Για την ψήφο των αποδήμων

Μερικές εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες δεν θα μπορέσουν να ψηφίσουν την Κυριακή. Είναι οι απόδημοι Έλληνες πολίτες που πρέπει να έλθουν στην Ελλάδα για να ψηφίσουν ενώ θα μπορούσαν να ψηφίσουν επιστολικά ή ηλεκτρονικά από τον τόπο κατοικίας τους στο εξωτερικό …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 20 Ιανουαρίου 2015 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-185)

Σήμερα, θα ξεφύγω λίγο από την θεματολογία της στήλης και θα αναφερθώ σε μια μεγάλη αδικία. Που αφορά εκατομμύρια Έλληνες πολίτες και που κρατά τουλάχιστον από την Μεταπολίτευση. Που θα έπρεπε να έχει ρυθμιστεί από το 2001 όταν τέθηκε και ως συνταγματική επιταγή. Μια αδικία της οποίας η επίλυση αποτελεί αντικείμενο γενικόλογων προεκλογικών υποσχέσεων, οι οποίες λησμονούνται την επαύριον των εκλογών! Πρόκειται για το δικαίωμα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος από όσους Έλληνες πολίτες μένουν μόνιμα ή βρίσκονται προσωρινά εκτός Ελλάδος. Και αναφέρομαι στις μερικές εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες πολίτες, με πλήρη πολιτικά δικαιώματα, και όχι στους ομογενείς, ελληνικής καταγωγής πολίτες τρίτων χωρών που ανέρχονται σε μερικά εκατομμύρια.

Γνωρίζω το πρόβλημα γιατί επί 30 χρόνια και μέχρι πέρσι το Γενάρη ήμουν κι εγώ απόδημος. Και δεν είχα τη δυνατότητα να ψηφίσω στις εθνικές εκλογές παρά μόνο εάν πλήρωνα εισιτήριο για να ταξιδέψω στην Ελλάδα. Κάτι που δεν ήταν πάντα εύκολο για οικονομικούς αλλά και πρακτικούς λόγους. Και καλά εγώ που ζούσα σε ευρωπαϊκή χώρα. Που έχει απ' ευθείας αεροπορική σύνδεση με την Ελλάδα. Σε τρεις ώρες μπορούσα να έλθω στην Αθήνα όπου ψηφίζω. Τι γίνεται όμως με τους Έλληνες πολίτες που ζουν σε πόλεις του εξωτερικού χωρίς απ' ευθείας σύνδεση με την Ελλάδα; Η ακόμη σε άλλη ήπειρο; Και που ψηφίζουν στην Ελληνική επαρχία; Η οποία δεν συνδέεται πάντα αεροπορικά ούτε με την Αθήνα, ούτε πολύ περισσότερο με το εξωτερικό;

Κι όμως. Αν είχε εφαρμοστεί η παράγραφος 4 του άρθρου 51 του Συντάγματος τα πράγματα θα ήταν απλά. Τι λέει αυτή παράγραφος; Ότι «νόμος … μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την Επικράτεια». Δυστυχώς, τα κόμματα δεν μπόρεσαν ποτέ να συμφωνήσουν γι' αυτή την «επιστολική ψήφο» που εφαρμόζεται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αλλά και στις ΗΠΑ. Ας αφήσουμε τα άλλα «πρόσφορα μέσα», όπως λόγου χάριν την ηλεκτρονική ψηφοφορία, που εφαρμόζεται επίσης σε αρκετές χώρες. Και που εφαρμόστηκε με επιτυχία και στην Ελλάδα για τις εκλογές των συμβουλίων διοίκησης των πανεπιστημίων.

Βέβαια, η παροχή του δικαιώματος ψήφου στους απόδημους Έλληνες πολίτες προϋποθέτει και αλλαγή στάσης της πολιτείας έναντι τους. Πρώτον, πρέπει να αναγνωρίσει ότι έχουν κι αυτοί ως Έλληνες πολίτες δικαίωμα να εκπροσωπούνται στο Κοινοβούλιο όπως όλοι οι άλλοι Ευρωπαίοι πολίτες. Αρκεί ο Έλληνας της Γερμανίας, της Αυστραλίας ή της Αμερικής να ψηφίσει στην εκλογική περιφέρεια που είναι γραμμένος στην Ελλάδα; Ή μήπως τα προβλήματα που έχει ως απόδημος επιβάλλουν την εκπροσώπησή του μέσω ενός ψηφοδελτίου αποδήμων; Η δεύτερη αυτή επιλογή θα μείωνε αναγκαστικά τις έδρες που διατίθενται για τους βουλευτές του εσωτερικού. Κάτι που δεν αρέσει στους εκλεγμένους βουλευτές … Να επισημάνουμε ότι στην ΕΕ μόνο η Ελλάδα και η Ιρλανδία δεν έχουν ακόμη δώσει πρακτικά το δικαίωμα ψήφου στους εκτός επικράτειας πολίτες τους. Μάλιστα οι Πορτογάλοι εκλέγουν 5 απόδημους βουλευτές από 4 αντίστοιχες εκλογικές περιφέρειες του εξωτερικού, οι Γάλλοι 11 βουλευτές και 7 γερουσιαστές και οι Ιταλοί 5 απόδημους γερουσιαστές.

Δεύτερον, οι περισσότεροι απόδημοι έχουν μια ευρύτερη αντίληψη των πραγμάτων και είναι σίγουρο ότι δεν θα ψηφίσουν με τα ίδια κριτήρια με τα οποία ψηφίζουν οι Έλληνες του εσωτερικού. Αν αναλογιστούμε μάλιστα ότι πολλοί απόδημοι εξαναγκάστηκαν να ξενιτευτούν εξαιτίας δυσκολιών που προκλήθηκαν από επιλογές των κατά καιρούς κυβερνήσεων, γίνεται σαφές ότι τα ελληνικά κόμματα δεν είναι ιδιαίτερα πρόθυμα να τους επιτρέψουν να εκπροσωπηθούν στο Κοινοβούλιο. Και επιπλέον είναι σχεδόν αδύνατον να εξαγοράσουν την ψήφο τους με κάποιο ρουσφέτι …

Όμως η εκπροσώπηση των αποδήμων στο Ελληνικό Κοινοβούλιο δεν είναι πολυτέλεια. Ιδίως όταν το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού, ο θεσμός δηλαδή που δημιούργησε πριν από λίγα χρόνια η πολιτεία για να κινητοποιήσει τους απόδημους έχει αδρανήσει. Γιατί οι απόδημοι αποτελούν σημαντικότατο πόρο για την Ελλάδα. Όχι μόνο γιατί βοηθούν τη χώρα οικονομικά. Αλλά γιατί αποτελούν τον καλύτερο πρεσβευτή μας στο εξωτερικό, ιδίως όταν η εικόνα της Ελλάδας αντιμετωπίζει προβλήματα. Ωστόσο, αντιμετωπίζουν και αρκετά προβλήματα - από θέματα που αφορούν τις περιουσίες τους στην Ελλάδα και τη φορολόγησή τους μέχρι την εκπαίδευση των παιδιών τους ώστε να διατηρήσουν την ελληνική τους γλώσσα και συνείδηση.

Τέλος, η παροχή του δικαιώματος ψήφου στους απόδημους συνδέεται άμεσα με τον εκσυγχρονισμό της εκλογικής διαδικασίας στην Ελλάδα. Δηλαδή με τον εκλογικό νόμο. Θα πρέπει να προβλεφθούν οι διατυπώσεις αλλά και οι πόροι που απαιτούνται για την υλοποίηση της επιστολικής ψήφου. Ή θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί η διαδικασία της ψηφοφορίας προκειμένου να ψηφίζουμε ηλεκτρονικά. Όπως αναφέρθηκε, αρκετές χώρες έχουν ήδη καθιερώσει την ηλεκτρονική ψήφο (Γαλλία, Ολλανδία, Εσθονία, Ελβετία) είτε γενικά είτε μόνο για τους απόδημους. Γι' αυτό όμως απαιτείται κυρίως οργάνωση και σαφείς, κατανοητές διαδικασίες που να εξασφαλίζουν πρωτίστως το αδιάβλητο της ψηφοφορίας.

Οι απόδημοι είναι ένα παραγωγικότατο και εξαιρετικά προοδευτικό κομμάτι του Ελληνισμού. Είναι Έλληνες πολίτες που αγαπούν την Ελλάδα και πονούν όταν την βλέπουν να υποφέρει ή να συκοφαντείται. Όμως, η αντιμετώπισή τους από την πολιτεία δεν είναι πάντα αυτή που θα έπρεπε. Ήλθε ο καιρός να αποκατασταθεί η αδικία και να αποκτήσουν κι αυτοί την εκπροσώπηση που τους αξίζει. Με τρόπο δημοκρατικό και αξιοπρεπή. Έχουν πολλά να προσφέρουν, ιδιαίτερα στις δύσκολες στιγμές της πατρίδας μας. Πολύ περισσότερα από αυτά που τους οφείλει η ελληνική πολιτεία. Και η συμμετοχή τους στις εθνικές εκλογές θα αποτελέσει έναν ακόμη ισχυρό δεσμό με την πατρίδα. Ιδιαίτερα για τις επόμενες γενεές. Ας το τολμήσουν τα κόμματα που θα προκύψουν από τις εκλογές!

(Με στοιχεία από την επί σειρά ετών, εκτεταμένη σχετική αρθρογραφία του φίλου Πασχάλη Παπαχριστόπουλου).