Περί πολιτικής προστασίας (τέταρτο μέρος)

Η ενημέρωση και η εκπαίδευση των πολιτών μπορεί να αρχίσει από τα παιδιά που μπορούν να μάθουν να προστατεύονται παίζοντας …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 28 Αυγούστου 2018 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-342)

Μια σημαντική συνιστώσα του συστήματος προστασίας των πολιτών από ατυχήματα και καταστροφές είναι η Ενημέρωση και η Εκπαίδευση. Πρόκειται για οριζόντια δραστηριότητα που αφορά όσους και όσες ασχολούνται με τις τρεις φάσεις της πολιτικής προστασίας (πρόληψη, επέμβαση, αποκατάσταση) αλλά και με τις οριζόντιες δραστηριότητες (ανάλυση επικινδυνότητας, διοίκηση, έλεγχος, επικοινωνίες, συντονισμός και πληροφόρηση – C4I).

Όλοι και όλες πρέπει να είναι ενήμεροι και εκπαιδευμένοι με βάση τις τελευταίες εξελίξεις στον τομέα τους. Και αυτό δεν επιτυγχάνεται μόνο με παρουσιάσεις, σεμινάρια και εκπαιδεύσεις αλλά – ιδίως στην περίπτωση της επέμβασης – και με πραγματικές ασκήσεις ή ασκήσεις επί χάρτου. Ωστόσο, η ενημέρωση και η εκπαίδευση είναι μια δραστηριότητα που αφορά κυρίως τους πολίτες.

Οι πολίτες πρέπει να μάθουν, ει δυνατόν από μικρή ηλικία, πώς να αυτοπροστεύονται και μάλιστα από διάφορες απειλές, κάθε μια από τις οποίες αποτελεί αντικείμενο διαφορετικών υπηρεσιών και διαδικασιών προστασίας (π.χ. σεισμός, πυρκαγιά, πλημμύρα αλλά και τροχαία, ατυχήματα στο σπίτι και στην ψυχαγωγία). Αυτό σημαίνει ότι η ενημέρωση και η εκπαίδευση πρέπει να παρέχονται κατά ενιαίο τρόπο, όπως εξάλλου και η πληροφόρηση σε περίπτωση καταστροφής.

Όμως είναι πρακτικά αδύνατον να εκπαιδεύσει κανείς τον πληθυσμό μιας ολόκληρης χώρας, ιδίως όταν οι περισσότεροι έχουν συνηθίσει στην ανευθυνότητα, στην αδιαφορία και στις επικίνδυνες συμπεριφορές. Μια μέθοδος, που έχει πετύχει στην περίπτωση της αντισεισμικής προστασίας στη χώρα μας, είναι η εκπαίδευση των παιδιών, μέσω του σχολικού προγράμματος του ΟΑΣΠ. Μάλιστα, έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά καθοδηγούν στη συνέχεια και την υπόλοιπη οικογένεια …

Εκτός από την ελληνική εμπειρία στον τομέα των σεισμών, παρόμοιες βέλτιστες πρακτικές έχουν εφαρμοστεί και σε άλλες χώρες. Στη Βρετανία, με το πάρκο ασφαλείας Safewise. Στην Ιταλία, με το πρόγραμμα Scuola Sicura. Και στην Πορτογαλία, με τον ήρωα τηλεοπτικού προγράμματος Tinóni e companhia.

Όλα τα παραπάνω παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο ενός διακρατικού προγράμματος για την «Ενημέρωση των πολιτών», του οποίου είχα την ευθύνη παρακολούθησης όταν ήμουν στη μονάδα πολιτικής προστασίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Και το συμπέρασμα ήταν πως ο μόνος τρόπος να προσεγγίσει κανείς τα παιδιά είναι μέσα από το παιχνίδι («Μαθαίνω να προστατεύομαι παίζοντας»).

Πάρκο ασφάλειας. Οι παραπάνω ιδέες παρουσιάστηκαν το 2001 στην Θεσσαλονίκη σε μιαν ημερίδα του ΟΟΣΑ σχετικά με τα ασφαλή σχολεία. Αμέσως συνεπήραν τον τότε έλληνα εκπρόσωπο Μανώλη Μπαλτά, που ως Διευθύνων Σύμβουλος του Οργανισμού Σχολικών Κτηρίων παρακολουθούσε τα σχετικά προγράμματα του ΟΟΣΑ για την Πρόληψη και Ασφάλεια στον Σχολικό Χώρο.

Το 2008, σε μιαν ημερίδα που οργανώσαμε στο Ηράκλειο με τον τότε ευρωβουλευτή Σταύρο Αρναουτάκη, ο Μανώλης Μπαλτάς παρουσίασε την ολοκληρωμένη πρότασή του για το Πάρκο Ασφάλειας – την Ντίσνεϋλαντ της Ασφάλειας όπως το λέω (από όπου και αντλώ τα παρακάτω στοιχεία).

Ένα τέτοιο πάρκο μπορεί να περιλαμβάνει σειρά από περιοχές δυνητικής πρόκλησης τραυματισμών ή «επικίνδυνες» ζώνες σε συνδυασμό με σενάρια εκπαίδευσης για την πρόληψη και προστασία από διάφορους κινδύνους. Από φυσικές καταστροφές (σεισμοί, πυρκαγιές, πλημμύρες, ανεμοθύελλες, ηφαίστεια κλπ.). Κίνδυνοι στο αστικό περιβάλλον (στο σπίτι, στο δρόμο, στο αυτοκίνητο, στο λεωφορείο, στους δημόσιους χώρους, στο αεροπλάνο κλπ.). Στο αγροτικό περιβάλλον (στο αγροτικό σπίτι, στο χωράφι, από κατοικίδια και μη ζώα κλπ.). Και στη φύση (στο βουνό, στο δάσος, στα χιόνια, στη θάλασσα κλπ.).

Κίνδυνοι από τις νέες τεχνολογίες (ανεξέλεγκτη διάδοση της πληροφορίας, ψευδείς ειδήσεις, ασφάλεια στο διαδίκτυο). Αλλά και από το σύγχρονο κοινωνικό περιβάλλον (τοξικές ουσίες, μολυσματικές ασθένειες, αρνητικά πρότυπα ή αντικοινωνικές συμπεριφορές όπως ναρκωτικά, αλκοόλ, AIDS, τρομοκρατία, διατροφική αλυσίδα, αρνητικά πρότυπα ζωής, αθλητισμός και ντόπινγκ).

Στο Πάρκο Ασφάλειας αναπαρίστανται σε φυσική κλίμακα (1:1) υποδομές που συναντάμε στην καθημερινότητα και σε όλα τα πεδία όπου δημιουργούνται κίνδυνοι και απειλές. Είναι ένα «χωριό» σε φυσικό μέγεθος, με φυσικά πραγματικά υλικά στη βάση ενιαίου σχεδίου με βάση τα σενάρια εκπαίδευσης από την καθημερινή ζωή στο σπίτι, στο δρόμο, στο κατάστημα, στο αυτοκίνητο, στο πάρκο, στο αγρόκτημα, στην παραλία, στη θάλασσα, στο δρόμο και το «σκοτεινό δρομάκι», στο βουνό, στο δάσος, στο χιόνι κλπ.

Η αλληλουχία των υποδομών παρακολουθεί τα θεματικά πεδία «κινδύνου» και τα εκπαιδευτικά σενάρια. Το Πάρκο Ασφαλείας αποτελεί, ως σύνολο, έναν ενιαίο «προσομοιωτή» πολλαπλών εφαρμογών ζωής και έκθεσης του ανθρώπου σε κάθε είδους φυσική, υλική και κοινωνική απειλή. Θα καταλάβει έκταση από 20 έως 40 στρέμματα και θα κοστίσει από περίπου 3,5 έως 8 εκατ. ευρώ ανάλογα με τους εκπαιδευτικούς σταθμούς που θα κατασκευαστούν.

Οι μελέτες για το Πάρκο έχουν γίνει και δεν απομένει παρά η υλοποίησή του με βάση ένα μοντέλο ιδιοκτησίας και διαχείρισης – από δημόσιο φορέα (Δήμος, Περιφέρεια, Υπουργείο), από ιδιωτικό οργανισμό ή ως σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ). Σε όλες τις περιπτώσεις κυριαρχεί το κοινωνικό στοιχείο της επένδυσης αλλά ταυτόχρονα η επένδυση πρέπει να είναι βιώσιμη για να ζήσει στο μέλλοντα χρόνο.

Η πέμπτη και τελευταία συνέχεια την επόμενη εβδομάδα.