Έλληνες και Τούρκοι

Την συνύπαρξη των δύο λαών δυσκολεύουν ο θρησκευτικός φανατισμός και η επιθυμία αποκλειστικής εκμετάλλευσης των πλουτοπαραγωγικών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 28 Ιουλίου 2020 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-431)

Όπως έγραψα την περασμένη εβδομάδα, η οικογένεια της μητέρας έκανε ό,τι μπορούσε για να κρατήσει άσβεστη τη φλόγα του ελληνισμού στην Κωνσταντινούπολη. Μέχρι που τους έδιωξαν στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Ελλάδα. Τις απελάσεις τις έζησα μικρός στο σπίτι μας, όπου τους φιλοξενούσαμε μέχρι να ξαναφτιάξουν σιγά-σιγά τη ζωή τους. Γι’ αυτό και κάθε φορά που βλέπω την ταινία «Πολίτικη κουζίνα» δεν μπορώ να συγκρατήσω τα δάκρυά μου.

Μικροψυχίες. Για τους «απελαθέντες» συγγενείς που είχαν κρατήσει την ελληνική υπηκοότητα, το ελληνικό κράτος φάνηκε γενναιόδωρο με έκτακτα επιδόματα και συντάξεις. Υπήρχαν ωστόσο, και συγγενείς που για διάφορους λόγους δεν είχαν την ελληνική υπηκοότητα. Αυτοί δεν απελάθηκαν με την πρώτη αλλά εξαναγκάστηκαν από την τουρκική πλευρά να φύγουν μόνοι τους. Ήταν οι «εξαναγκασθέντες».

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ένας αδελφός της γιαγιάς, ο εργοδηγός που εγκαθιστούσε ηλεκτρογεννήτριες και υποσταθμούς διανομής της AEG και για τον οποίο γράψαμε την περασμένη εβδομάδα. Όταν πήγε στην Πόλη να τον εξοφλήσουν για μια μεγάλη δουλειά, ο υπεύθυνος του είπε ξερά «πήγαινε να σε πληρώσει ο Μακάριος!», αναφερόμενος στον τότε πρόεδρο της Κύπρου.

Ήλθε στην Ελλάδα και θέλησε να δουλέψει σε μεγάλη εταιρεία ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού. Ενθουσιάστηκαν όταν διαπίστωσαν την εμπειρία του αλλά του ζήτησαν άδεια εργασίας. Στο Αλλοδαπών του την αρνήθηκαν προτρέποντας τον να επιστρέψει στην Πόλη για να διατηρηθεί η εκεί ελληνική μειονότητα. Κι έπρεπε, ο ίδιος και τα παιδιά του να επιστρέφουν στο Αλλοδαπών κάθε τρίμηνο για να πάρουν παράταση της άδειας παραμονής!

Καθώς μου τα διηγούνταν πρόσφατα η κόρη του και ξαδέλφη της μητέρας μου, στο νου μου ήλθαν οι πρόσφυγες από την Μικρασιατική καταστροφή. Όταν ο ελληνικός στρατός αντί να προστατέψει τους ελληνικούς πληθυσμούς από τους άτακτους, μπήκε στα πλοία και αποχώρησε αφήνοντας τους να παρακαλούν για μια θέση σε ξένα καράβια.

Κι όσοι κατόρθωσαν με χίλια βάσανα να φτάσουν πρόσφυγες πλέον στην Ελλάδα, αντιμετωπίστηκαν μικρόψυχα από τους παλαιοελλαδίτες. Χαρακτηρίστηκαν ως «κατάσκοποι των Αγγλογάλλων» και ως «τουρκόσποροι» ενώ οι γυναίκες ως «παστρικιές» και «τουρκάλες». Πόσες φορές δεν ρώτησαν την ξαδέλφη της μητέρας μου αν ήταν βαφτισμένη, εκείνη που είχε βαφτιστεί στην εκκλησία του Οικουμενικού Πατριαρχείου!

Συνύπαρξη. Οι Έλληνες και οι Τούρκοι συνυπήρξαν – όχι πάντα υπό τις καλύτερες συνθήκες – επί αρκετούς αιώνες. Αρχικά οι Βυζαντινοί τους χρησιμοποιούσαν ως μισθοφόρους. Η παρακμή της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συνοδεύτηκε από την άνοδο των Οθωμανών και την σταδιακή κατάκτηση όλου του ελλαδικού χώρου.

Σε αυτό συνέβαλαν αποφασιστικά και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις των χριστιανών της εποχής – μεγάλο μέρος του ανδρικού πληθυσμού προτιμούσε να κλειστεί σε μοναστήρι, ενώ όσοι ήταν αντίθετοι με την ένωση των εκκλησιών προτιμούσαν «φακιόλιον βασιλεῦον Τούρκων» παρά «καλύπτραν λατινικήν».

Τα τελευταία χρόνια, όταν η Τουρκία στράφηκε προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, γεννήθηκε σε πολλούς η ελπίδα ότι θα ήταν δυνατή η συνύπαρξη στο πλαίσιο της Ένωσης. Όπως είναι σήμερα δυνατή η συνύπαρξη λαών που αντιπαρατέθηκαν σε δύο παγκόσμιους πολέμους.

Δυστυχώς, η ελπίδα αυτή πέθανε με το κάλεσμα των πιστών μουσουλμάνων για προσευχή στην Αγία Σοφία. Πολλοί το θεώρησαν ως σύνθημα ότι η Τουρκία αποφάσισε να αναβιώσει το χαλιφάτο που είχε καταργήσει ο Κεμάλ Ατατούρκ το 1924. Με στόχο να ηγηθεί των μουσουλμάνων και να ξαναφτιάξει την πάλαι ποτέ Οθωμανική αυτοκρατορία!

Συνεκμετάλλευση. Όμως, πέρα από τα μεγαλεπήβολα σχέδια, το σημαντικότερο σημείο διαφωνίας ανάμεσα στις δύο χώρες είναι σήμερα η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στο υπέδαφος της Ανατολικής Μεσογείου. Πολλοί Έλληνες αρθρογράφοι και πολιτικοί υποστηρίζουν φανερά ή συγκαλυμμένα ότι θα πρέπει διαπραγματευθούμε την συνεκμετάλλευσή τους, στο πλαίσιο μιας υπερεθνικής οντότητας με την συμμετοχή και την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ας θυμηθούμε ότι το πρώτο βήμα για την δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν η σύσταση, το 1951, της Ευρωπαϊκής Ένωσης Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ). Στην οποία Γερμανία και Γαλλία (μαζί με την Ιταλία και τις χώρες της Μπενελούξ) εκχώρησαν την αρμοδιότητα εκμετάλλευσης των σιδηρομεταλλευμάτων και των ανθρακωρυχείων, κύρια οικονομική και στρατηγική αιτία των γαλλογερμανικών πολέμων.

Ωστόσο, η πρόταση του Γάλλου ΥΠΕΞ Ρομπέρ Σουμάν για την δημιουργία της ΕΚΑΧ έγινε προς μιάν ηττημένη Γερμανία που αγωνιζόταν να ανασυγκροτηθεί, υπό την ηγεσία του καγκελαρίου Κόνραντ Αντενάουερ. Παράλληλα, η Γαλλία, αν και μεταξύ των νικητών του πολέμου, δεν βρισκόταν σε καλύτερη οικονομική κατάσταση μετά τον πόλεμο. Η ανασυγκρότησή της έγινε δυνατή κατά μεγάλο μέρος χάρις στην αμερικανική οικονομική βοήθεια (σχέδιο Μάρσαλ), της οποίας η Γαλλία ήταν ο μεγαλύτερος αποδέκτης στην Ευρώπη.

Σήμερα, παρόλα τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν Τουρκία (σε μεγαλύτερο βαθμό) και Ελλάδα (σε μικρότερο), δεν μπορούμε να πούμε ότι βρίσκονται στη δραματική μεταπολεμική κατάσταση της Γερμανίας και της Γαλλίας. Βέβαια, η Τουρκία βρίσκεται μάλλον σε δύσκολη θέση, με τα μέτωπα που έχει ανοίξει στο Ιράκ, τη Συρία και τη Λιβύη ενώ άλλες προσπάθειές της για πολιτική επιρροή σε Ασία, Αφρική και Βαλκάνια φαίνεται ότι δεν ευοδώνονται.

Επιπλέον, πρόσφατες κινήσεις από τη Γαλλία (δηλώσεις Μακρόν), τις ΗΠΑ (επίσκεψη αεροπλανοφόρου), τη Γερμανία (διπλωματικές παρεμβάσεις) και την Ευρωπαϊκή Ένωση συλλογικά, δείχνουν ότι η Δύση συντάσσεται μάλλον με τις ελληνικές θέσεις.

Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα, διατηρώντας ψυχραιμία, αποφασιστικότητα και ετοιμότητα αλλά εμφανίζοντας και ενιαίο μέτωπο προς το εξωτερικό, έχει πολλές πιθανότητες να πετύχει μακροπρόθεσμα το βέλτιστο αποτέλεσμα όσον αφορά τα εθνικά της συμφέροντα. Ας το ευχηθούμε ολόψυχα …