Η Ελλάδα σε πολύ-κρίση

Κορωνοϊός, μεταναστευτικό, ασύμμετρες απειλές και οι απρόβλεπτες οικονομικές τους επιπτώσεις μαζί με πανικό και καρναβάλια … 
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 3 Μαρτίου 2020 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-412)

Τι είναι η κρίση; Μια έκτακτη ανάγκη, ένα μείζον περιστατικό ή μια καταστροφή κατά τη διάρκεια της οποίας οι αρμόδιοι για την αντιμετώπιση βρίσκονται ξαφνικά στο επίκεντρο δημόσιας αμφισβήτησης που προέρχεται τόσο από το εξωτερικό (π.χ. τον τύπο) όσο και από το εσωτερικό των οργανισμών των οποίων προΐστανται.

Παρακολουθώντας τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα κάθε είδους ιστολόγια εύκολα καταλαβαίνουμε ότι η χώρα μας βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πολύ-κρίση. Δηλαδή μια κρίση που την συνθέτουν σειρά από επιμέρους σοβαρές κρίσεις. Η επιδημία του κορωνοϊού. Η διαχείριση των προσφύγων και των μεταναστών. Η ασύμμετρη επίθεση στα ανατολικά μας σύνορα. Και οι δυνητικές επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομίας στην εύθραυστη οικονομία μας.

Πως αντιμετωπίζουμε όλα τα παραπάνω; Από την μια μοιάζει να μας κυριεύει ένας πανικός. Αδειάζουμε τα φαρμακεία από μάσκες και αντισηπτικά και τα σουπερμάρκετ από τρόφιμα. Ενώ από την άλλη επιμένουμε να γιορτάζουμε τα καρναβάλια, επιβεβαιώνοντας το αρχαίο «των οικιών ημών εμπιπραμένων, ημείς άδομεν» (ενώ τα σπίτια μας καίγονται, εμείς τραγουδάμε).

Κορωνοϊός και γρίπη. Έχουμε γράψει και παλαιότερα για τον διαρκή παγκόσμιο πόλεμο του ανθρώπου ενάντια στα μικρόβια. Μάλιστα, από τις διαδοχικές επιδημίες και πανδημίες το ανθρώπινο γένος όχι μόνο επιβιώνει κάθε φορά αλλά εξέρχεται και δυνατότερο. Τα σημαντικότερα όπλα που διαθέτουμε σε αυτό τον πόλεμο είναι η επιδημιολογική επιτήρηση και τα εμβόλια.

Η επιτήρηση μας επιτρέπει να παρακολουθούμε την εμφάνιση και την εξέλιξη της ασθένειας. Κυρίως μας επιτρέπει για κάθε μικρόβιο να γνωρίζουμε: συμπτωματολογία, τρόπο μετάδοσης και επιπτώσεις – ιδίως θνησιμότητα - ανάλογα με το φύλο και την ηλικία. Έτσι μπορούμε να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα περιορισμού της εξάπλωσης του μικροβίου αν αυτό απαιτείται.

Με βάση τα μέχρι σήμερα στοιχεία, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι ο νέος κορωνοϊός (COVID-19) μεταδίδεται ευκολότερα από τον ιό της εποχιακής γρίπης. Συγκεκριμένα, ο μέσος αριθμός των ατόμων που θα νοσήσουν όταν έλθουν σε επαφή με έναν φορέα είναι 1,4 έως 2,5 (ο αντίστοιχος αριθμός για τη γρίπη είναι 1,2 έως 1,6 και για την ιλαρά 12 έως 18).

Τα συμπτώματα μοιάζουν με εκείνα του κοινού κρυολογήματος και οι περισσότεροι ασθενείς θεραπεύονται σε λίγες μέρες. Ωστόσο, σε άτομα με επιβαρυμένο ιατρικό ιστορικό μπορεί να υπάρξουν επιπλοκές, οι οποίες ενδέχεται να οδηγήσουν ακόμη και στο θάνατο. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για την εποχιακή γρίπη, η οποία έχει ήδη προκαλέσει 77 θανάτους από το Σεπτέμβριο. Οι καρδιοπαθείς, οι διαβητικοί και όσοι πάσχουν από ασθένειες των πνευμόνων, συμπεριλαμβανομένων και των καπνιστών, έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν επιπλοκές αν μολυνθούν.

Ευτυχώς, οι ειδικοί εκτιμούν ότι η πραγματική θνησιμότητα από τον COVID-19 ίσως αποδειχτεί παρόμοια με μια βαριά γρίπη, κάτω του 1%. Γι’ αυτό αντί να μας καταλάβει πανικός, ας συμμορφωθούμε με τα μέτρα πρόληψης που προτείνουν οι αρχές και οι ειδικοί. Το σημαντικότερο από τα οποία είναι το πλύσιμο των χεριών! Αν εμφανιστούν συμπτώματα, αυτοπεριορισμός για μερικές μέρες (14 μέρες είναι η περίοδος επώασης του ιού). Τέλος, σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να συμβουλευτούμε τον γιατρό μας ιδίως όσοι ανήκουν στις παραπάνω ευπαθείς ομάδες.

Μεταναστευτικό. Η διαχείριση των προσφύγων και μεταναστών που παραμένουν στην Ελλάδα, είναι ένα σοβαρότατο πρόβλημα το οποίο ταλανίζει τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε αποσπασματικά και με τρόπο που από τη μία δεν απέτρεπε τις νέες αφίξεις και από την άλλη εξέθετε τη χώρα διεθνώς με τις άθλιες εικόνες των κέντρων «φιλοξενίας».

Γράφαμε και παλαιότερα (ΧΝ 13/3/2018) ότι για την αντιμετώπιση προβλήματος θα πρέπει κατ’ αρχάς να γίνουν αποτελεσματικότεροι οι έλεγχοι και η προστασία των συνόρων. Κι αυτό σε συνδυασμό με ένα αποτελεσματικότερο σύστημα υποδοχής και επιλογής με βάση την ισχύουσα νομοθεσία και πρακτική (διαδικασίες χορήγησης ασύλου ή επαναπατρισμού). Κάτι που δυστυχώς καθυστέρησε τραγικά …

Αυτό ακριβώς επιχειρείται με τις πρόσφατες αποφάσεις της κυβέρνησης για τη δημιουργία κλειστών κέντρων υποδοχής στα νησιά αλλά και στην ενδοχώρα. Δυστυχώς, οι αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες υπήρξαν δυσανάλογα έντονες, όπως βέβαια και η αντιμετώπιση τους από τις αρχές.

Μέχρι που άρχισε, κατά παράβαση των συμφωνιών ΕΕ-Τουρκίας, το νέο κύμα μετακίνησης προσφύγων και μεταναστών από τα ανατολικά. Μετακίνηση η οποία «λόγω του συντονισμένου και μαζικού χαρακτήρα της, … δεν έχει καμία σχέση με το διεθνές δίκαιο του ασύλου που αφορά μόνο εξατομικευμένες περιπτώσεις». Με αποτέλεσμα να χαρακτηριστεί επίσημα ως «ενεργή, σοβαρή, εξαιρετική και ασύμμετρη απειλή κατά της εθνικής ασφάλειας της χώρας».

Επιπλέον των άλλων μέτρων που ανακοινώθηκαν, κινήθηκε και η διαδικασία του άρθρου 78§3 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που προβλέπει ότι «εφόσον ένα ή περισσότερα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν επείγουσα κατάσταση, λόγω αιφνίδιας εισροής υπηκόων τρίτων χωρών, το Συμβούλιο μπορεί να εκδίδει, μετά από πρόταση της Επιτροπής, προσωρινά μέτρα υπέρ του εν λόγω κράτους μέλους ή των εν λόγω κρατών μελών. Το Συμβούλιο αποφασίζει μετά από διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο». Αυτό για όσους αναρωτιούνται τι μπορεί να κάνει η Ευρώπη … (ΣΗΜ. Ήδη ανακοινώθηκαν έκτακτο Συμβούλιο Μετανάστευσης και έκτακτο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων και πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στον Έβρο των προέδρων Κοινοβουλίου, Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και Επιτροπής με τους πρωθυπουργούς Ελλάδος και Κροατίας - ως προεδρεύουσας χώρας του Συμβουλίου).

Να υπενθυμίσουμε σχετικά και πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), το οποίο έκρινε ότι η Ισπανία δεν παραβίασε τα ανθρώπινα δικαιώματα δύο αλλοδαπών που είχαν εισέλθει παράνομα στο ισπανικό έδαφος, όταν τους απώθησε με συνοπτικές διαδικασίες. Μάλιστα, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση «… επειδή οι δυο αλλοδαποί δεν χρησιμοποίησαν τις υπάρχουσες νόμιμες διαδικασίες για να φθάσουν στο ισπανικό έδαφος». (ΣΗΜ. Ωστόσο, από την ανάλυση της εν λόγω απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, την οποία δημοσίευσε ο Βασίλης Σωτηρόπουλος, προκύπτει μια πιο πολύπλοκη εικόνα).

Οικονομικές επιπτώσεις. Ο φόβος και ο πανικός είναι πάντα κακοί σύμβουλοι. Ήδη τα διεθνή χρηματιστήρια έχουν χάσει γύρω στα 5 τρισεκατομμύρια δολάρια, οι τιμή του πετρελαίου έπεσε και οι επόμενες μέρες προβλέπονται ακόμη χειρότερες. Σημαντικότερες αιτίες, η μείωση της βιομηχανικής παραγωγής αλλά και της εσωτερικής κατανάλωσης της Κίνας, ο περιορισμός της διακίνησης εμπορευμάτων και η μείωση του τουρισμού.

Είναι βέβαια νωρίς να προβλέψουμε τις επιπτώσεις και στην ελληνική οικονομία αλλά κι αυτές δεν θα είναι αμελητέες …Μια πρώτη ένδειξη είναι η αύξηση του επιτοκίου του ελληνικού δεκαετούς ομολόγου ενώ θα πρέπει να αναμένονται απώλειες στο ΑΕΠ από τον τουρισμό και την ναυτιλία. Γιατί όπως έλεγαν οι σοφοί «ενός κακού μύρια έπονται» …