Παρανομίες και απάτες στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Ο ενημερωμένος και καλόπιστος πολίτης έχει τη δυνατότητα να απαιτήσει την εφαρμογή της ενωσιακής νομοθεσίας και την καταπολέμηση της απάτης - και να το πετύχει!
(Δημοσιεύτηκε στο ιστολόγιο του FortuneGreece.com στις 8 Ιουνίου 2015 - Ευρωπαϊκή Ένωση και Καθημερινότητα-13)

Όπου θεσπίζονται νόμοι υπάρχουν και παραβάτες. Η ιδιαιτερότητα της Ένωσης είναι ότι οι παραβάτες της νομοθεσίας που θεσπίζουν από κοινού το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο είναι κατ' αρχάς τα κράτη μέλη που δεν την εφαρμόζουν. Φυσικά, σε ορισμένες περιπτώσεις οι παραβάσεις του ενωσιακού δικαίου σημειώνονται και από εταιρείες που δεν τηρούν π.χ. τους κανόνες του ανταγωνισμού ή που χρησιμοποιούν με παράνομο τρόπο τα κονδύλια του προϋπολογισμού της ΕΕ. Όμως τι μπορεί να κάνει ο πολίτης όταν διαπιστώνει την κακή ή την μη εφαρμογή της νομοθεσίας που έχει θεσπιστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση; Και τι μπορεί να κάνει αν διαπιστώσει απάτη σε βάρος του προϋπολογισμού της ΕΕ;

Όταν το κράτος παρανομεί
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ένας συνειδητοποιημένος πολίτης διαπίστωσε τη ρύπανση του περιβάλλοντος από τα σκουπίδια που πετούσαν οι γύρω δήμοι στην περιοχή του Κουρουπητού κοντά στα Χανιά. Μελέτησε τις σχετικές οδηγίες για τα στερεά και τα τοξικά και επικίνδυνα απόβλητα. Και διαπίστωσε ότι το ελληνικό κράτος απλώς δεν τις εφάρμοζε. Πήρε λοιπόν χαρτί και μολύβι και έγραψε μια καταγγελία προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Αυτή η απλή επιστολή έθεσε σε κίνηση μια ολόκληρη διαδικασία. Η Επιτροπή ζήτησε εξηγήσεις από τις ελληνικές αρχές. Όμως οι εξηγήσεις δεν ήταν ικανοποιητικές. Οι πολυάριθμες ανταλλαγές επιστολών κατέδειξαν πλήρως τις ελλείψεις της ελληνικής κρατικής μηχανής. Έτσι, τον Ιανουάριο του 1991 η Επιτροπή κατέθεσε προσφυγή εναντίον της Ελλάδας ενώπιον του Δικαστηρίου των τότε Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η Ελλάδα καταδικάστηκε τον Απρίλιο του 1992 αλλά αγνόησε την απόφαση και δεν έκανε τίποτα!

Γι’ αυτό, το 1997 η Επιτροπή επανήλθε με νέα προσφυγή κατά της Ελλάδας με βάση την αναθεωρημένη Συνθήκη που προέβλεπε πλέον ημερήσιο πρόστιμο για τα κράτη που δεν εφάρμοζαν τις αποφάσεις του Δικαστηρίου. Το αποτέλεσμα ήταν το 2000 να καταδικαστεί εκ νέου η Ελλάδα σε πρόστιμο 20.000 ευρώ για κάθε μέρα μη εφαρμογής της απόφασης! Ευτυχώς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διέθεσε κάποια κονδύλια για την κατασκευή ενός εργοστασίου δεματοποίησης, ενός Χώρου Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) και ενός εργοστασίου ανακύκλωσης. Η παλιά χωματερή σκεπάστηκε, φυτεύτηκαν δένδρα και λουλούδια, ο χώρος είναι σήμερα επισκέψιμος και αποτελεί περιοχή περιπάτου και αναψυχής μέχρι και τη μικρή παραλία του Κουρουπητού!

Κι όλα αυτά γιατί κάποιος πολίτης, αφού ενημερώθηκε, πήρε χαρτί και μολύβι και έγραψε μια καταγγελία. Αυτή είναι ακριβώς η διαδικασία που ακολουθείται όταν το κράτος παρανομεί. Ίσως να είναι χρονοβόρα και γραφειοκρατική. Είναι όμως σίγουρη και όταν είναι τεκμηριωμένη φέρνει πάντα αποτελέσματα.

Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής και το Κοινοβούλιο
Τι συμβαίνει όμως αν η Επιτροπή δεν επιληφθεί της καταγγελίας του πολίτη; Αν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν απαντήσει μέσα σε ένα μήνα στη συστημένη, με απόδειξη παραλαβής, επιστολή του πολίτη; Τότε ο πολίτης έχει δικαίωμα να γράψει στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή παραπονούμενος για την αδιαφορία της Επιτροπής και ζητώντας την επέμβαση του.

Ο Διαμεσολαβητής, θα ανοίξει μια υπόθεση και θα ζητήσει από την Επιτροπή εξηγήσεις. Αν η απάντηση δεν είναι ικανοποιητική, μπορεί να εκδώσει απόφαση κακοδιοίκησης κατά της Επιτροπής υποχρεώνοντας την να ενεργήσει τα δέοντα και να προχωρήσει την υπόθεση ως όφειλε.

Οι αποφάσεις του Διαμεσολαβητή διαβιβάζονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο οποίο ο ενδιαφερόμενος μπορεί επίσης να καταθέσει και σχετική αναφορά. Η αναφορά θα συζητηθεί από την Επιτροπή Αναφορών του Κοινοβουλίου και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να δικαιολογηθεί δημοσίως και να αναλάβει τη δέσμευση να προχωρήσει την υπόθεση.

Όλα τα παραπάνω, μπορούν να συνδυαστούν με ενημερώσεις των ευρωβουλευτών που θ καταθέσουν, εάν συμφωνήσουν, ερωτήσεις προς την Επιτροπή. Αλλά και με σχετική αρθρογραφία στον τύπο προκειμένου να ενημερωθεί και να κινητοποιηθεί η κοινή γνώμη. Μια συνδυασμένη και τεκμηριωμένη εκστρατεία για ένα δίκαιο αίτημα που αφορά τους πολίτες φέρνει πάντα αποτελέσματα.

Οι περιπτώσεις απάτης
Παρόλο που οι περιπτώσεις απάτης όσον αφορά τον προϋπολογισμό της ΕΕ βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα (1%) αυτό δεν σημαίνει ότι έχουν εκλείψει πλήρως. Οι επιδοτήσεις στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής, οι χρηματοδοτήσεις έργων από τα περιφερειακά ταμεία αλλά και από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο για επιμορφωτικά σεμινάρια και άλλες δράσεις που αφορούν π.χ. ανέργους, αποτελούν συχνά δέλεαρ για διασπάθιση των χρημάτων του ευρωπαίου φορολογούμενου.

Η Ένωση έχει δημιουργήσει την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF) στην οποία οι πολίτες μπορούν να καταγγείλουν κάποια απάτη που αφορά τις ενωσιακές χρηματοδοτήσεις. Φυσικά, η καταγγελίες πρέπει να είναι τεκμηριωμένες και σοβαρές και να μην γίνονται για προσωπική εκδίκηση ή επειδή ο καταγγέλλων έχει πλούσια φαντασία.

Το 2014 η OLAF άνοιξε 234 νέες υποθέσεις και ολοκλήρωσε 250 συνολικά έρευνες. Ο μέσος όρος διερεύνησης μιας υπόθεσης έχει πλέον κατέβει στους 21 μήνες διάρκεια που αποτελεί ρεκόρ πενταετίας. Μόνο το 2014 οι έρευνες της OLAF είχαν ως αποτέλεσμα προτάσεις για ανακτήσεις συνολικού ποσού 901 εκατ. ευρώ. Μερικές από τις υποθέσεις που χειρίστηκε η OLAF αφορούσαν την κατάσχεση 21 τόνων απομιμήσεων εντομοκτόνων στην Πολωνία, την καταπολέμηση του διακρατικού λαθρεμπορίου τσιγάρων, μια απάτη σχετικά με την ενωσιακή χρηματοδότηση της κατασκευής λιμενικών εγκαταστάσεων στην Ισπανία, κάποιες απάτες ναυτιλιακών εταιρειών που χρηματοδοτήθηκαν για να υποκαταστήσουν ορισμένες οδικές μεταφορές, μια απάτη σχετικά με την πώληση ιατρικού εξοπλισμού από την Σλοβενία στην Ουγγαρία, κ.ά.

Υπάρχουν όμως και οι περιπτώσεις αθέμιτου ανταγωνισμού και προστασίας των καταναλωτών για τις οποίες θα μιλήσουμε την επόμενη εβδομάδα …