον είχαν αποκλείσει από αυτά ...

Πολύ χρήσιμη ήταν επίσης και η ανάγνωση των κεφαλαίων που αφορούν την διαχρονική εξέλιξη της κρίσης του ελληνικού χρέους από το βιβλίο «Διασφαλίζοντας το ευρώ σε εποχές κρίσης – η ιστορία του ευρωπαϊκού μηχανισμού σταθερότητας από μέσα» (Safeguarding the euro in times of crisis - The inside story of the ESM).

Τέλος, χρήσιμα στοιχεία υπάρχουν και στο τελευταίο βιβλίο της σειράς «Εθνικές κρίσεις» (κυκλοφόρησε με την «Καθημερινή της Κυριακής») με τίτλο «Ελεγχόμενες πτωχεύσεις – Οικονομική κρίση και μνημόνια 2009-2019» του ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Πάνου Καζάκου.

Προδιαγεγραμμένη αποτυχία. Όπως προκύπτει από όλες τις παραπάνω πηγές, η διαπραγμάτευση του πρώτου εξαμήνου του 2015 με τους δανειστές, ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία. Κατ’ αρχάς γιατί από την ελληνική πλευρά υπήρχαν παράλληλες επαφές και διαπραγματεύσεις χωρίς να υπάρχει κοινή γραμμή, ούτε αλληλοενημέρωση. Αντίθετα, όλοι οι εμπλεκόμενοι από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τα κράτη μέλη επικοινωνούσαν μεταξύ τους μετά από κάθε επαφή με την ελληνική πλευρά.

Ο Βαρουφάκης υποστηρίζει βέβαια ότι υπήρχε επίσημο ελληνικό σχέδιο το οποίο «πρόδωσαν» ορισμένα κυβερνητικά στελέχη. Το σχέδιο αυτό προέβλεπε ως απώτατο μέτρο την απειλή αναστολής των πληρωμών και τη δημιουργία συστήματος παράλληλων πληρωμών. Αυτό θα οδηγούσε διαδοχικά σε χρεωκοπία, σε έξοδο από την ευρωζώνη και τελικά σε έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένα τέτοιο Grexit είχε ήδη προτείνει η Μέρκελ στον πρώην πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος το είχε απορρίψει ασυζητητί ...

Επιπλέον, οι επίσημες προτάσεις Βαρουφάκη ήταν, για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, σε λάθος σειρά. Προέβλεπαν πρώτα την αναδιάρθρωση του χρέους – κάτι αδύνατον αφού είχε ήδη προηγηθεί στις αρχές του 2013 το μεγαλύτερο κούρεμα χρέους στην ιστορία (107 δισ. ευρώ). Επίσης, τη μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος στο 1,5% του ΑΕΠ με ταυτόχρονη μείωση του ΦΠΑ και της φορολογίας των επιχειρήσεων. Κάτι που καθιστούσε την αποπληρωμή του χρέους μη βιώσιμη.

Η μόνη από τις προτάσεις του που υλοποιήθηκε στο τρίτο μνημόνιο (αλλά τροποποιημένη), ήταν η δημιουργία μιας αναπτυξιακής τράπεζας στην οποία να περάσει όλη η δημόσια περιουσία. Στόχος ήταν να χρησιμοποιηθεί ως υποθήκη για την προσέλκυση επενδύσεων, τα κέρδη από τις οποίες θα χρηματοδοτούσαν τα ασφαλιστικά ταμεία. Κατά τη γνώμη μου αυτός ήταν ο σπόρος για τη δημιουργία του «υπερταμείου»), στο οποίο παραχωρήθηκε η περιουσία του Δημοσίου για 99 χρόνια …

Τέλος, εκτός από την προσωπικότητα του Βαρουφάκη που δυσκόλευε τις διαπραγματεύσεις, σημαντικός επίσης λόγος αποτυχίας ήταν και το γεγονός ότι εκπροσωπούσε μια κυβέρνηση της ριζοσπαστικής αριστεράς. Ας θυμηθούμε ότι η ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας ήταν ο κύριος υποψήφιος της Αριστεράς στις Ευρωεκλογές του 2014 ενώ την περίοδο εκείνη άνοδος αριστερών κομμάτων είχε παρατηρηθεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Ο Jean Quatremer, ανταποκριτής της γαλλικής εφημερίδα Liberation στις Βρυξέλλες ανέφερε από τις αρχές Μαρτίου του 2015 ότι, κατά τον Ευρωπαίο επίτροπο Μοσκοβισί, «οι συντηρητικοί απεχθάνονται τον ΣΥΡΙΖΑ … ο Σόιμπλε, που είναι ένας πραγματικός και σκληρός συντηρητικός, χωρίς ενδοιασμούς, θέλει να γονατίσει αυτό το κόμμα προκειμένου να το διώξει ...».

Δεν χρειαζόταν να είναι κανείς προφήτης για να καταλάβει από τότε, ότι η αλλοπρόσαλλη στάση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, γενικά, και η εμμονική πολιτική του Βαρουφάκη, ειδικότερα, οδηγούσαν στο γκρεμό. Όσο κι αν ο τελευταίος προσπάθησε να αποδείξει με το βιβλίο του ότι έπεσε ηρωικά μαχόμενος για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των αδύνατων απέναντι στο «βαθύ κατεστημένο της Ευρώπης». Απλώς, υπερεκτίμησε τη δυνατότητά του να περπατά ξυπόλυτος στ’ αγκάθια – τα οποία μάλιστα δεν είχε καν συναίσθηση ότι και υπήρχαν, και τσιμπούσαν …

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν θα δω την ταινία του Γαβρά, η οποία κατά δήλωσή του είναι ένα «σόου»!

Υ.Γ. Βλέπε και παλαιότερο άρθρο μου «Κινδυνεύουμε από μερικούς πολιτικούς;»

Υ.Γ. Τελικά είδα την ταινία στο COSMOTE TV. Πολύ καλή σκηνοθεσία αλλά απλώς μετέφερε αρκετά παραστατικά το περιεχόμενο του βιβλίου στην οθόνη. Αν δεν έχει κάποιος υπόψη του όλα τα υπόλοιπα στοιχεία της υπόθεσης, εύκολα μπορεί να παρασυρθεί και να πιστέψει ότι ο Βαρουφάκης ήταν ο «ήρωας» που τόλμησε να τα βάλει με τους ισχυρούς «των Βρυξελλών και του Βερολίνου». Μια προσπάθεια, ασυνείδητης μάλλον, παραπλάνησης του κοινού από κάποιον που πιστεύει ακράδαντα ότι έχει δίκιο ...