Διδάγματα από τις καταστροφές

Που οδηγεί η έλλειψη συντήρησης, τα υπερκοστολογημένα χωματουργικά, οι παράνομες αμμοληψίες και η φιλοσοφία του «εδώ και τώρα» …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 2 Απριλίου 2019 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-370)

Όλοι και όλες παρακολουθήσαμε σε ζωντανή μετάδοση την κατάρρευση της γέφυρας του Κερίτη. Ένα ιστορικό μνημείο καταστράφηκε μέσα σε λίγα λεπτά. Είχε κατασκευαστεί το 1910 μετά από εντολή του Ελευθερίου Βενιζέλου που είχε κινδυνέψει να πνιγεί προσπαθώντας να περάσει τον ποταμό. Αποτέλεσε επίσης τόπο θυσίας, αφού εκεί την 1η Αυγούστου του 1941 οι ναζιστικές δυνάμεις κατοχής εκτέλεσαν 108 πατριώτες.

Παράλληλα, από τις έντονες βροχοπτώσεις καταστράφηκαν πολλοί δρόμοι και άλλες υποδομές καθώς και καλλιέργειες. Από τα όσα προηγήθηκαν αλλά και όσα ακολούθησαν τις καταστροφές νομίζω ότι μπορούν να εξαχθούν ορισμένα διδάγματα.

Όλα τα ανθρώπινα κατασκευάσματα χρειάζονται συντήρηση. Τα κτήρια, οι κήποι, τα αυτοκίνητα, τα αεροπλάνα, τα πλοία, οι κάθε είδους μηχανές, οι δρόμοι και φυσικά οι γέφυρες. Φαίνεται ότι οι εργασίες συντήρησης της γέφυρας του Κερίτη είχαν καθυστερήσει, με αποτέλεσμα να μην έχουν ολοκληρωθεί πριν από την έντονη βροχόπτωση.

Κατά τη γνώμη μου, οι καταστροφές των επαρχιακών δρόμων αλλά και οι κατολισθήσεις στον ΒΟΑΚ έδειξαν επίσης ότι οι μελέτες και οι κατασκευές των έργων δεν είχαν λάβει υπόψη τους τη σύσταση των εδαφών. Αναρωτιέμαι επίσης κατά πόσον είχαν μελετηθεί ενδελεχώς τα απαραίτητα χωματουργικά έργα κι αν είχαν εκτελεστεί σωστά.

Όταν έκτιζα το σπίτι μου στις Βρυξέλλες, ο φίλος μηχανικός που με βοήθησε (πρώην στέλεχος του γραφείου Δοξιάδη ο οποίος είχε μελετήσει και επιβλέψει μεγάλα έργα εντός και εκτός Ελλάδος) μου είχε επισημάνει: «προσοχή στα χωματουργικά, αφού αποτελούν συχνά αντικείμενο αυθαίρετων εκτιμήσεων και υπερβάσεων του προϋπολογισμού!».

Ένα άλλο ζήτημα που έθιξε και ο Κώστας Συνολάκης, καθηγητής Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών και Παράκτιας Μηχανικής του Πολυτεχνείου Κρήτης είναι η ανθεκτικότητα των κατασκευών. Δυστυχώς, τα δημόσια έργα δεν κατασκευάζονται με στόχο να αντέξουν 50 ή 100 χρόνια. Και πώς θα ήταν δυνατόν να γίνει κάτι τέτοιο όταν δεν συλλέγονται χρονοσειρές δεδομένων και μετρήσεων που θα επέτρεπαν να σχεδιαστεί αυτή η ανθεκτικότητα.

Σε μια πρόσφατη ομιλία του στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας στην Κηφισιά, με θέμα «Η κλιματική αλλαγή και οι παραλίες της Ελλάδος», ο κ. Συνολάκης επεσήμανε αυτά ακριβώς τα δύο προβλήματα. «Για πενήντα χρόνια; Ποιος ζει ποιος πεθαίνει …Εδώ οι άνθρωποι θέλουν κάτι άμεσο!» είναι η αντίδραση των υπευθύνων, Οι οποίοι καλούνται να σχεδιάσουν αντιπλημμυρικά έργα και έργα προστασίας και αναγέννησης των παραλιών της Κρήτης που σιγά-σιγά εξαφανίζονται …

Να λοιπόν που οι άνθρωποι, οι οποίοι ήθελαν κάτι άμεσο ξεκίνησαν και έφτιαξαν μια «ιρλανδική» διάβαση στον ποταμό Κερίτη δίπλα στην κατεστραμμένη γέφυρα. Κινητοποιώντας χωματουργικά μηχανήματα και με προσωπική εργασία έφτιαξαν μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο την διάβαση για να «εξυπηρετηθούν». Χωρίς μελέτη ούτε και συνεννόηση με τις αρχές. Λίγες μέρες μετά τη διάβαση αυτή την κατέστρεψε και πάλι ο ποταμός όταν ενέσκηψε νέα κακοκαιρία …

Πολλοί επαίνεσαν την πρωτοβουλία αυτή των κατοίκων που κινητοποιήθηκαν χωρίς να περιμένουν την βραδυκίνητη κρατική μηχανή. Μερικοί άφησαν μάλιστα να υπονοηθεί ότι οι καθυστερήσεις ίσως να οφείλονται στα μικροσυμφέροντα όσων εμπλέκονται στα δημόσια έργα … Μάλιστα, για το θέμα αυτό ο αντιπεριφερειάρχης Απόστολος Βουλγαράκης κατέθεσε μηνυτήρια αναφορά στον Εισαγγελέα.

Ωστόσο, τα πραγματικά προβλήματα στις κοίτες των ποταμών σχετίζονται με τις αμμοληψίες και τον περιορισμό της ροής του νερού από τις παράνομες καταλήψεις της κοίτης και τις αυθαίρετες κατασκευές. Στα προβλήματα που δημιουργούν οι ανεξέλεγκτες αμμοληψίες αναφέρθηκε τόσο ο αντιπεριφερειάρχης Απόστολος Βουλγαράκης όσο και ο καθηγητής Συνολάκης. Ο πρώτος είπε ότι σε αυτές οφείλεται εν μέρει και η κατάρρευση της γέφυρας …

Ενώ ο καθηγητής Συνολάκης τις συνέδεσε με την σταδιακή εξαφάνιση των παραλιών της Κρήτης, οι οποίες δεν τροφοδοτούνται πλέον με φερτά υλικά. Πρόκειται για πολύ σοβαρό πρόβλημα για ένα νησί που στηρίζει μεγάλο μέρος της οικονομίας του στον τουρισμό …

Η ιστορία της «ιρλανδικής» διάβασης του Κερίτη αποτελεί μια μικρογραφία του τρόπου με τον οποίο προσεγγίζουμε ως κοινωνία ακόμη και τα σοβαρά προβλήματα. Δεν φροντίζουμε να κατανοήσουμε τα φαινόμενα που προκαλούν τις καταστροφές. Δεν μελετούμε τις λύσεις που θα μας επιτρέψουν να αποφύγουμε τέτοιες καταστροφές στο μέλλον. Και δεν συγκεντρώνουμε μετρήσεις και δεδομένα για να μπορούμε να σχεδιάσουμε καλύτερα το μέλλον.

Το αποτέλεσμα είναι ακόμη και σε επίπεδο δημοσίου να ενεργούμε λίγο-πολύ όπως οι κάτοικοι που έφτιαξαν την «ιρλανδική» διάβαση στον Κερίτη. Υιοθετώντας λύσεις «του ποδαριού» που δεν θα αντέξουν σε βάθος χρόνου – ιδίως τώρα που είναι πια γνωστό ότι η κλιματική αλλαγή μας έχει προφτάσει …

Υπάρχει λύση; Φυσικά και υπάρχει! Αρκεί να αποφασίσουμε να ακούσουμε τους ειδικούς και να σχεδιάσουμε ανθεκτικές και μακροχρόνιες αντί για προσωρινές και πρόχειρες λύσεις … Που σε λίγο καιρό θα καταστραφούν κι αυτές από κάποια θεομηνία …