Κορωνοϊός – οι δύσκολες αποφάσεις

Η ψύχραιμη ανάλυση της κατάστασης δείχνει ότι η απόφαση χαλάρωσης των μέτρων είναι πολύ δύσκολη
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 14 Απριλίου 2020 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-418)

Πριν από δύο εβδομάδες (ΧΝ 31/3/2020) προσπαθήσαμε να απαντήσουμε σε τρία ερωτήματα. «Πότε θα αρθεί ο περιορισμός της κυκλοφορίας;». «Πόσο θα επιβαρυνθεί η οικονομία;». Και «Τι πρέπει να κάνουμε;», Δώσαμε επίσης και ένα κατάλογο με «τα πράγματα που δεν ξέρουμε ακόμα για τον κορωνοϊό». Ας δούμε μερικά επιπλέον στοιχεία σχετικά με την στρατηγική άρσης του περιορισμού της κυκλοφορίας.

Επιδημιολογικά χαρακτηριστικά. Με βάση τα επίσημα στοιχεία, στην Κρήτη είχαμε πολύ λίγα κρούσματα (15 έως 19) και πρακτικά καμία εστία διάδοσης. Όλα τα κρούσματα ήταν εισαγόμενα και δεν πρόφτασαν να δημιουργήσουν κύμα, παρόλο που είχαμε και έναν θάνατο (τον Γερμανό καθηγητή στο Ηράκλειο).

Συνεπώς, θα ήταν άσοφο να ανοίξουν ξαφνικά και ανεξέλεγκτα όλες οι πύλες εισόδου στο νησί (από θαλάσσης και αέρος) χωρίς ενδελεχείς ελέγχους και 14ήμερη καραντίνα. Αυτό φυσικά περιορίζει σημαντικά την πιθανότητα ανάκαμψης της τουριστικής κίνησης. Ακόμη και αν οι Ευρωπαίοι υποψήφιοι τουρίστες αποφασίσουν να μας επισκεφτούν, οι διακοπές τους διαρκούν μία με δύο εβδομάδες οπόταν θα πρέπει να ελπίζουμε μόνο σε όσους κάνουν διακοπές τουλάχιστον ένα μήνα ή είναι ιδιοκτήτες εξοχικού.

Παράλληλα, στην Κρήτη προβλέπεται να αρχίσει, εφόσον εξασφαλιστεί η σχετική χρηματοδότηση, η πρώτη δειγματοληπτική έρευνα χαρτογράφησης της ανοσίας του πληθυσμού από το εργαστήριο Κλινικής Ιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Από αυτήν θα μάθουμε εάν υπάρχει συλλογική ανοσία και σε ποια έκταση. Προσωπικά νομίζω ότι ο μικρός αριθμός των κρουσμάτων προδικάζει ελάχιστη ανοσία στο νησί.

Ωστόσο, η αξιοπιστία των διαγνωστικών τεστ δεν έχει ακόμη εξασφαλιστεί πλήρως. Αυτό θα επιβραδύνει την έρευνα μέχρι τα τεστ να λάβουν τις απαραίτητες πιστοποιήσεις.

Σε άλλες περιοχές της χώρας, όπου η μεγαλύτερη διασπορά της ασθένειας επέβαλε και πλήρη απαγόρευση κυκλοφορίας, η συλλογική ανοσία προβλέπεται να είναι μεγαλύτερη. Εκεί, ίσως οι απαγορεύσεις να αρθούν συντομότερα και γενικότερα αλλά και πάλι μερικές «παρθένες» περιοχές όπως η Κρήτη θα παραμείνουν αποκλεισμένες για αρκετό καιρό ακόμη. Σε τέτοιες περιοχές ίσως να χαλαρώσουν τα μέτρα για την εσωτερική κυκλοφορία, εφόσον συνεχίσουν οι έλεγχοι στα σημεία εισόδου (λιμάνια, αεροδρόμια).

Εμβόλια. Τα μέτρα θα μπορούσαν να αρθούν ευκολότερα και ταχύτερα αν είχαμε φάρμακα έγκαιρης αντιμετώπισης του ιού πριν γίνει αναγκαία η νοσηλεία του ασθενούς σε νοσοκομείο ή και σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Ακόμη καλύτερα αν είχαμε ένα εμβόλιο που θα συνέβαλε στην γρήγορη ανάπτυξη συλλογικής ανοσίας στον πληθυσμό.

Δυστυχώς, δεν διαθέτουμε ακόμη ούτε φάρμακο ούτε εμβόλιο παρά τις σύντονες προσπάθειες σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με σχετική ανασκόπηση του περιοδικού Nature Reviews Drug Discovery, στις 8 Απριλίου υπήρχαν σε όλο τον κόσμο 115 ομάδες που ασχολούνταν ερευνητικά με στόχο την κατασκευή ενός εμβολίου κατά του κορωνοϊού (COVID-19). Από αυτές οι 78 εργάζονταν ενεργά επί του θέματος ενώ σε 73 από αυτές οι εργασίες ήταν σε διερευνητικό ή προκλινικό στάδιο.

Το 72% από τις ενεργές ομάδες είναι ιδιωτικές και οι υπόλοιπες είναι πανεπιστημιακές, δημόσιες ή εντάσσονται σε ΜΚΟ. Κοντά σε μεγάλες πολυεθνικές δραστηριοποιούνται και πολλές μικρές ομάδες με λίγη ή καθόλου εμπειρία στην παραγωγή εμβολίων σε μεγάλη κλίμακα. 46% των ομάδων δραστηριοποιούνται στη Βόρεια Αμερική, και 18% στην Κίνα, 18% στην υπόλοιπη Ασία και την Αυστραλία και τέλος 18% στην Ευρώπη. Τέσσερεις εταιρείες (2 αμερικανικές και 2 κινέζικες) έχουν προχωρήσει στο στάδιο της κλινικής ανάπτυξης.

Σύμφωνα με την παραπάνω ανασκόπηση, θα υπάρχει εμβόλιο (αλλά για χρήση με βάση πρωτόκολλα έκτακτης ανάγκης) το νωρίτερο στις αρχές του 2021 (ή κατά ορισμένους το φθινόπωρο του 2021). Θα πρόκειται για φοβερή επιτυχία αφού η παραδοσιακή διαδικασία ανάπτυξης εμβολίου απαιτεί κατά μέσον όρο μια 10ετία ενώ η επείγουσα διαδικασία για το πρώτο εμβόλιο κατά του ιού Έμπολα απαίτησε μια 5ετία!

Φάρμακα. Παράλληλα, συνεχίζονται οι προσπάθειες για να βρεθεί και κάποιο αποτελεσματικό φάρμακο. Γίνονται κλινικές δοκιμές με μεμονωμένα υφιστάμενα φάρμακα ή με συνδυασμούς τους. Μερικά από αυτά είχαν χρησιμοποιηθεί για να αντιμετωπιστούν άλλες αρρώστιες ενώ αναπτύσσονται και νέα με την αξιοποίηση των αντισωμάτων από θεραπευμένους ασθενείς και την χρήση σύγχρονων τεχνικών (μονοκλωνικά αντισώματα και προσθήκη αντισωμάτων που έχουν παραχθεί από ζωικούς φορείς).

Ωστόσο, μερικά πειράματα με τέτοια, νέου τύπου, φάρμακα σε πιθήκους δεν είχαν καλά αποτελέσματα αφού προκάλεσαν μαζική φλεγμονή στους πνεύμονες. Συνεπώς, οι δοκιμές θα πρέπει να εξασφαλίσουν ότι τα νέα φάρμακα δεν προκαλούν ανεπιθύμητες αντιδράσεις που μπορεί να είναι ακόμη και θανατηφόρες. Με αποτέλεσμα η διάθεση κάποιου φαρμάκου να καθυστερήσει …

Και μέχρι τότε; Η απαγόρευση της κυκλοφορίας και η απομόνωση είναι προφανώς η μόνη σίγουρη μέθοδος για να αποφύγουμε έξαρση των κρουσμάτων και κατάρρευση των συστημάτων υγείας όπως συνέβη στην Ιταλία, την Ισπανία και τις ΗΠΑ (ιδίως στη Νέα Υόρκη). Η οποιαδήποτε άρση των μέτρων θα είναι στην καλύτερη περίπτωση σταδιακή και δεν θα αφορά το σύνολο του πληθυσμού – σε κάθε περίπτωση η απομόνωση των ευάλωτων ομάδων θα πρέπει να συνεχιστεί.

Κλασσικό αντιπαράδειγμα αποτελεί η Σιγκαπούρη. Εκεί, μετά από μια υποδειγματική διαχείριση η κυβέρνηση αναγκάστηκε να επιβάλει απαγορεύσεις κυκλοφορίας όταν τα κρούσματα ξαφνικά αυξήθηκαν δραματικά. Τι έφταιξε; Μετά την επιστροφή πολλών πολιτών από το εξωτερικό, η οικονομική δραστηριότητα συνεχίστηκε κανονικά παρόλο που όσοι επέστρεψαν είχαν μπει σε 14ήμερη καραντίνα.

Γι’ αυτό, κάποια στιγμή η κυβέρνηση θα πρέπει να ζυγίσει δύο πράγματα. Από την μια πλευρά τις επιπτώσεις στην οικονομία από την παράταση ισχύος των μέτρων απομόνωσης. Και από την άλλη τις επιπτώσεις στο σύστημα δημόσιας υγείας από την χαλάρωσή τους. Δύσκολη απόφαση που απαιτεί καλή εκτίμηση με βάση επιστημονικές προβλέψεις οι οποίες θα πρέπει να στηρίζονται σε αξιόπιστα δεδομένα και μοντέλα.