Ένα πολύ επικίνδυνο μέρος: η κουζίνα

Το ακόλουθο άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 9 Ιουλίου 2013.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ
Ένα πολύ επικίνδυνο μέρος: η κουζίνα
γράφει ο Παναγιώτης Αλεβαντής*

Πάρα πολλοί τραυματισμοί συμβαίνουν στην κουζίνα από απροσεξία, από αμέλεια αλλά και από άγνοια των κινδύνων λόγω εσφαλμένης αντίδρασης

Η κουζίνα κατέχει τα πρωτεία στους οικιακούς τραυματισμούς. Εκεί υπάρχει πληθώρα από αιχμηρά και κοπτερά εργαλεία και συσκευές. Εκεί καταναλώνεται μεγάλο μέρος θερμικής ενέργειας για το μαγείρεμα των τροφών. Εκεί αναπτύσσονται τόσο υψηλές θερμοκρασίες που να μπορούν να προκαλέσουν πυρκαγιές. Για να μην αναφέρουμε τους κινδύνους από πτώσεις όταν σκαρφαλώνουμε σε καρέκλες και σκαμνιά για να φτάσουμε το αλεύρι, τη ζάχαρη ή τη φόρμα του γλυκού στο ψηλότερο ντουλάπι.

Προσοχή στα μαχαίρια … Το καθημερινό μαγείρεμα ξεκινά συχνά με κάποιο καθάρισμα και κόψιμο λαχανικών ή και κρεάτων. Ακόμη και οι πιο προσεκτικοί μπορούν να τραυματιστούν από ένα κοπτερό μαχαίρι κόβοντας το κρέας ή τα πράσα. Ή από τον τρίφτη ενώ ξύνουμε το τυρί που θα ρίξουμε στο παστίτσιο. Ή τέλος από τα μαχαίρια του μίξερ τη στιγμή που τα ξεπλένουμε. Αν το κόψιμο δεν είναι πολύ βαθύ, συνιστάται πλύσιμο με νερό της βρύσης, στέγνωμα με μια γάζα (όχι με βαμβάκι γιατί κολλάει ) και επικάλυψη με λευκοπλάστη με γάζα (χανζαπλάστ). Για μεγαλύτερο ή και βαθύτερο κόψιμο σταματούμε την αιμορραγία πιέζοντας πάνω στο κόψιμο με καθαρές γάζες (ξανά όχι βαμβάκι) δένουμε την πληγή και πηγαίνουμε στο πλησιέστερο νοσοκομείο. Για να αποφύγετε άσκοπα δράματα, μην ξεχάσετε, τέλος, να φυλάξετε τα μαχαίρια και τα άλλα αιχμηρά και κοπτερά αντικείμενα εκεί που δεν θα τα βρουν τα παιδιά.

… αλλά και στα εγκαύματα. Mια απρόσεκτη κίνηση ενώ ψήνεται το φαγητό. Το καυτό νερό από τα βραστά χόρτα ή τα μακαρόνια. Το ταψί από το φούρνο που ακουμπήσαμε κατά λάθος. Και να το έγκαυμα στο χέρι … Μην πανικοβάλλεστε και ξεχάστε τα γιατροσόφια της γιαγιάς. Στα εγκαύματα ΔΕΝ βάζουμε ντομάτα, οδοντόκρεμα ή γιαούρτι! Απλώς τους ρίχνουμε άφθονο τρεχούμενο νερό ή φυσιολογικό ορό επί τουλάχιστον 10 λεπτά της ώρας. Στόχος είναι να ρίξουμε τη θερμοκρασία της περιοχής και να ανακουφίσουμε από τον πόνο. Στη συνέχεια, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και κάποια ειδική αλοιφή για εγκαύματα. Τέλος, καλύπτουμε το έγκαυμα με αποστειρωμένη γάζα για να αποφύγουμε περαιτέρω μόλυνση. Αν το έγκαυμα καλύπτει πάνω από το 10% της επιφάνειας του σώματος (η επιφάνεια της παλάμης αντιστοιχεί στο 1% της επιφάνειας του σώματος), ή αν το έγκαυμα έχει καφέ χρώμα και το θύμα δεν νοιώθει πόνο (έγκαυμα τρίτου βαθμού), τότε πρέπει οπωσδήποτε να το μεταφέρουμε σε νοσοκομείο.

Φροντίστε τα χερούλια από τις κατσαρόλες να είναι στραμμένα προς το πίσω μέρος της κουζίνας έτσι ώστε να μην τα φτάνουν τα μικρά παιδιά. Γενικά, μην αφήνετε μικρά παιδιά να μπλέκονται στα πόδια σας όταν μαγειρεύετε. Δεν θα θέλατε να ακουμπήσουν στα μάτια της κουζίνας ή στον αναμμένο φούρνο, ή να αναποδογυρίσουν μια κατσαρόλα καυτού φαγητού πάνω τους …

Πυρκαγιές από τηγάνια και φριτέζες. Τα τηγανιτά είναι γενικά επικίνδυνα για την υγεία. Αλλά το τηγάνισμα μπορεί να αποδειχτεί πολύ επικίνδυνο αν δεν προσέξουμε, και το λάδι ζεσταθεί τόσο πολύ που να πάρει φωτιά. Στην αρχή το λάδι αρχίζει να καπνίζει και στη συνέχεια, αν το έχουμε ξεχάσει, και δεν ρίξουμε μέσα τις πατάτες ή τα ψάρια, θα πάρει φωτιά. Ευτυχώς, οι σύγχρονες κουζίνες και φριτέζες διαθέτουν θερμοστάτες που κρατούν τη θερμοκρασία σταθερή αλλά και πάλι αν έχουμε γυρίσει το κουμπί στο μέγιστο, το λάδι θα συνεχίσει να θερμαίνεται μέχρι να ανάψει.

Προς Θεού μην ρίξετε νερό πάνω σε αναμμένο τηγάνι ή φριτέζα! Η φλόγα θα γίνει δέκα φορές μεγαλύτερη και κινδυνεύετε να περιλουστείτε και να καείτε πολύ άσχημα. Διατηρείστε την ψυχραιμία σας και φροντίστε αμέσως να κλείσετε το μάτι ή να αποσυνδέσετε τη φριτέζα για να διακοπεί η παροχή ενέργειας. Στη συνέχεια σκεπάστε το τηγάνι με ένα καπάκι ή με μια βρεγμένη πετσέτα. Έτσι θα διακόψετε την παροχή οξυγόνου απενεργοποιώντας έναν από τους τρεις παράγοντες του τριγώνου της φωτιάς (οξειδωτικό, καύσιμη ύλη, έναυσμα).

Επικίνδυνα χημικά στην κουζίνα. Η κουζίνα είναι κατ' αρχάς χώρος προετοιμασίας του φαγητού. Πολλοί από μας προσπαθούν να τρέφονται με υγιεινότερο τρόπο καταναλώνοντας πολλά φρούτα και λαχανικά, και περιορίζοντας τα λίπη και τα κατεργασμένα ζάχαρα. Αλλά δεν δίνουμε μεγάλη σημασία στα σκεύη που χρησιμοποιούμε για την παρασκευή και αποθήκευση του φαγητού … τα οποία ίσως να είναι επίσης επικίνδυνα. Πράγματι, πολλές επικίνδυνες χημικές ουσίες που μπορούν να επιμολύνουν το φαγητό μας προέρχονται από κατσαρόλες, τηγάνια και δοχεία αποθήκευσης φαγητού.

Πολλά τηγάνια και άλλα μαγειρικά σκεύη φέρουν επικαλύψεις για να μην κολλάνε. Στις επικαλύψεις αυτές χρησιμοποιούνται ουσίες (υπερφθοριούχες χημικές ενώσεις με κυριότερο εκπρόσωπο το τεφλόν) οι οποίες σε υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να διασπαστούν. Τα χημικά που παράγονται από τη διάσπαση είναι λίαν επικίνδυνα, συχνά καρκινογόνα και έχουν συνδεθεί με λιποβαρή νεογέννητα, υψηλή χοληστερίνη, προβλήματα θυρεοειδούς και ήπατος, πρόωρη εμμηνόπαυση και εξασθένηση του ανοσοποιητικού. Αν συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε τέτοια μαγειρικά σκεύη μαγειρέψτε σε χαμηλή φωτιά, μην τα αφήνετε ποτέ άδεια πάνω στο αναμμένο μάτι, και προστατέψτε την επικάλυψη - μην τα ξύνετε με συρματάκι και χρησιμοποιείστε κουτάλες από ξύλο).

Μια άλλη ουσία που πρέπει να αποφεύγεται είναι το τρικλοσάν. Πρόκειται για μια αντιβακτηριδιακή ουσία που χρησιμοποιείται σε πολλά σκεύη κουζίνας όπως πλάκες κοπής, πετσέτες, πλαστικά κουτιά «που κρατούν το φαγητό φρέσκο» καθώς και σφουγγαράκια και υγρά καθαριστικά με «αντιβακτηριδιακή δράση» που «καταπολεμούν τις οσμές». Το τρικλοσάν συσσωρεύεται στο ανθρώπινο σώμα, ερεθίζει το ήπαρ, ενεργεί ως ορμονικός διαταράκτης και συμβάλλει στην ενίσχυση των βακτηριδίων που ανθίστανται στα αντιβιοτικά. Χρησιμοποιείστε απλό σαπούνι για καθαρισμό και ξύδι για απολύμανση.

Επικίνδυνα πλαστικά. Περιφέρατε το βλέμμα στην κουζίνα σας και θα διαπιστώσετε το πλήθος των πλαστικών αντικειμένων που σας περιβάλλουν. Κανάτες, μπουκάλια, κουτιά και ταπεράκια, συσκευασίες και άλλα πλαστικά αντικείμενα μας κατακλύζουν. Πολλά από αυτά είναι επικίνδυνα επειδή χρησιμοποιούνται λανθασμένα (π.χ. πλαστικά μπουκάλια νερού για να βάλουμε λάδι, κρασί ή τσικουδιά). Για να φυλάξετε το φαΐ που περίσσεψε προτιμείστε γυάλινα ή μεταλλικά κουτιά. Για το λάδι, το κρασί και την τσικουδιά γυάλινα μπουκάλια. Αν πρέπει να χρησιμοποιήσετε οπωσδήποτε πλαστικά δοχεία προτιμείστε όσα έχουν την ένδειξη «5» ή τα γράμματα «PP». Τα πλαστικά με τους αριθμούς 1, 2, και 4 είναι γενικά ασφαλέστερα αλλά έχουν μικρότερη διάρκεια ζωής. Αποφύγετε τα πλαστικά με τους αριθμούς 3, 6 και 7. Τέλος, μην βάζετε ποτέ πλαστικά δοχεία στο φούρνο μικροκυμάτων ή στο πλυντήριο πιάτων ακόμη κι αν φέρουν ένδειξη ότι αντέχουν. Η σχετική ένδειξη σημαίνει ότι το σκεύος δεν θα λειώσει, όχι απαραίτητα ότι δεν θα απελευθερώσει επικίνδυνα χημικά.

Γι' αυτό λοιπόν, νοικοκυρές και νοικοκύρηδες γρηγορείτε! Η υγεία και η ασφάλεια της οικογένειάς σας εξαρτώνται ιδιαίτερα από την καλή διαχείριση της κουζίνας σας.

* Φυσικός, υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com