Επαληθευμένες προφητείες

Οι κόσμοι που έφτιαξαν οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας γίνονται όλο και περισσότερο πραγματικότητα …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα την 1^η Δεκεμβρίου 2020 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-446)

Υπάρχουν δύο ειδών προφήτες. Αυτοί που προβλέπουν καταστροφές, θανάτους και το τέλος του κόσμου. Κι αυτοί που προβλέπουν πως το μέλλον της ανθρωπότητας θα είναι καλύτερο χάρις στην πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας. Κανείς από τους δύο δεν παραβλέπει την ανθρώπινη φύση. Οι προσωπικοί εγωισμοί, οι εθνικισμοί, τα φυλετικά και τα θρησκευτικά μίση αποτελούν για τους πρώτους τις αιτίες του Αρμαγεδδώνα. Οι δεύτεροι θεωρούν πως η ανθρωπότητα ωριμάζοντας θα κατορθώσει να ελέγξει όλα τα παραπάνω χωρίς βέβαια να τα εξαλείψει.

Από μικρός μου άρεσαν οι προφήτες της δεύτερης κατηγορίας. Είναι οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας. Όπως ο Ιούλιος Βερν με τις πολυάριθμες, επαληθευμένες σήμερα, προφητείες. Ο Ισαάκ Ασίμοφ με τις προφητείες του που αρχίζουν να επαληθεύονται. Αλλά και οι δημιουργοί κινηματογραφικών έργων και τηλεοπτικών σειρών. Όπως το «2001: Η Οδύσσεια του διαστήματος» στην προβολή του οποίου με συνόδευσε η γιαγιά μου. Και η σειρά «Ταξίδι στ’ αστέρια» που άρχιζε να παίζεται την δεκαετία του 1970 στην ΥΕΝΕΔ, τον τηλεοπτικό σταθμό των ενόπλων δυνάμεων.

Ο θαυμαστός κόσμος του Βερν. Την εποχή του ατμού (19ος αιώνας) ο Βερν έγραφε για υπέροχες μηχανές που κινούνταν αποκλειστικά με ηλεκτρισμό. Όπως το υποβρύχιο «Ναυτίλος» του πλοιάρχου Νέμο και το ελικοφόρο αεροσκάφος «Άλμπατρος» του Ροβήρου του κατακτητή.

Έγραψε ακόμη για πόλεις με ηλεκτρικά φωτισμένους δρόμους, ηλεκτρικά τραίνα που κινούνται με πεπιεσμένο αέρα και αυτοκίνητα που κινούνται με αέριο. Για βιντεοσυσκέψεις, κατ’ οίκον παραδόσεις αποστειρωμένων εμπορευμάτων, διαστημικά λεωφορεία, αριθμομηχανές, βιολογικούς πολέμους και τον έλεγχο των γεννήσεων στην Κίνα.

Και φυσικά για την κατάκτηση του διαστήματος. Όσοι αντιπαρέβαλλαν το επικό ταξίδι του Απόλλων 11 στη Σελήνη με τα μυθιστορήματα του Βερν, διαπίστωσαν πόσο κοντά είχε πέσει στις προβλέψεις του. Και οι πιστοί του αναγνώστες διαπιστώνουν καθημερινά πως οι περισσότερες από τις εφευρέσεις που οραματίστηκε ο πατέρας της επιστημονικής φαντασίας, αποτελούν σήμερα πραγματικότητα. Όσο κι αν έμοιαζαν εξωτικές όταν κυκλοφορούσαν τα μυθιστορήματα του.

Τεχνητή νοημοσύνη και μικρόβια. Άλλος αγαπημένος μου συγγραφέας, ο Ασίμοφ, θέσπισε το 1942 τους περίφημους τρεις νόμους της ρομποτικής – που έχουν χαρακτηριστεί ως οι διασημότερες προτάσεις επιστημονικής φαντασίας που έχουν γραφτεί ποτέ ασκώντας τη μεγαλύτερη επιρροή στην τεχνολογική πολιτική. Φυσικά, πρόκειται στην ουσία για νόμους που αφορούν γενικότερα την τεχνητή νοημοσύνη.

Πρώτος νόμος: το ρομπότ δεν επιτρέπεται να τραυματίσει άνθρωπο, ούτε να επιτρέψει αδρανώντας να επέλθει βλάβη σε άνθρωπο. Δεύτερος νόμος: το ρομπότ πρέπει να υπακούει τις διαταγές των ανθρώπων εκτός αν αυτές οι διαταγές έρχονται σε αντίθεση με τον πρώτο νόμο. Τρίτος νόμος: το ρομπότ οφείλει να προστατεύει την ύπαρξή του, εφόσον αυτό δεν έρχεται σε αντίθεση με τον πρώτο και τον δεύτερο νόμο.

Σήμερα, που η τεχνητή νοημοσύνη μπαίνει όλο και περισσότερο στη ζωή μας, ο καθηγητής νομικής Φρανκ Πασκουάλε πρότεινε τέσσερις συμπληρωματικούς νόμους. Σύμφωνα με αυτούς η τεχνητή νοημοσύνη και τα ρομπότ «οφείλουν να συμπληρώνουν τους επαγγελματίες και όχι να τους αντικαθιστούν». «Δεν πρέπει να πλαστογραφούν την ανθρωπότητα». Δεν πρέπει να ενισχύουν τους «ανταγωνισμούς των εξοπλισμών». Και θα πρέπει «να αναφέρουν την ταυτότητα των δημιουργών, των ελεγκτών και των ιδιοκτητών τους».

Στο σύμπαν που φαντάστηκε ο Ασίμοφ δεν κυριαρχούν μόνο τα ρομπότ. Στις γήινες αποικίες σε πλανήτες ανά τον Γαλαξία έχουν αναπτυχθεί οι «διαστημικοί» που ζουν απομονωμένοι σε τεράστιες φάρμες. Και όταν χρειαστεί να έλθουν σε επαφή με άλλους ανθρώπους φορούν (αντί για μάσκες) φίλτρα στις ρινικές κοιλότητες για να μην μολυνθούν από μικρόβια.

Τα οχήματα και οι συσκευές λειτουργούν με μικροσκοπικούς αντιδραστήρες πυρηνικής ενέργειας. Πρόσφατα, διάβασα για την δημιουργία μιας μπαταρίας που θα λειτουργεί για χιλιάδες χρόνια με ένα ισότοπο του άνθρακα (C-14) το οποίο θα προέρχεται από τα απόβλητα πυρηνικών αντιδραστήρων ισχύος. Μπαταρία ακίνδυνη γιατί το ραδιενεργό υλικό διασπάται κλεισμένο σε ένα περίβλημα από τεχνητό διαμάντι.

Παράλληλα, ενισχύεται ο ανταγωνισμός για την κατασκευή αποδοτικότερων μπαταριών από συμβατικά υλικά, κάτι που θα εντείνει τις ελλείψεις στρατηγικών μετάλλων (π.χ. λιθίου, κοβαλτίου, νικελίου). Και δεν μιλάμε για τις μικρές μπαταρίες κινητών τηλεφώνων και μικροσυσκευών αλλά μπαταρίες για αυτοκίνητα, φορτηγά ακόμη και αεροπλάνα. Επειδή το μέλλον των μεταφορών δεν θα στηρίζεται στα παράγωγα του πετρελαίου αλλά στην τροφοδοσία με αποδοτικές και φθηνές πηγές ηλεκτρικής ενέργειας.

Ο Ασίμοφ πρόβλεψε επίσης τους δορυφόρους που θα συλλέγουν ηλιακή ενέργεια και θα την διοχετεύουν στην επιφάνεια της Γης καθώς και την εξόρυξη ορυκτών σε άλλους πλανήτες. Μάλιστα, οι προβλέψεις αυτές αρχίζουν να συζητούνται σοβαρά ακόμη κι αν η υλοποίησή τους δεν θα επιτευχθεί πριν περάσουν αρκετά χρόνια.

Άλλη μια πρόβλεψη του Ασίμοφ, η «Ψυχοϊστορία», δηλαδή η δυνατότητα πρόβλεψης των ιστορικών εξελίξεων σε μεγάλο βάθος χρόνου, φαίνεται πως υλοποιείται στο πλαίσιο ενός νέου επιστημονικού κλάδου της «Κλειω-δυναμικής» (από το όνομα της Μούσας της Ιστορίας). Η κλειωδυναμική περιλαμβάνει έρευνες που ενσωματώνουν πολιτιστική εξέλιξη, οικονομική ιστορία, μακροκοινωνιολογία, μαθηματική μοντελοποίηση μακροπρόθεσμων ιστορικών διεργασιών, καθώς και την κατασκευή και ανάλυση ιστορικών βάσεων δεδομένων.

Τέλος δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε τον Άρθουρ Κλάρκ. Ο συγγραφέας της Οδύσσειας του διαστήματος μεταξύ άλλων, εκλαΐκευσε την έννοια των γεωστατικών δορυφόρων. Πρόβλεψε τα μικροκυκλώματα αναγνώρισης ταυτότητας και ιατρικού ιστορικού που εμφυτεύονται στο ανθρώπινο σώμα καθώς και τη διασύνδεση των υπολογιστών με τον ανθρώπινο εγκέφαλο για την επιτάχυνση της απόκτησης γνώσεων χωρίς μελέτη …

Το συμπέρασμα μου είναι ότι το μέλλον που οραματίστηκαν οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας καταφθάνει καλπάζοντας. Στο χέρι μας είναι να μην το μετατρέψουμε στο τελευταίο κεφάλαιο της ανθρωπότητας αλλά σε σταθμό για κάτι καλύτερο …