Οικολογικά σταχυολογήματα

Τεχνολογίες για δροσερότερες πόλεις, ο κίνδυνος από την βρωμοκαρυδιά, οι τρίχες από τα κομμωτήρια ενάντια στις πετρελαιοκηλίδες και ένα νέο ένζυμο αποδόμησης πλαστικών
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 7 Ιουνίου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-469)

Από τα πρόσφατα αναγνώσματά μου σταχυολόγησα μερικές ιστορίες που αφορούν το άμεσο περιβάλλον μας και τις οποίες ελπίζω να εφαρμόσουμε σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο.

Δροσερές πόλεις. Ο καθηγητής Ματθαίος Σανταμούρης περιγράφει σε μια συνέντευξή του στο insidestory.gr τρόπους με τους οποίους μπορούμε να μειώσουμε τη θερμοκρασία στις πόλεις. Χρησιμοποιώντας ψυχρά υλικά για επίστρωση εξωτερικών χώρων αλλά και υπέρψυχρα υλικά για ανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας σε συνδυασμό με ενίσχυση της απόδοσης των κλιματιστικών. Πρόκειται για νέα υλικά τα οποία εκπέμπουν ακτινοβολία σε μήκη κύματος που δεν ανακόπτονται από τα αέρια του θερμοκηπίου, ακτινοβολία που αποβάλλεται στο διάστημα.

Φυσικά, η εφαρμογή τέτοιων μεθόδων απαιτεί ενδελεχή μελέτη κάθε περίπτωσης σε επίπεδο πόλης. Έχοντας εφαρμόσει τις μεθόδους αυτές στην Ελλάδα (Παλαιό Φάληρο, Περιστέρι, Άγιος Ιερόθεος – Βιοκλιματικό Πάρκο Χωράφας – κ.ά.), ως καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, μετακινήθηκε στο Σίδνεϊ (Αυστραλία) ως καθηγητής Αρχιτεκτονικής Υψηλών Επιδόσεων στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας. Εκεί, εκτός από έρευνα σε νέα υπέρψυχρα υλικά έχει αναλάβει τη μελέτη έργων ανάσχεσης της θερμοκρασίας του εξωτερικού περιβάλλοντος στο Ριάντ (Σαουδική Αραβία), στην Καλκούτα (Ινδία) στην Κουάλα Λουμπούρ (Μαλαισία) και στο Χιούστον (Τέξας).

Η εισβολή της Βρωμοκαρυδιάς. Φυτρώνει σε χαλάσματα, κατά μήκος λεωφόρων, ανάμεσα σε πλάκες πεζοδρομίων, σε μάρμαρα, σε αρχαιολογικούς χώρους αλλά και σε αστικούς κήπους, παρτέρια και πάρκα. Θέλει απλώς λίγο χώμα και φως. Αν το κόψετε φυτρώνει ξανά ταχύτατα. Τα δέντρα που βρίσκονται δίπλα του σιγά-σιγά εξαφανίζονται αφού τα εκτοπίζει πλήρως. Αν τρίψετε τα φύλλα του αηδιάζετε από τη βρώμα. Έχει αποδειχτεί ότι προκαλεί αλλεργίες ενώ η επαφή των χυμών του με ανοικτές πληγές προκαλεί μυοκαρδίτιδα.

Αυτά μου ανέφερε ο φίλος Δημήτρης Κοτζαμπασάκης σε μια πρόσφατη κουβέντα μας. Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρήκα ένα παλαιότερο άρθρο του Κωνσταντίνου Φασσέα, καθηγητή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών που το χαρακτηρίζει ως «Εθνική μάστιγα για ανθρώπους & ζώα». Ο αΐλανθος, όπως είναι το επιστημονικό του όνομα, ήλθε στη Βρετανία από την Κίνα ως καλλωπιστικό. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε το 1784 στη Φιλαδέλφεια (ΗΠΑ) ενώ στην Ελλάδα φαίνεται ότι φυτεύτηκε για πρώτη φορά στον Εθνικό (τότε βασιλικό) Κήπο από το Βασιλιά Όθωνα.

Η μόνη μέθοδος καταπολέμησής του είναι το συστηματικό ξερίζωμα του νεαρού φυτού. Και φυσικά η αποφυγή φύτευσής του ως καλλωπιστικού ακόμη κι αν αυτό σας το συστήσει κάποιος γεωπόνος … Αν θέλουμε να διατηρήσουμε κάποια από τα γηγενή δένδρα και φυτά της Ελληνικής φύσης …

Τρίχες κατά πετρελαιοκηλίδων. Με έκπληξη άκουγα οδηγώντας στην ραδιοφωνική εκπομπή «Κακά κορίτσια» μια συνέντευξη για τις τρίχες που συλλέγονται από κουρεία και κομμωτήρια για να κατασκευαστούν φίλτρα τα οποία απορροφούν πετρελαιοκηλίδες. Όχι μόνο τις πετρελαιοκηλίδες που σχηματίζονται στη θάλασσα από ατυχήματα ή από την απόρριψη υπολειμμάτων πετρελαίου τα οποία κάποιοι ασυνείδητοι ρίχνουν στην θάλασσα όταν καθαρίζουν τις δεξαμενές των πλοίων. Αλλά και τις κηλίδες πετρελαίου και ορυκτελαίων που αφήνουν στο έδαφος (π.χ. χώρων στάθμευσης) οχήματα με διαρροές.

Κι ένοιωσα ακόμη πιο έκπληκτος όταν το συζήτησα στο κουρείο της Γεωργίας Φουντουλάκη όπου πήγα να κουρευτώ … Η οποία μου ανακοίνωσε ότι εδώ και καιρό συλλέγει τις τρίχες από το κούρεμα σε ειδικό κουτί το οποίο προωθείται για να χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή φίλτρων. Η ιδέα υλοποιείται από την οργάνωση Ρεστία που εφαρμόζει επιστημονικά εξακριβωμένη μεθοδολογία.

Πράγματι, από τις σχετικές έρευνες προκύπτει ότι οι ανθρώπινες τρίχες απορροφούν τους υδρογονάνθρακες πολύ καλύτερα από άλλα υλικά, είτε φυσικά (όπως υποπροϊόντα βαμβακιού, ανακυκλωμένη κυτταρίνη) είτε και τεχνητά (όπως συνθετικό πολυπροπυλένιο). Έτσι από το 2010 μια ΜΚΟ (η Matter Of Trust στην Καλιφόρνια) ξεκίνησε να συλλέγει τρίχες και να κατασκευάζει τα σχετικά φίλτρα. Να σημειωθεί ότι η διάρκεια ζωής των εν λόγω φίλτρων φτάνει μέχρι και τα δύο χρόνια ενώ μπορούν να πλυθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν μέχρι και 100 φορές – μάλιστα τα πετρελαιοειδή που συγκεντρώνονται μπορούν να αξιοποιηθούν ξανά.

Θα απαλλαγούμε ποτέ από τα πλαστικά; Φαίνεται πως θα γίνει κι αυτό αν γενικευτεί η μέθοδος που ανακάλυψε μια ομάδα ερευνητών στο Πανεπιστήμιο του Τέξας (Austin). Η ομάδα χρησιμοποίησε μηχανική μάθηση για να εντοπίσει μεταλλάξεις με βάση τις οποίες δημιούργησε ένα ένζυμο (πρωτεΐνη) το οποίο μπορεί να αποδομήσει ταχύτατα τα δομικά στοιχεία του τετραφθαλικού πολυαιθυλενίου (PET). Πρόκειται για μια πολυμερισμένη συνθετική ρητίνη που χρησιμοποιείται για να κατασκευαστούν πλαστικές σακούλες, μπουκάλια νερού, δοχεία κάθε είδους αλλά και ίνες από τις οποίες φτιάχνονται ρούχα, υφάσματα επιπλώσεων αλλά και χαλιά. Αντιπροσωπεύει το 12% των απορριμμάτων πλαστικού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Με το νέο ένζυμο έγινε δυνατή η αποδόμηση του πολυμερούς στα επιμέρους μονομερή στοιχεία του, τα οποία μπορούν να ανασυντεθούν ώστε να παραχθούν νέα προϊόντα. Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν επιπλέον ποσότητες πετρελαίου. Μάλιστα, αυτό επιτεύχθηκε σε χρόνο ρεκόρ μιας εβδομάδας!

Το νέο ένζυμο, σε αντίθεση με τα 19 διαφορετικά ένζυμα αποδόμησης πλαστικών, τα οποία έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα, δεν προέρχεται από βακτηρίδια που απαντώνται στη φύση και έχει διαπιστωθεί ότι καταβροχθίζουν πλαστικά. Ωστόσο, αυτά τα ένζυμα λειτουργούν σε συγκεκριμένες συνθήκες θερμοκρασίας και οξύτητας (pH). Αντίθετα, το νέο ένζυμο μπορεί να αποδομήσει 51 τύπους PET σε διαφορετικές θερμοκρασίες και οξύτητες. Γι’ αυτό όμως θα απαιτηθεί παραπάνω έρευνα ώστε να επιβεβαιωθεί η λειτουργία του σε μεγάλη βιομηχανική κλίμακα.

Αμάν και πότε …