Οι λαχανόκηποι της κρίσης

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 18 Απριλίου 2012.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Οι λαχανόκηποι της κρίσης
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Με το σύνθημα «Σκάψε για τη Νίκη» αμερικάνοι και βρετανοί πολίτες αξιοποίησαν τους κήπους τους για την παραγωγή λαχανικών κατά τη διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων. Κάποιοι άρχισαν να τους μιμούνται!

Την αφορμή για το σημερινό άρθρο την πήρα από μιαν είδηση που ήλθε από την Θεσσαλονίκη. Εκεί, ξεκινά ένα πρωτότυπο πείραμα καλλιέργειας λαχανόκηπων σε εκτάσεις που παραχωρεί το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο σε πολίτες. Αρχικά, κληρώθηκαν 300 αγροτεμάχια των 100 τετραγωνικών μέτρων το καθένα, στα οποία οι πολίτες θα μπορούν να καλλιεργήσουν, με βιολογικές μεθόδους, αγροτικά προϊόντα για οικογενειακή χρήση έναντι ενοικίου 120 ευρώ το χρόνο. Τους ερασιτέχνες καλλιεργητές θα υποστηρίζουν με συμβουλές και εκπαιδευτικά σεμινάρια φοιτητές της Γεωπονικής Σχολής και ένας γεωπόνος-βιοκαλλιεργητής. Κάθε αγροτεμάχιο θα έχει νερό άρδευσης από ανεξάρτητη παροχή ενώ θα υπάρχουν και κοινόχρηστοι χώροι υγιεινής.


Παρόλο που η πρωτοβουλία έχει ως στόχο την εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση του κοινού στις μεθόδους της βιολογικής γεωργίας, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της πόλης, και την εκπαίδευση των φοιτητών, το εγχείρημα θυμίζει πολύ τα προγράμματα που ξεκίνησαν πολλές χώρες σε δύσκολους καιρούς για την αντιμετώπιση ελλείψεων σε βασικά προϊόντα διατροφής. Το πιο φημισμένο από τα προγράμματα αυτά ήταν το βρετανικό πρόγραμμα «Σκάψε για τη Νίκη» (Dig for Victory) που δρομολογήθηκε λίγο μετά την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου από την κυβέρνηση όταν διαπιστώθηκε ότι σε περίπτωση που ο πόλεμος κρατούσε περισσότερο από λίγους μήνες ο πληθυσμός θα αντιμετώπιζε συνθήκες πείνας. Έτσι, τα πάρκα, οι κήποι κάθε είδους, τα παρτέρια και τα πεζοδρόμια, ακόμη και γήπεδα ποδοσφαίρου μετατράπηκαν σε μικρά και μεγάλα αγροτεμάχια και οι πολίτες που δεν είχαν επιστρατευθεί ανέλαβαν να τα καλλιεργήσουν.

Πριν τον πόλεμο η Βρετανία πραγματοποιούσε εισαγωγές τροφίμων κυρίως από τον Καναδά και τις ΗΠΑ. Όμως, τα εμπορικά πλοία που μετέφεραν τα τρόφιμα επιτάχθηκαν για την μεταφορά στρατευμάτων ενώ ταυτόχρονα έγιναν και στόχοι για τα υποβρύχια. Και οι πολίτες έπρεπε να φάνε … Γι' αυτό η κυβέρνηση ξεκίνησε ένα πολυδιάστατο πρόγραμμα. Κατ' αρχάς προχώρησε σε εκσυγχρονισμό των γεωργικών μεθόδων και επιστράτευσε γυναίκες για να αντικαταστήσει τους αγρότες που έφυγαν για το μέτωπο. Η διανομή των τροφίμων άρχισε να γίνεται με δελτίο ενώ ταυτόχρονα ξεκίνησε και η εκστρατεία «Σκάψε για τη Νίκη» με τη δημιουργία ενός Υπουργείου Τροφίμων. Εκτός από την καλλιέργεια στα αγροτεμάχια που δημιουργήθηκαν εκ των ενόντων, η κυβέρνηση συμβούλεψε τους πολίτες να προχωρήσουν στην εκτροφή πουλερικών ενώ ορισμένες κοινότητες οργάνωσαν την εκτροφή χοίρων. Ακόμη και στο περίφημο Χάιντν Πάρκ του Λονδίνου υπήρχε κατά τη διάρκεια του πολέμου ένα χοιροστάσιο, ενώ πολλοί έτρεφαν κατσίκες για το γάλα και κουνέλια για το κρέας. Το Υπουργείο Τροφίμων τύπωσε φυλλάδια και αφίσες, οργάνωσε ραδιοφωνικές εκπομπές και στήριξε την διαφημιστική εκστρατεία σε δύο χαρακτήρες, τον Δόκτορα Καρότο και τον Πέτρο τον Πατατούλη αλλά και με εμβατήρια που ενθάρρυναν τον κόσμο να απολαμβάνει τις χαρές που προσφέρει η κηπουρική.

Τα καρότα, που αφθονούσαν, χρησίμευσαν ως υποκατάστατα για άλλα πιο σπάνια τρόφιμα. Ο Δόκτορας Καρότο με άρθρα σε περιοδικά και με εκπομπές στο ραδιόφωνο έδινε χρήσιμες συμβουλές για την παραγωγή τουρσιού, μαρμελάδας και ποτών από καρότο. Παράλληλα την τιμητική τους είχαν και οι πατάτες που αποτέλεσαν αντικείμενο δημοφιλών τραγουδιών, παιδικών ασμάτων αλλά και πολλών βιβλίων με συνταγές κάθε είδους. Επίσης, οι νοικοκυρές ανέλαβαν να συντηρούν τα τρόφιμα για τον χειμώνα, μετατρέποντας τα σε μαρμελάδες και τουρσιά και χρησιμοποιώντας πρωτότυπες μεθόδους συντήρησης.

Η εκστρατεία δεν διακόπηκε μετά τη λήξη του πολέμου αφού οι ελλείψεις (και το δελτίο) συνεχίστηκαν μέχρι το 1954, όταν καταργήθηκε το δελτίο στο κρέας. Το 1945 εκτιμάται ότι πάνω από 1,4 εκατομμύρια πολίτες καλλιεργούσαν τους μικρούς, ατομικούς τους λαχανόκηπους. Η εκστρατεία «Σκάψε για τη Νίκη» ήταν εξαιρετικά επιτυχής αφού οι εισαγωγές τροφίμων υποδιπλασιάστηκαν και η καλλιεργούμενη έκταση στη Βρετανία αυξήθηκε κατά 80%. Και το κυριότερο, όπως προκύπτει από διάφορες έρευνες, η διατροφή του πληθυσμού της Βρετανίας κατά τη διάρκεια του πολέμου και μετά από αυτόν ήταν πολύ καλύτερη από τη σημερινή, αφού το δελτίο στα μεταποιημένα προϊόντα και το κρέας σε συνδυασμό με την κατανάλωση λαχανικών βοηθούν αποδεδειγμένα την υγεία.

Σήμερα, στην Βρετανία υπάρχουν λαχανόκηποι που ακολουθούν τις μεθόδους της εκστρατείας «Σκάψε για τη Νίκη» για εκπαιδευτικούς σκοπούς και για την επίδειξη μεθόδων της βιολογικής γεωργίας, όπως συμβαίνει και στη Θεσσαλονίκη. Η σωστή διατροφή που στηρίζεται στα πολλά λαχανικά σε συνδυασμό με την άσκηση που συνοδεύει την καλλιέργεια του λαχανόκηπου εξασφαλίζουν καλύτερη υγεία για τους καλλιεργητές και τις οικογένειές τους. Ταυτόχρονα μειώνουν την εξάρτηση από εισαγόμενα τρόφιμα αλλά και τα έξοδα που επιβαρύνουν τον οικογενειακό προϋπολογισμό σε περίοδο κρίσης.

Όμως, οι λαχανόκηποι της κρίσης μπορούν να αποδειχτούν και εξαιρετικό εκπαιδευτικό εργαλείο. Πριν λίγα χρόνια που έμενα δίπλα στο Ιαπωνικό Σχολείο των Βρυξελλών, είχα διαπιστώσει με θαυμασμό ότι το σχολείο δεν είχε ούτε καθαρίστρια, ούτε κηπουρό! Όλες τις σχετικές εργασίες τις έκαναν οι μαθητές χωρίς να παραμελούν φυσικά τα μαθήματά τους και με την καθοδήγηση των δασκάλων τους. Το σχολείο ήταν πεντακάθαρο ενώ ο κήπος του ήταν μια απόλαυση …

Να που η κρίση παρέχει πολλές ευκαιρίες για όποιον θέλει να τις εκμεταλλευτεί.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com