Σύγχρονες μέθοδοι ενταφιασμού

Μετά την αποτέφρωση έρχονται και άλλες πιο οικολογικές μέθοδοι ταφής
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 10 Μαρτίου 2020 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-413)

«… γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ…» (χώμα είσαι και στο χώμα θα επιστρέψεις), είπε ο Θεός στον Αδάμ. Καθώς περνούν τα χρόνια ένα θέμα που αρχίζει να μας απασχολεί είναι και ο τρόπος με τον οποίο θα θέλαμε να επιστρέψουμε στην γη, ο τρόπος που θα θέλαμε να μας θάψουν. Όχι πως έχει και μεγάλη σημασία αφού όπως είπε κάποιος, ο Νίκος Δήμου νομίζω, «εμείς δεν θα είμαστε εκεί» … Ωστόσο, από αυτά που διαβάζω, διαπιστώνω ότι σήμερα υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές μέθοδοι ενταφιασμού.

Κλασσικός ενταφιασμός. Είναι αυτός που γνωρίζουμε και ο οποίος γίνεται υπό την αιγίδα της Εκκλησίας. Ωστόσο, συνδέεται αφενός με την χρήση χημικών ουσιών για τον καλλωπισμό του νεκρού, οι οποίες είναι επιβλαβείς για το περιβάλλον. Και αφετέρου στις περισσότερες περιπτώσεις, και αντίθετα με αυτά που προβλέπει η Εκκλησία, μετά από 3 χρόνια απαιτείται εκταφή του νεκρού, επειδή δεν υπάρχει αρκετός χώρος στα περισσότερα κοιμητήρια. Με τον τρόπο αυτό, τα οστά καταλήγουν τελικά σε χωνευτήρι, κάτι που στην πράξη καταλήγει στο ίδιο αποτέλεσμα με την αποτέφρωση.

Αποτέφρωση. Πρόκειται για μια μέθοδο που συνηθίζεται αρκετά στο εξωτερικό. Στο τέλος του περασμένου χρόνου άρχισε να λειτουργεί και στην Ελλάδα σύγχρονο αποτεφρωτήριο (στην Ριτσώνα κοντά στη Χαλκίδα). Η Εκκλησία αντιτάσσεται σθεναρά στην ιδέα της αποτέφρωσης και έχει αποφασίσει να μην ψάλλει την εξόδιο ακολουθία εφόσον ο εκλιπών ή η εκλιπούσα έχουν επιλέξει αυτή τη μέθοδο.

Οι στάχτες του νεκρού μπορούν στη συνέχεια να διασκορπιστούν στη θάλασσα ή στην φύση ή να ταφούν σε συγκεκριμένες τοποθεσίες. Μπορούν επίσης να συμπιεστούν για να κατασκευαστεί ένα αναμνηστικό κόσμημα ή ακόμη και ένα διαμάντι. Μερικοί τις ανακατεύουν με χρώματα και ζωγραφίζουν ένα πίνακα που να συνδέεται με τις αναμνήσεις του εκλιπόντος.

Σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν σταλεί στο διάστημα, κάτι το οποίο έχει βέβαια πολύ υψηλό κόστος. Σε άλλες, έχουν τοποθετηθεί στο βάθος της θάλασσας ως υπόστρωμα καλλιέργειας κοραλλιών, έχουν ενσωματωθεί σε πυροτεχνήματα ή έχουν συμπιεστεί σε δίσκους που μοιάζουν με τους δίσκους βινυλίου – με ή χωρίς ηχητικό μήνυμα από τον μακαρίτη!

Οικολογική ταφή. Η παραγωγή της ξυλείας για τα κλασσικά φέρετρα, των μαρμάρων και των άλλων υλικών για τους τάφους, καθώς και των υλικών ταρίχευσης επιβαρύνουν το περιβάλλον. Το ίδιο και η αποτέφρωση που απαιτεί ενέργεια και παράγει διοξείδιο του άνθρακα. Γι’ αυτό και τα τελευταία χρόνια έχουν προταθεί ποιο οικολογικές μέθοδοι ενταφιασμού, μερικές από τις οποίες χρησιμοποιούνται ήδη.

Βέβαια, σε αυτό τον τομέα πρωτοπορούν εδώ και αιώνες οι μουσουλμάνοι που θάβουν τους νεκρούς τυλιγμένους σε ένα σάβανο χωρίς να χρησιμοποιούν φέρετρα. Πρόσφατα, δύο σχεδιαστές που ζουν στην Ιταλία πρότειναν ένα νέο βιοδιασπώμενο φέρετρο σε σχήμα αυγού που το ονόμασαν Capsula Mundi. Σε αυτό τοποθετείται η σωρός σε στάση εμβρύου – κάτι που θυμίζει τη στάση στην οποία έθαβαν τους νεκρούς οι αρχαίοι Έλληνες.

Πάνω από το αυγοειδές αυτό φέρετρο οι σχεδιαστές προτείνουν την φύτευση ενός δένδρου που χρησιμοποιήσει ως λίπασμα τα προϊόντα από την αποσύνθεση της σωρού. Τέτοια αυγοειδή δοχεία χρησιμοποιούνται ήδη ως τεφροδόχοι. Φυσικά, οι ταφές με το σύστημα αυτό απαιτούν τη δημιουργία οικολογικών νεκροταφείων κάτι που ίσως να αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα λόγω απόστασης από τα μεγάλα αστικά κέντρα.

Άλλες μέθοδοι. Οι ναυτικοί χρησιμοποιούσαν, και σε εξαιρετικές περιπτώσεις χρησιμοποιούν ακόμη, την ταφή στην θάλασσα. Στο Θιβέτ, όπου στο σκληρό έδαφος δεν μπορούν να σκάψουν τάφους και δεν έχουν αρκετά μέσα για να αποτεφρώσουν τους νεκρούς, απλώς τους αφήνουν στο ύπαιθρο όπου τους αναλαμβάνουν τα στοιχεία της φύσης και τα άγρια ζώα.

Στην Σκωτία, την Ιρλανδία και τις ΗΠΑ χρησιμοποιείται η αλκαλική υδρόλυση, μια μέθοδος που διαλύει το σώμα του νεκρού μέσα σε υδατικό διάλυμα καυστικής ποτάσας υπό υψηλή πίεση και θερμοκρασία. Το τελικό προϊόν απορρίπτεται στη θάλασσα. Η μέθοδος επιτρέπει την ανάκτηση των οδοντιατρικών αμαλγαμάτων (σφραγισμάτων), τα οποία περιέχουν τοξικό υδράργυρο. Με τον τρόπο αυτό δεν μολύνεται το περιβάλλον από τις τοξικές εκπομπές υδραργύρου, ένα μειονέκτημα της κανονικής αποτέφρωσης.

Η ταρίχευση χρησιμοποιείται κυρίως για ζωάκια συντροφιάς αλλά μπορεί να εφαρμοστεί και σε ανθρώπους – όμως κι εδώ το κόστος είναι πολύ υψηλό. Οι μούμιες που προκύπτουν τοποθετούνται σε ειδικά φέρετρα για μακροχρόνια διατήρηση.

Τέλος, υπάρχει και η περίπτωση δωρεάς του σώματος του νεκρού στην επιστήμη. Κάτι που χρησιμεύει στις ιατρικές σχολές για το μάθημα της ανατομίας και εξασφαλίζει την χρήση του σώματος με τρόπο που ωφελεί το κοινωνικό σύνολο πολύ περισσότερο από ό,τι όλες οι προηγούμενες μέθοδοι.