Εις μνήμη ...

Αντίο Μαμά!

Αντίο;;;

Αυτό το άψυχο σώμα που αποχαιρετούμε δεν είναι πια η μαμά μας.

Η μαμά μας είναι πλέον οι αναμνήσεις και οι εικόνες που κρατούμε στο μυαλό και την καρδιά μας.

Η μητέρα που άκουγε ελληνικά τραγούδια στο Δεύτερο πρόγραμμα και μας έβαζε να ακούμε την εκπομπή Καλημέρα παιδάκια με τη Θεία Λένα.

Που με έστελνε στην εκκλησία στην αρχή ως παπαδάκι και μετά ως βοηθό του ψάλτη.

Μια έγνοια είχε, να μην πάρουν τα παιδιά τον κακό δρόμο, σε μια κοινωνία, την οποία την έβλεπε να ξεφεύγει από το δρόμο του Θεού.

Και η έγνοια έγινε άγχος, στο οποίο σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες οφείλεται κατά μεγάλη πιθανότητα και το Αλζχάιμερ … «Τα παιδιά πού είναι τα παιδιά;;;» μας ρώταγε μέχρι τα τελευταία της.

Αναμνήσεις που αποτελούνται από σημαντικές, καλές ή κακές, στιγμές, προσωπικά παραδείγματα, τυχαίες φράσεις. Που τα έχουμε ενσωματώσει στην καθημερινή μας συμπεριφορά και που θα μας συνοδεύουν «μέχρι τρίτης και τετάρτης γενεάς».

Βέβαια, ο καθένας και η καθεμιά μας έχει τις δικές του και τις δικές της μνήμες από τη μαμά μου. Άλλες ολοζώντανες κι άλλες που τις θυμόμαστε σε συγκεκριμένες περιστάσεις.

Γι’ αυτό εγώ δεν λέω «Αντίο μαμά».

Λέω «Μαμά θα σε έχουμε στη μνήμη μας, όσο αυτή δεν μας προδίδει».

Αιωνία η μνήμη σου … 

Αυτά τα λίγα λόγια είπα στην κηδεία της μητέρας μου Οδέττης-Δέσποινας Αλεβαντή το γένος Λεμπεσσοπούλου που απεβίωσε στην Αθήνα την Κυριακή 10 Σεπτεμβρίου το βράδυ, σε ηλικία 93 ετών και 4 μηνών. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κωνσταντινούπολη, παντρεύτηκε το 1953 στην Αθήνα και απέκτησε 3 παιδιά, 5 εγγόνια και 2 δισέγγονα.

Μήπως σας «μυρίζει» κάτι;

Μια σύντομη ανασκόπηση της εξέλιξης της αποχέτευσης στα Χανιά και ορισμένων προβλημάτων που όλοι κατά καιρούς μυρίζουμε …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Σεπτεμβρίου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-485)

Μια μέρα, στα 1805, σε μιάν από κείνες τις σπάνιες εμφανίσεις που έκανε ο αυτοκράτορας (Ναπολέων) στο Παρίσι, ο υπουργός των Εσωτερικών, ένας Ντεκρέ ή Κρετέ, ήρθε να ιδεί τον αφέντη την ώρα που ξυπνούσε.
- Μεγαλειότατε, είπε ο υπουργός, είδα χτες τον πιο ατρόμητο άνθρωπο της αυτοκρατορίας σας.
- Τί είναι αυτός ο άνθρωπος; ρώτησε απότομα ο αυτοκράτορας, και τί έκανε;
- Θέλει να επιχειρήσει κάτι, μεγαλειότατε.
- Τί κάτι;
- Να επισκεφθεί τους υπονόμους του Παρισιού.

Αυτό το απόσπασμα από το έργο Οι Άθλιοι, του Βίκτωρα Ουγκώ σε μετάφραση Μανώλη Σκουλούδη, ήταν στο μυαλό μου όταν σκέφτηκα να γράψω για την ιστορία της αποχέτευσης στην πόλη των Χανίων. Πράγματι, θα πρέπει να είναι κανείς πολύ γενναίος για να καταπιαστεί με ένα τόσο πολύπλοκο αλλά και «βρωμερό» θέμα.

Με βάση την ευρωπαϊκή νομοθεσία, όλα τα έργα συλλογής, επεξεργασίας και απόρριψης αστικών λυμάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να πληρούν την Οδηγία 91/271/ΕΟΚ για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, η οποία έχει στόχο να προστατευθεί το περιβάλλον από τις αρνητικές επιπτώσεις της απόρριψης αυτών των λυμάτων.

Ταυτόχρονα, όλα τα σχετικά έργα πρέπει να εφαρμόζουν την Οδηγία 2011/92/ΕΕ για την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον. Βασικές συνιστώσες της διαδικασίας αποτελούν η εκπόνηση μελέτης εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, καθώς και η διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη και το κοινό, έτσι ώστε τα αποτελέσματα να λαμβάνονται υπόψη στις τελικές αποφάσεις για τα έργα.

Τα λύματα περιέχουν μικροοργανισμούς που τα αποικοδομούν καταναλώνοντας οξυγόνο. Ένας σημαντικός δείκτης για κάθε έργο επεξεργασίας αστικών λυμάτων είναι το αποικοδομήσιμο οργανικό φορτίο των λυμάτων, το οποίο μετριέται με βάση το «βιοχημικά απαιτούμενο οξυγόνο (BOD)» για την πλήρη βιοχημική οξείδωση των περιεχόμενων οργανικών υλών.

Όμως, παρόλο που η μέση απαιτούμενη ποσότητα BOD κατ’ άτομο και ημέρα θεωρείται ότι είναι 65 gr, στο σύστημα αποχέτευσης καταλήγουν λύματα από διάφορες αστικές και βιομηχανικές δραστηριότητες (π.χ. σπίτια πολυτελείας, εργατικές κατοικίες, σχολεία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, εργοστάσια, κλπ.). Γι’ αυτό και για κάθε έργο αστικών λυμάτων υπολογίζεται η ισοδυναμία αυτής της ρύπανσης µε µία παρόμοια αστική ρύπανση μεσοαστικού πληθυσμού κι έτσι προκύπτει η «μονάδα ισοδύναμου πληθυσμού».

Η εξέλιξη του έργου της αποχέτευσης των Χανίων προκύπτει από τα στοιχεία που παρατίθενται στον ιστότοπο της ΔΕΥΑΧ αλλά και στην Εθνική Βάση των Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Λυμάτων της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος. Το έργο λειτούργησε το 1995 με βάση μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του Αυγούστου 1993 που προέβλεπε για το 1995 δυναμικότητα 80.000 ισοδύναμων κατοίκων με δυνατότητα επέκτασης στους 150.000 ι.κ. το 2030.

Επισημαίνεται ήδη μία σημαντική παράλειψη, η απουσία μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων για το δίκτυο αποχέτευσης και τα αντλιοστάσια λυμάτων. Τα τελευταία είναι απαραίτητα λόγω της μορφολογίας του εδάφους προκειμένου τα λύματα να προωθούνται προς τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας στο Κουμπελή.

Το 2001, εγκρίθηκε η πρώτη επέκταση του συστήματος για να συμπεριληφθούν όλοι οι Δήμοι της περιοχής, που αργότερα (2010) θα ενσωματώνονταν στο νέο Καλλικρατικό Δήμο Χανίων, καθώς και τα βοθρολύματα όλου του Νομού Χανίων. Για το 2015, η προβλεπόμενη δυναμικότητα υπολογίστηκε σε 117.750 ι.κ. αλλά δεν γίνεται αναφορά στη δυναμικότητα στο 2030. Στη σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων για την εγκατάσταση, αναφέρεται πως έγινε Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), για την οποία γνωμοδότησαν όλες οι αρμόδιες υπηρεσίες χωρίς να γίνει δημόσια διαβούλευση. Τέτοια διαβούλευση δεν ήταν υποχρεωτική με βάση την τότε ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Οι αποφάσεις τροποποίησης των περιβαλλοντικών όρων το 2005 και το 2009 αναφέρουν πως έγινε νέα ΜΠΕ και περιγράφουν το δίκτυο των αγωγών και τα αντλιοστάσια. Ωστόσο, η δυναμικότητα για το 2015 παρέμεινε η ίδια στους 117.765 ι.κ. Όμως, έχει ήδη αρχίσει να ισχύει η Οδηγία 2011/92/ΕΕ για τις ΜΠΕ που απαιτούνται για έργα επεξεργασίας αστικών λυμάτων δυναμικότητας 150.000 ι.κ.

Διαχρονική παρανομία. Το 2011 στην επόμενη απόφαση τροποποίησης των περιβαλλοντικών όρων η δυναμικότητα για το έτος 2030 διογκώνεται στους 170.000 ι.κ. και αναφέρεται μια συμπληρωματική ΜΠΕ η οποία, κατά παράβαση της νομοθεσίας, δεν κοινοποιήθηκε δημόσια ενώ και διαβούλευση έγινε μόνο με τους εμπλεκόμενους φορείς αλλά όχι με τους πολίτες.

Τα ίδια ίσχυσαν και για τις επόμενες αποφάσεις του 2014 και του 2016. Προκειμένου να αξιοποιηθούν οι ευνοϊκότερες διατάξεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας ώστε να παρακαμφθεί η υποχρέωση σύνταξης πλήρους ΜΠΕ και η διενέργεια δημόσιας διαβούλευσης, χρησιμοποιείται καταχρηστικά το επιχείρημα πως πρόκειται για «επικαιροποίηση» του σχεδιασμού του έργου και πως από τις κατασκευές «δεν επέρχονται ουσιαστικές διαφοροποιήσεις ως προς τις επιπτώσεις στο περιβάλλον σε σχέση με το αρχικά εγκριθέν έργο». Μάλιστα, η ΔΕΥΑΧ υπερηφανεύεται ότι ολοκλήρωσε ήδη από το 2017 τα έργα αναβάθμισης της δυναμικότητας στους 170.000 ι.κ. !!!

Προβλήματα. Τις επιπτώσεις όλων των παραπάνω παραλείψεων και «νομότυπα συγκαλυμμένων» παρανομιών τις υφίστανται οι κάτοικοι και το φυσικό περιβάλλον των Χανίων. Τις δυσοσμίες από την κεντρική εγκατάσταση και από τα κατεσπαρμένα αντλιοστάσια ακαθάρτων. Τις υπερχειλίσεις και διαρροές λυμάτων σε διάφορα σημεία του δικτύου. Και φυσικά ορισμένες διορθώσεις στη χωροταξία των αντλιοστασίων μετά από συλλογικές αντιδράσεις των κατοίκων (όπως π.χ. στον Καλαθά).

Οι ΜΠΕ φαίνεται πως έχουν εξαφανιστεί από τα αρχεία κι αυτό παρά τη ρητή απαίτηση των αποφάσεων οι σχετικοί φάκελοι να διατίθενται στον χώρο της εγκατάστασης του βιολογικού καθαρισμού. Ο Δήμαρχος δηλώνει επίσημα στα Δημοτικά Συμβούλια πως οι ΜΠΕ θα δοθούν στους διαμαρτυρόμενους κατοίκους του Σταυρού αλλά παρά τα συνεχή αιτήματα τους για συνάντηση με τον ίδιο αυτό δεν έχει συμβεί. Προς το παρόν προβληματική παραμένει η προβλεπόμενη εγκατάσταση των αντλιοστασίων 1) στην Παχιά Άμμο στο Σταυρό για την οποία έχουν γίνει προσφυγές στο Συμβούλιο Επικρατείας και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (η κατασκευή έχει ξεκινήσει ήδη από τον περασμένο χειμώνα και αναμένεται να συνεχιστεί το Νοέμβριο) καθώς και 2) ενδεχομένως, στον Τερσανά, όπου φαίνεται ότι αυτή γίνεται δίπλα σε υδροβιότοπο στάσης μεταναστευτικών πουλιών.

Μπορεί να γίνει κάτι; Κατά την προσωπική μου γνώμη θα πρέπει να διεξαχθεί μια πλήρης περιβαλλοντική αξιολόγηση ολόκληρου του έργου από ανεξάρτητο οργανισμό προκειμένου να εντοπιστούν όλα τα σχεδιαστικά και κατασκευαστικά προβλήματα της κεντρικής εγκατάστασης, του δικτύου ακαθάρτων και των αντλιοστασίων.

Η αξιολόγηση αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει το ιστορικό όλων των προβλημάτων (διαρροές, οσμές, κλπ.), επιστημονικές μετρήσεις και συνεντεύξεις με κατοίκους αλλά και εκπροσώπους οικολογικών οργανώσεων, ώστε να αναδειχτούν όλα τα προβλήματα. Προβλήματα, τα οποία σχετίζονται όχι μόνο με την υπάρχουσα κατάσταση αλλά και με τις ενδεχόμενες μελλοντικές επεκτάσεις του συστήματος πάνω από τους 170.000 ι.κ.

Με βάση την εν λόγω αξιολόγηση θα πρέπει να καταρτιστεί μελέτη για όλα τα διορθωτικά έργα τα οποία θα απαιτηθούν για την αποκατάσταση των προβλημάτων που θα έχουν εντοπιστεί. Βέβαια, και μια αυτεπάγγελτη εισαγγελική έρευνα για τις διαχρονικές ευθύνες τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης ίσως να μην ήταν εντελώς περιττή …

Ο παρεξηγημένος τζίτζικας

Καθώς ξεκινά ο Αύγουστος, σκέφτηκα να σας ευχηθώ καλό μήνα με ένα παλιό αντι-προπαγανδιστικό κείμενό μου
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα την 1η Αυγούστου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-484)

Το καλοκαίρι του 2006 ο φίλος Νίκος Δήμου προσκάλεσε τους αναγνώστες του ιστολογίου του (http://doncat.blogspot.com) να συμμετέχουν στο ιστολόγιο ανεβάζοντας δικά τους άρθρα. Στις 9 Αυγούστου ανέβασε το ακόλουθο δικό μου κείμενο με τίτλο «Τζίτζικα έπαινος».

Με κούφαναν τα τζιτζίκια φέτος. Για πρώτη φορά έστησα αυτί και τα αφουγκράστηκα. Στιγμές, στιγμές έμοιαζαν να τσιρίζουν όλο και πιο δυνατά. Άλλες στιγμές λες και κουράζονταν κι έπαιρναν να ξαποσταίνουν. Ακούγονταν τότε μερικά μόνο με κουρασμένες φωνές αλλά σε λίγο η χορωδία ξανάρχιζε.

Τραγουδήστε και χαρείτε, σκέφτηκα. Αυτό μόνο ξέρετε να κάνετε. Κάθε καλοκαίρι μας παίρνετε τ’ αυτιά αλλά το χειμώνα, θα τρέχετε να ζητάτε κανένα σπόρο από τα μυρμήγκια, που συνεχίζουν να εργάζονται υπομονετικά κι αθόρυβα όλο το καλοκαίρι.

Όμως το βράδυ που πήγα για ύπνο, η παραπάνω εικόνα μου φάνηκε κάπως απλοϊκή. Είναι δυνατόν, αναρωτήθηκα, τα τζιτζίκια να ζουν μόνο ένα καλοκαίρι κάθε φορά; Και μόνο για το τραγούδι; Έτσι όταν γύρισα στη βάση μου έκανα μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο. Κι έπεσα από τα σύννεφα. Αν κάποιος αξίζει το θαυμασμό μας φίλοι μου αυτός είναι ο τζίτζικας κι όχι ο μέρμηγκας. Ο Αίσωπος (κι ο Lafontaine που τον αντέγραψε) απλώς έκαναν προπαγάνδα.

Σύμφωνα με τους ειδικούς λοιπόν, ο τζίτζικας που ακούμε να τραγουδά το καλοκαίρι, προήλθε από τη μεταμόρφωση μιας προνύμφης ηλικίας ενός ως έξη ετών. Βέβαια, οι αμερικάνοι τζίτζικες μπορεί να ζήσουν μέχρι και 17 χρόνια, αλλά οι Αμερικάνοι πάντα υπερέβαλαν σε όλα. Η ένταση του τραγουδιού του μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 160 db, όσο περίπου είναι ο θόρυβος δίπλα σε ένα κινητήρα αεροπλάνου σε λειτουργία! Κάθε είδος τζιτζικιού διαθέτει τρεις τουλάχιστον μελωδίες, αλλά η κυριότερη είναι το ερωτικό κάλεσμα του αρσενικού προς το θηλυκό. Ενός αρσενικού, που είναι στην πραγματικότητα κουφό και διαθέτει ένα σύστημα «τύμπανων» (τα οποία πάλλονται 300 ως 900 φορές το λεπτό) καθώς και ευρείς θαλάμους (αντηχεία). Το σύστημα επηρεάζεται από την υγρασία του αέρα – εξ ου και οι παράξενες διακοπές το πρωί και το βράδυ.

Αντίθετα, το θηλυκό δεν διαθέτει τέτοιο σύστημα παραγωγής ήχων κι έτσι παραμένει σιωπηλό. Αφουγκράζεται όμως, σμίγει με το αρσενικό που τραγουδά καλύτερα και, τελικά, εναποθέτει τα αυγά της σε κάποιο ξερό κλαδί το οποίο τρυπά ειδικά για την περίσταση. Τον Οκτώβριο θα βγουν οι νύμφες και θ’ αρχίσουν να σκάβουν το έδαφος για να βρουν ρίζες να ρουφήξουν. Μέχρι να βγουν στην επιφάνεια ύστερα από μερικά χρόνια και να μεταμορφωθούν σε τζίτζικες και να ξαναρχίσουν τον κύκλο.

Ο τζίτζικας τρέφεται βυθίζοντας μια κεραία στο κλαδί πάνω στο οποίο κάθεται και από εκεί απομυζά το χυμό. Γύρω του συγκεντρώνονται διάφορα έντομα κυρίως πεινασμένα μυρμήγκια (για φαντάσου!), που προσπαθούν να υποκλέψουν καμιά γουλιά χυμό. Όταν αυτό γίνει πολύ ενοχλητικό, ο τζίτζικάς μας, αλλάζει θέση πετώντας, αφού κατουρήσει στην κυριολεξία τους ενοχλητικούς!

Η ιεραρχικά οργανωμένη κοινωνία των μυρμηγκιών είναι καλύτερα γνωστή. Όλοι γνωρίζουν για τις δαιδαλώδεις, οργανωμένες φωλιές με τη γόνιμη βασίλισσα, τις στείρες εργάτριες και πολεμίστριες και τους αρσενικούς κηφήνες. Η εξειδίκευση της εργασίας, η εκμετάλλευση μελιτοφόρων ειδών, οι πόλεμοι με τις γειτονικές φωλιές είναι θέματα που συγκινούν τους θεωρητικούς όλων των «αριστοκρατικών» καθεστώτων. Χιλιάδες εξειδικευμένα και εκλαϊκευμένα βιβλία και ιστοσελίδες είναι αφιερωμένα στη Μυρμηγκολογία. Δεν θα επεκταθώ λοιπόν – παρά μόνο προτείνοντας την ανάγνωση των υπέροχων βιβλίων του Bernard Werber (http://www.bernardwerber.com/) του οποίου «H επανάσταση των μυρμηγκιών» κυκλοφορεί και στα ελληνικά (ΣΣ αλλά έχει εξαντληθεί).

Μονάχος του λοιπόν ο τζίτζικας. Σκάβει για χρόνια τη γη για να τραφεί χωρίς την κοινωνική προστασία μιας οργανωμένης φωλιάς να τον υποστηρίζει. Κι όταν βγει στη σύνταξη, ή αν θέλετε, όταν πάει διακοπές, ύστερα από χρόνια σκληρής δουλειάς στα έγκατα της γης, αρχίζει να τραγουδά με όλη του τη δύναμη για τέσσερις-πέντε εβδομάδες. Μέχρι που να ζευγαρώσει – αλήθεια πόση ώρα κρατά η ηδονή του; – και μετά να πέσει στο έδαφος όπου πεθαίνει εξαντλημένος.

Και ενώ τραγουδά, υποφέρει κι από την εκμετάλλευση των άλλων χωρίς πάλι να έχει οργανωμένο στρατό ούτε και θανατηφόρο κεντρί για να προστατευθεί. Απλώς θ’ αλλάξει θέση κατουρώντας τους ενοχλητικούς εκμεταλλευτές του. Και θα συνεχίσει να τραγουδά, καλώντας την όμορφη τζιτζικίνα και σημαδεύοντας ηχητικά τα καλοκαίρια μας, αυτός ο μοναχικός, αναρχικός και επίμονος τροβαδούρος του καλοκαιριού, αυτός ο παρεξηγημένος ήρωας. Σ’ αυτόν λοιπόν είναι αφιερωμένες οι λίγες παρακάτω επαινετικές λέξεις.

Τζίτζικα έπαινος

Αναρχικέ μου τζίτζικα, Τραγούδα όλη μέρα
Ελεύθερος κι αγέρωχος, Τ’ αξίζεις πέρα ως πέρα.

Μόνος για χρόνια έζησες, Με θάρρος και με πείσμα
Χωρίς καμιά βασίλισσα, Ή μπάτσους, ή κηφήνες.

Αλλά και που μεγάλωσες, Και βγήκες στο κουρμπέτι
Μόνος και πάλι φωνακλάς, Ωραίος κι ερωτιάρης.

Τον Αίσωπο παράτησε, Ξέχνα τον Λαφοντένο
Το σύστημά τους ύμνησαν, Τους δούλους, τους παρίες,
Ενώ εσύ τους φώναζες: «Ήρθε το καλοκαίρι!»

Τι κι αν μυρμήγκια έρχονται, Το νέκταρ να σου κλέψουν
Κατούρα τους λεβέντη μου, Είναι εργάτες, δούλοι.

Δεν θα σε καταλάβουνε, Όσο κι αν τους φωνάξεις:
«Ήρθε το καλοκαίρι! Ήρθε η ώρα της χαράς!»

Ξεφώνισε, τραγούδησε, Με όλη την καρδιά σου
Ψάλλε τον ύμνο στη ζωή, Την όμορφη, τη δύσκολη, Και άτυχη, και λίγη.

Μην κουραστείς να μας το λες:
«Ήρθε το καλοκαίρι! Ήρθε η ώρα της χαράς! Η ώρα της αγάπης!»

Η ανάρτηση συγκέντρωσε 110 πολύ ενδιαφέροντα σχόλια και αποτέλεσε αντικείμενο ενός συμπληρώματος και ενός φωτογραφικού σχολίου από τον οικοδεσπότη Νίκο Δήμου.

Δεξιότητες για την πραγματική ζωή

Δεξιότητες αντί για πτυχία μαζί με κριτική σκέψη, δεξιότητες επιβίωσης και ανθεκτικότητας καθώς και αγωγή του πολίτη
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 4 Ιουλίου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-483)

Έχουμε γράψει αρκετά για τις δεξιότητες. Πέρσι τέτοιο καιρό σε ένα άρθρο μου στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Άλληλον» ανέφερα τις τέσσερις βασικές ή εγκάρσιες δεξιότητες των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας απόφοιτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Κατανόηση και σύνταξη κειμένου και αριθμητική. Ψηφιακές δεξιότητες (αξιοποίηση της πληροφορικής και του διαδικτύου). Γλωσσικές δεξιότητες (γνώση της μητρικής γλώσσας, γνώση μιας ξένης γλώσσας ως «ανεξάρτητοι χρήστες» επιπέδου Β2 και έναρξη εκμάθησης και μιας δεύτερης ξένης γλώσσας). Και τέλος Επιχειρηματικές δεξιότητες (ικανότητα ατομικής και ομαδικής εργασίας, αποτελεσματική επικοινωνία επιχειρηματικών ιδεών στους άλλους καθώς και δημιουργική και καινοτόμο σκέψη).

Τα παραπάνω αναφέρονται και σε συστάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση της ανεργίας. Επιπλέον, πολλές επιχειρήσεις, ιδίως του εξωτερικού, εφαρμόζουν πλέον πολιτικές προσλήψεων με βάση την αρχή «Δεξιότητες όχι πτυχία». Κι αυτό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον για όλα τα παιδιά που έδωσαν Πανελλήνιες εξετάσεις και περιμένουν να επιλέξουν τη σχολή στην οποία θα φοιτήσουν. Πιο σημαντικό κι από το πτυχίο τους θα είναι και τι έχουν μάθει να κάνουν στην «πιάτσα» όταν π.χ. θα δουλέψουν τα καλοκαίρια ή όταν κάνουν μια πρακτική εξάσκηση.

Κριτική σκέψη. Κατά τη γνώμη μου, πρόκειται για την σπουδαιότερη δεξιότητα. Μας προφυλάσσει από πολλές παγίδες της καθημερινότητας (π.χ. απάτες) και μας βοηθάει να κάνουμε τις καλύτερες επιλογές ως άτομα αλλά και ως πολίτες. Όταν η κόρη μου με ευχαρίστησε στην εισαγωγή του διδακτορικού της για το γεγονός ότι «την ώθησα στο μονοπάτι της κριτικής σκέψης, πάντα σε ετοιμότητα αλλά με μετριοφροσύνη» την ρώτησα έκπληκτος πότε είχα κάνει κάτι τέτοιο.

Μου θύμισε πως κάποτε που είχαμε πέσει σε μποτιλιάρισμα, την είχα προτρέψει να παρατηρήσει γύρω της και να μου πει τι συμπεράσματα έβγαζε. Έβλεπε αυτοκίνητα, μηχανάκια, μαγαζιά. Της έδειξα το μπροστινό μας αυτοκίνητο και της επεσήμανα ένα αυτοκόλλητο σύμβολο ψαριού.

Στο απορημένο της βλέμμα απάντησα εξηγώντας το ακρωνύμιο ΙΧΘΥΣ (Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ) που χρησιμοποιούσαν οι πρώτοι χριστιανοί ως κώδικα αναγνώρισης. Σήμερα, το ίδιο στυλιζαρισμένο σύμβολο χρησιμοποιούν κυρίως τα μέλη ορισμένων προτεσταντικών οργανώσεων. Άρα ο οδηγός του μπροστινού μας αυτοκινήτου ήταν Χριστιανός, θρησκευόμενος και μάλλον διαμαρτυρόμενος.

Η παρατήρηση του κόσμου που μας περιβάλλει, η ανάλυση των ενδείξεων και η εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων ήταν μια δεξιότητα που έμαθα κατ’ αρχάς στους προσκόπους. Αλλά ευγνωμονώ παράλληλα και πολλούς από τους καθηγητές μου, οι οποίοι με έμαθαν να σκέπτομαι για τον εαυτό μου και να μην παπαγαλίζω.

Επιβίωση, πρώτες βοήθειες και ανθεκτικότητα. Πρόκειται για δεξιότητες που δεν διδάσκονται ούτε στο σπίτι ούτε στο σχολείο. Τις διδάσκουν στους προσκόπους και βοηθούν όσους τις κατέχουν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής όταν βρεθούν μόνοι τους (π.χ. ως σπουδαστές σε άλλη πόλη) αλλά και σε περίπτωση που χρειαστεί να βοηθήσουν κάποιον που κινδυνεύει. Πρόσφατα, διάβασα την εμπειρία κάποιου, ο οποίος κλήθηκε να βοηθήσει έναν ηλικιωμένο που είχε χάσει τις αισθήσεις του αλλά δεν ήξερε ΚΑΡΠΑ (Καρδιοπνευμονική Αναζωογόνηση).

Ευτυχώς, στην πόλη μας ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός σε συνεργασία με το Δήμο Χανίων οργανώνει περιοδικά μαθήματα πρώτων βοηθειών για όλους. Τι καλό θα ήταν όλοι οι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης να είχαν εκπαιδευτεί στις Πρώτες Βοήθειες! Μια εκπαίδευση που μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε πρώτοι εμείς τους κινδύνους που απειλούν τη ζωή, την υγεία και την περιουσία μας έτσι ώστε να εντείνουμε την πρόληψη ατυχημάτων και καταστροφών.

Όσο για την ανθεκτικότητα, έχουμε γράψει αρκετά στο παρελθόν αλλά αξίζει να υπενθυμίσουμε τα τρία θεμελιώδη χαρακτηριστικά της όπως τα έμαθα από τη γιαγιά μου. Διαβητική από τα 30 της, είχε καταστραφεί αρκετές φορές από πυρκαγιά και είχε γνωρίσει το ξεριζωμό από την Πόλη το 1963, μαζί με όλη την οικογένεια της μητέρας μου.

Αντιμετώπιζε την πραγματικότητα με αισιοδοξία και με θέληση για επιβίωση. Η ζωή της είχε νόημα. Πιστή ορθόδοξη αλλά μακριά από το ιερατείο. Αντί να συχνάζει στις εκκλησίες προσέφερε δουλειά σε κορίτσια που είχαν ανάγκη, βοηθώντας τες να γίνουν οικονομικά ανεξάρτητες ως μοδίστρες. Και μας προέτρεπε να φροντίσουμε να τρώνε κι άλλοι ψωμί από εμάς, δίνοντας τους δουλειές, μεταφέροντάς τους δεξιότητες, βοηθώντας τους να ξεπεράσουν τις δυσκολίες της ζωής. Τέλος, η γιαγιά είχε το τρίτο χαρακτηριστικό της ανθεκτικότητας. Εφευρετικότητα. Τίποτα δεν πήγαινε χαμένο στην κουζίνα. Τα παλιά ρούχα με ένα-δυο μικρές μεταποιήσεις γίνονταν σαν καινούργια. Οι δύσκολες πελάτισσες έφευγαν πάντα ευχαριστημένες γιατί η γιαγιά εύρισκε λύσεις για όλα τα προβλήματα.

Μην υποτιμήσετε τη γιαγιά μου! Τα τρία θεμελιώδη χαρακτηριστικά της ανθεκτικότητας όπως μας τα δίδαξε με το παράδειγμα της, αποτελούν αντικείμενο άρθρων σε αμερικανικά περιοδικά διοίκησης επιχειρήσεων. Και συστήνονται ως απαραίτητη τροφή για σκέψη σε αυτήν την εποχή της κρίσης …

Οικονομικά και αγωγή του πολίτη. Πιστωτικές κάρτες, λογαριασμοί, φόροι, δάνεια, ασφάλειες. Πόσοι συμπολίτες μας κινδυνεύουν να χάσουν τις περιουσίες τους γιατί δεν γνώριζαν τα βασικά οικονομικά δεδομένα που διέπουν την κοινωνία μας; Οι περισσότεροι βέβαια προστρέχουν, συχνά κατόπιν εορτής, σε οικονομικούς συμβούλους, τραπεζίτες, φοροτεχνικούς. Αλλά μια ουσιαστική πρακτική γνώση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση θα μπορούσε να γλυτώσει πολλούς από αγωνίες, χρεοκοπίες και οικογενειακές τραγωδίες. «Κατά το πάπλωμα και το ξάπλωμα» λέει μια παροιμία, υπονοώντας ότι δεν πρέπει να ξεπερνά κανείς τις οικονομικές του δυνατότητες.

Όσον αφορά την Αγωγή του Πολίτη υπάρχουν σχετικά μαθήματα στη 5η και 6η Δημοτικού και στη 3η Γυμνασίου αλλά φαίνεται πως μάλλον διδάσκονται πλημμελώς με αποτέλεσμα την πραγματική εκπαίδευση να αναλαμβάνουν οι διάφορες κομματικές νεολαίες. Κι έτσι οι πολίτες, η πλειοψηφία των οποίων δεν έχει μάθει να σκέπτεται κριτικά, ψηφίζει χωρίς στην πραγματικότητα να γνωρίζει τις θέσεις και τα προγράμματα αυτών που ζητούν την ψήφο του. Με αποτέλεσμα να ψηφίζουν είτε με βάση (κάποιο ιδεατό) οικονομικό τους συμφέρον, είτε επειδή συγκινούνται από την προσωπικότητα κάποιου ηγέτη-ποιμένα, είτε γιατί έτσι τους προτρέπει κάποιος ιδεολογικός (συνήθως κομματικός ή θρησκευτικός) συμβουλάτορας.

Άλλες απαραίτητες δεξιότητες, περιλαμβάνουν το διάλογο και την επίτευξη συμβιβασμών μέσω διαπραγμάτευσης, τη διαχείριση του χρόνου, τα μαστορέματα στο σπίτι, κοινωνικές δεξιότητες όπως ευγένεια και καλοί τρόποι, την επικοινωνία με τους άλλους και τέλος τη δυνατότητα επιλογής και μακροχρόνιας σχέσης με καλούς φίλους.

Μερικά σημαντικά πραγματικά προβλήματα

Ας ελπίσουμε ότι σε αυτή την προεκλογική περίοδο θα γίνουν κάποιες συζητήσεις και για μερικά σημαντικά προβλήματα της καθημερινότητας ..
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 6 Ιουνίου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-482)

Στις εκλογές της 21ης Μαΐου διαλέξαμε διακυβέρνηση με στόχο το μέλλον και όχι την επιστροφή σε μια διακυβέρνηση, την ουσία και το στυλ της οποίας είχαμε ήδη απαρνηθεί οριστικά το καλοκαίρι του 2019. Επιπλέον, στις εκλογές αποδείχτηκε, δυστυχώς πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα δεν είναι ώριμο για κυβερνήσεις συνεργασίας στη βάση προγραμματικών συμφωνιών. Δηλαδή, δεν μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος του τόπου με εκλογικό σύστημα απλής αναλογικής. Ίσως, γι’ αυτό να μην έγινε καμιά ουσιαστική συζήτηση για τα καυτά θέματα που αφορούν, εκτός από την καθημερινότητα των πολιτών, και το τι μας επιφυλάσσει το μέλλον.

Ανάλυση κινδύνων. Στην πρώτη του δημόσια παρέμβαση, ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός Ιωάννης Σαρμάς έδωσε οδηγίες στους υπουργούς να εντοπίσουν τους «κινδύνους που απειλούν τις δραστηριότητες, την οικονομική ζωή, οτιδήποτε αφορά τις δράσεις, τις αρμοδιότητές» στους τομείς ευθύνης τους. Και υπογράμμισε ότι εκτός από τον εντοπισμό «χρειάζεται και ένα σύστημα αποτροπής ή μετριασμού των κινδύνων και επιπλέον η παρακολούθηση της σωστής εφαρμογής του …».

Να υπενθυμίσω ότι από αυτήν εδώ τη στήλη έχουμε κατ’ επανάληψη αναφερθεί σε παρόμοια μεθοδολογία για την αντιμετώπιση των κινδύνων που απειλούν την υγεία και τη ζωή των πολιτών. Σίγουρα, την τελευταία τετραετία έχουν γίνει σημαντικά βήματα στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της ενίσχυσης της εθνικής άμυνας, στην αντιμετώπιση της πανδημίας (ιδίως στην πρώτη φάση), της ενεργειακής κρίσης και της ακρίβειας (με ενίσχυση ιδίως των πλέον ευάλωτων). Όμως, παρόλο που ο τομέας της Υγείας θεωρείται πλέον (μελλοντική) προτεραιότητα, πολλά ζητήματα εξακολουθούν να παραμένουν προβληματικά.

Αναλύοντας τους παράγοντες κινδύνου διαπιστώνουμε ότι οι κυριότερες αιτίες θανάτου στην Ελλάδα για το 2020, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, είναι τα νοσήματα του κυκλοφορικού (ή καρδιαγγειακά) οι νεοπλασίες (καρκίνοι) και τα νοσήματα του αναπνευστικού. Με βάση τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήσαμε και πέρυσι (βλ. ΧΝ 1/3/2022), στο κάπνισμα και στις διατροφικές συνήθειες οφείλεται το 80% (35.438) των θανάτων από καρδιαγγειακές παθήσεις και τα δύο τρίτα (67%) των ετήσιων θανάτων από νεοπλασίες (20.655). Δηλαδή, αυτοί οι θάνατοι οφείλονται σε παράγοντες που μπορούμε να ελέγξουμε πλήρως στην καθημερινότητά μας!

Όσον αφορά το κάπνισμα η ΕΛΣΤΑΤ εφαρμόζει μέθοδο «Greek statistics» αφού στην πρόσφατη έκθεση για την κατάσταση της Υγείας αναφέρει ότι μόνο «το 24,8% του πληθυσμού ηλικίας 16 ετών και άνω καπνίζει καθημερινά». Δυστυχώς, αυτό δεν ισχύει αφού η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι πρωταθλήτρια στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο κάπνισμα με 41% του πληθυσμού να καπνίζει, κάτι που επιβεβαίωσε πρόσφατα και υψηλόβαθμο στέλεχος της καπνοβιομηχανίας (βλ. ΧΝ 4/4/2023).

Παράλληλα, συνεχίζεται κανονικά η προώθηση καπνικών προϊόντων καθώς και προϊόντων «μειωμένου κινδύνου» κατά παράβαση των συστάσεων της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας. Για να μη μιλήσουμε για την έλλειψη ελέγχων στα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος που ντουμανιάζουν από τους καπνούς των καπνικών προϊόντων (π.χ. ναργιλέδων, ατμιστών κλπ.). 

 

Τα προβλήματα του 112. Το 112 είναι κατ’ αρχάς ο ενιαίος ευρωπαϊκός αριθμός επειγόντων. Το καλούν οι πολίτες για να λάβουν έγκαιρη βοήθεια σε περίπτωση που απειλείται ζωή ή περιουσία. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες το έχουν καθιερώσει και ως τον μοναδικό εθνικό αριθμό πρόσβασης σε ασθενοφόρα, πυροσβεστική, αστυνομία και λιμενικό, καταργώντας σταδιακά τους επιμέρους αριθμούς κλήσης των αντίστοιχων υπηρεσιών. Στην Ελλάδα, η ενοποίηση αυτή καθυστερεί, παρόλο που προβλεπόταν στον αρχικό σχεδιασμό. Με αποτέλεσμα σπατάλη ανθρώπινων και οικονομικών πόρων.

Επιπλέον, ενώ γίνεται πολλή κουβέντα για αξιολόγηση εκπαιδευτικών και άλλων δημοσίων υπαλλήλων, η αξιολόγηση των υπηρεσιών που προσφέρουν οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης μένει στα αζήτητα. Δεν αξιολογούνται η ποιότητα επικοινωνίας με τους χειριστές του τηλεφωνικού κέντρου, ο εντοπισμός του καλούντος, ο μέγιστος χρόνος άφιξης στο σημείο του περιστατικού, η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, κλπ. Η μεθοδολογία υπάρχει και έχει αναπτυχθεί από την ένωση καταναλωτών της Πορτογαλίας DECO από το 2004.

Παράλληλα, το «αντίστροφο 112», δηλαδή το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για επερχόμενη ή εξελισσόμενη καταστροφή, φαίνεται να λειτουργεί καλά από την ενεργοποίησή του το 2019. Σίγουρα σώζει ζωές, αλλά αυτό φαίνεται να αποτελεί μια καλή «δικαιολογία» για την έλλειψη ουσιαστικού σχεδιασμού της πρόληψης αλλά και της κινητοποίησης πολιτών και αυτοδιοίκησης σε τοπικό επίπεδο. Ο συστημικός εξορθολογισμός απαιτεί μια καλή ανάλυση των κινδύνων με βάση όχι μόνο το παρελθόν αλλά κυρίως το μέλλον.

Κλιματική αλλαγή. Στην Ισπανία η ελαιοπαραγωγή αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα λόγω της ξηρασίας ενώ έχουν ήδη αρχίσει και οι καταστροφές από τις δασικές πυρκαγιές. Η Ιταλία μετά την ξηρασία πλήττεται τις τελευταίες εβδομάδες από καταστροφικές πλημμύρες. Πιο μακριά, το Πακιστάν κινδυνεύει από λειψυδρία και από καύσωνες με θερμοκρασίες που αγγίζουν τους 50°C. Αντίστοιχα φαινόμενα παρατηρούνται όλο και περισσότερο σε κάθε γωνιά του πλανήτη και κανείς πλέον δεν αμφιβάλλει πως η κλιματική αλλαγή είναι πια εδώ.

Οι αρμόδιοι επιστήμονες σημαίνουν συνεχώς συναγερμό για τον επερχόμενο Αρμαγεδδώνα αλλά το ελληνικό κράτος σχεδιάζει την εξόρυξη υδρογονανθράκων και φυσικού αερίου από τις θαλάσσιες περιοχές δυτικά της Κρήτης. Βέβαια, έχουν ξεκινήσει και κάποια προγράμματα επιδότησης ιδιωτών για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες.

Προσωπικά, παιδεύομαι από τις αρχές του μήνα για να συνδεθώ και να υποβάλω τη σχετική αίτηση επιδότησης στην πλατφόρμα που έχει δημιουργήσει ο ΔΕΔΔΗΕ. Δυστυχώς, το σύστημα έχει σοβαρά προβλήματα και πολλοί χρήστες αδυνατούν να υποβάλλουν αιτήσεις. Και να σου τα τηλέφωνα (μόνο πρωί-πρωί γιατί το τηλεφωνικό κέντρο δεν δέχεται άλλες κλήσεις μετά τις 10). Και να σου τα ηλεκτρονικά μηνύματα που «διαβιβάζονται αρμοδίως» χωρίς ποτέ να απαντώνται … (Σ.Σ. Αφού εξάντλησα τα αιτήματα προς την ιεραρχία του ΔΕΔΔΗΕ, χρειάστηκε η επέμβαση του γραφείου του Διευθύνοντος  Συμβούλου κ. Αναστάσιου ΜΑΝΟΥ του ΔΕΔΔΗΕ για να λυθεί τελικά το πρόβλημα, το οποίο οφειλόταν σε ασυμβατότητα του παλαιού με το νέο σύστημα καταχώρησης των Συμβάσεων Σύνδεσης).

Συμπέρασμα. Τα παραπάνω είναι ένα μικρό μόνο μέρος από τα σοβαρότατα πραγματικά προβλήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η επόμενη κυβέρνηση. Χρειάζονται ολόκληροι τόμοι για να αναφερθούν και μερικά άλλα όπως η μη-ολοκλήρωση του Κτηματολογίου, η καθυστέρηση στον εκσυγχρονισμό της δικαιοσύνης και η διαρκώς αναβαλλόμενη έκδοση των νέων ταυτοτήτων.

Ο συνεταιρισμός κράτους και καπνοβιομηχανίας

Το Μάρτιο του 2019 η τότε υπουργός Προστασίας του Πολίτη κ. Γεροβασίλη, υπέγραψε μια συμφωνία για την υλοποίηση δωρεάς 20 οχημάτων στο Πυροσβεστικό Σώμα από την Ελληνική Ομάδα Διάσωσης με την υποστήριξη – χρηματοδότηση της εταιρείας Παπαστράτος. Η ΕΟΔ έπαιξε έτσι τον ενδιάμεσο σε μια συναλλαγή η οποία ήταν κατ’ αρχήν παράνομη με βάση τη Συμφωνία-Πλαίσιο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας για τον έλεγχο του καπνού (Νόμος 3420/2005) και τις σχετικές κατευθυντήριες οδηγίες που έχει εγκρίνει η διάσκεψη των Συμβαλλόμενων Μερών.

Οι εν λόγω οδηγίες προβλέπουν ότι τα μέρη θα απαγορέψουν τις δωρεές από τις καπνοβιομηχανίες προς οιαδήποτε οντότητα για «λόγους κοινωνικής ευθύνης», επειδή αυτό συνιστά μορφή χορηγίας. Η δημοσιότητα που παρέχεται σε «κοινωνικά υπεύθυνες» επιχειρηματικές πρακτικές της καπνοβιομηχανίας πρέπει να απαγορευθεί επειδή αποτελεί διαφήμιση και προώθηση.

Να υπενθυμίσουμε ότι το Μάρτιο του 2020, η δωρεά 50 αναπνευστήρων από την Παπαστράτος στο Υπουργείο Υγείας εν μέσω πανδημίας COVID, κατακρίθηκε διεθνώς ως σκάνδαλο. Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε τον Ιούνιο του 2020 σε μεγάλη τελετή στο Αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος τον πρωθυπουργό κ. Μητσοτάκη να παραλάβει τα 20 οχήματα, ευχαριστώντας δημόσια την εταιρεία Παπαστράτος.

Λίγους μήνες νωρίτερα το Νοέμβριο του 2019 η ΕΟΔ, με χρηματοδότηση ενός εκατομμυρίου ευρώ για την εξυπηρέτηση, είχε αρχίσει να υλοποιεί ένα πρόγραμμα 25 σεμιναρίων ανά την Ελλάδα με σκοπό την «ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των πολιτών στον τομέα της πρόληψης, προκειμένου να μειωθούν στο μέτρο του δυνατού οι ανθρωπογενείς καταστροφές». Αλήθεια, πόσοι πολίτες πεθαίνουν από το κάπνισμα και πόσοι από ανθρωπογενείς καταστροφές;;;

Αυτή η στενή σχέση καπνοβιομηχανίας-κράτους έχει και μια ενδιαφέρουσα οικονομική πτυχή, αφού κάθε χρόνο τα δημόσια ταμεία γεμίζουν με τη φορολογία επί των καπνικών προϊόντων. Έτσι, το 2022 το κράτος εισέπραξε 3,01 δις € από ΦΠΑ και Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης για καπνό και ηλεκτρονικά τσιγάρα. Τα αντίστοιχα ποσά για το 2021 και το 2020 ήταν 2,79 δις και 2,73 δις αντίστοιχα.

9 Μαΐου – Η Ημέρα της Ευρώπης

Η ιστορία, η λειτουργία και οι αρμοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραμένουν μέχρι σήμερα άγνωστες στους πολίτες
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 9 Μαΐου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-481)

Σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση σήμερα, 9 Μαΐου, γιορτάζουμε την Ημέρα της Ευρώπης. Αυτή τη μέρα το 1950, ο τότε Γάλλος Υπουργός Εξωτερικών Ρομπέρ Σουμάν, διάβασε την περίφημη Διακήρυξη του με την οποία πρότεινε – σε συνεννόηση με τη Γερμανία – τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα. «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί διά μιας ούτε βάσει ενός μοναδικού σχεδίου. Θα οικοδομηθεί μέσα από απτά επιτεύγματα, που πρώτα θα δημιουργήσουν μια πραγματική αλληλεγγύη».

Με τη Διακήρυξη προτάθηκε «να τεθεί το σύνολο της γαλλογερμανικής παραγωγής άνθρακα και χάλυβα υπό μια κοινή Ανώτατη Αρχή της οποίας η οργάνωση θα δίνει δυνατότητα συμμετοχής και σε άλλες χώρες της Ευρώπης». Έτσι θα εξασφαλιζόταν η «εγκαθίδρυση κοινών βάσεων οικονομικής ανάπτυξης, πρώτο στάδιο μιας Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας» και θα άλλαζε το πεπρωμένο των Ευρωπαϊκών κρατών «που επί πολλά χρόνια αφιερώθηκαν στην κατασκευή όπλων για πολέμους των οποίων υπήρξαν πάντα τα πρώτα θύματα».

Ακολούθησαν η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, η δημιουργία της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς και οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες μετεξελίχθηκαν στη σημερινή διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών μελών. Με σειρά διαδοχικών Συνθηκών, (με τελευταία τη Συνθήκη προσχώρησης της Κροατίας το 2013), η Ένωση διευρύνθηκε, απέκτησε κοινό νόμισμα και πολλές νέες αρμοδιότητες ιδίως σε τομείς που ενδιαφέρουν άμεσα τους πολίτες (περιβάλλον, προστασία των καταναλωτών, απασχόληση, δικαιοσύνη και εσωτερικές υποθέσεις, δημόσια υγεία, ελεύθερη διακίνηση).

Επιπλέον, παρ όλες τις συχνά πολύπλοκες διαδικασίες λήψης αποφάσεων, η Ένωση κατόρθωσε να αντιμετωπίσει μια σειρά από προβλήματα και κρίσεις όπως οι ανισότητες μεταξύ των περιφερειών, η χρηματοοικονομική κρίση, η τρομοκρατία και η πανδημία του κορωνοϊού. Παράλληλα, αγωνίζεται να περιορίσει την ενεργειακή της εξάρτηση, τη ρύπανση του περιβάλλοντος, την έλλειψη στρατηγικών πρώτων υλών και τέλος τις επιπτώσεις από περιφερειακούς πολέμους και από την έλλειψη κοινής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής.

Ευρωπαϊκή Ένωση, η άγνωστη. Μια ερώτηση που ακούμε συχνά στον δημόσιο διάλογο για διάφορα θέματα είναι «γιατί δεν κάνει τίποτα η Ευρώπη;;» ή «πού είναι η Ευρώπη να απαγορεύσει ή να τιμωρήσει;;». Η απάντηση είναι ότι, με βάση τις ισχύουσες Συνθήκες, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει συγκεκριμένες αρμοδιότητες σε μερικούς μόνο τομείς πολιτικής, για τις οποίες οι αποφάσεις λαμβάνονται με συγκεκριμένες κάθε φορά διαδικασίες από τα θεσμικά όργανα της Ένωσης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Συμβούλιο, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο).

Έτσι, ορισμένες διοικητικές αποφάσεις μπορούν να ληφθούν γρήγορα (π.χ. αποστολή βοήθειας σε περιοχές που έχουν πληγεί από καταστροφές) ή σχετικά γρήγορα (π.χ. πρόστιμα σε επιχειρήσεις όπως η Microsoft και η Google για αθέμιτο ανταγωνισμό λόγω δεσπόζουσας θέσης) ενώ οι νομοθετικές κυρίως αποφάσεις απαιτούν περισσότερο χρόνο λόγω διαβουλεύσεων (π.χ. στους τομείς της γεωργίας, του περιβάλλοντος, της προστασίας των καταναλωτών και των Μεταφορών κ.ά.) ή επειδή για να ληφθούν απαιτείται ομοφωνία από τα κράτη μέλη (π.χ. αποφάσεις σε θέματα κοινής εξωτερικής πολιτικής και άμυνας).

Γενικά, η λήψη των αποφάσεων στηρίζεται σε έρευνες κάθε είδους και εκτεταμένες διαβουλεύσεις με εμπειρογνώμονες, κρατικούς λειτουργούς, εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, εθνικά κοινοβούλια και οργανισμούς. Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όλες οι συνεδριάσεις των επιτροπών και της ολομέλειας καθώς και τα προς συζήτηση έγγραφα είναι προσβάσιμα στο κοινό. Αν κάποιος θέλει να παρακολουθήσει κάποιο θέμα μπορεί να το κάνει εκ του σύνεγγυς αλλά πρέπει να αφιερώσει χρόνο και να γνωρίζει τις διαδικασίες και τα ηλεκτρονικά συστήματα όπου γίνονται οι σχετικές δημοσιεύσεις.

Δυστυχώς, παρόλο που σε ορισμένα μαθήματα στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο γίνεται αναφορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν γίνονται συστηματικές παρουσιάσεις στους μαθητές για το τι είναι, πως λειτουργεί και πως εξελίχτηκε ιστορικά η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πως λαμβάνονται οι αποφάσεις και ποιες είναι οι πολιτικές οι οποίες επηρεάζουν την καθημερινότητα της νοικοκυράς, του αγρότη και του επιχειρηματία, του εργαζόμενου, του φοιτητή και του μαθητή.

Επιπλέον, οι απλοί πολίτες αγνοούν το γεγονός ότι υπάρχει δυνατότητα καταγγελίας σε περιπτώσεις παραβίασης της ενωσιακής νομοθεσίας, καταγγελία που μπορεί να οδηγήσει στην καταδίκη Κράτους Μέλους από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το οποίο εδρεύει στο Λουξεμβούργο. Γνωστό παράδειγμα για τα Χανιά αποτελεί η ιστορία της χωματερής του Κουρουπητού. Το αποτέλεσμα είναι οι πολίτες να έχουν μια παραμορφωμένη εικόνα της Ένωσης κι έτσι να πέφτουν συχνά θύματα προπαγάνδας από ορισμένους αντιευρωπαϊστές πολιτικούς που υποστηρίζουν θεωρίες, οι οποίες αν εφαρμοστούν θα οδηγήσουν τη χώρα μας στη χρεωκοπία και την έξοδο της από την Ένωση.

Οι πολίτες επίσης αγνοούν τη δυνατότητα υποβολής αναφοράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προσφυγής στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή ή συλλογής υπογραφών (στο πλαίσιο μιας Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας Πολιτών) για να ζητήσουν από την Ένωση να νομοθετήσει για συγκεκριμένα ζητήματα με ευρωπαϊκή διάσταση. Αναφερθήκαμε τον περασμένο μήνα στην Πρωτοβουλία Πολιτών για ένα περιβάλλον Χωρίς Καπνό (βλ. ΧΝ 4/4/2023) ενώ πρόσφατα η Επιτροπή απάντησε θετικά στην Πρωτοβουλία με τίτλο «Σώστε τις μέλισσες και τους αγρότες! Ας οδεύσουμε προς μια γεωργία φιλική προς τις μέλισσες για ένα υγιές περιβάλλον», η οποία συγκέντρωσε πάνω από 1 εκατομμύριο υπογραφές.

Ας θυμηθούμε ότι το μεγαλύτερο επίτευγμα της Ένωσης είναι η εξασφάλιση της ειρήνης σε μια περιοχή που πλήρωσε βαρύ τίμημα από δύο Παγκόσμιους Πολέμους. Γι’ αυτό και το 2012 η Ένωση τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Παραφράζοντας τον πρώην Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Νταάγκ Χάμαχουελντ (Dag Hammarskjöld) μπορούμε να πούμε ότι «Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν δημιουργήθηκε για να πάει την ανθρωπότητα στον παράδεισο, αλλά για να την σώσει από την κόλαση».

Κι ας ελπίσουμε ότι κάποτε η Ένωση θα συμπεριλάβει όλες τις χώρες της Ευρώπης βελτιώνοντας ταυτόχρονα τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων ώστε να γίνουν πιο αποτελεσματικές και λιγότερο χρονοβόρες …

Η πολυγλωσσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης 

Η ενωσιακή νομοθεσία είναι άμεσα δεσμευτική και πρέπει να είναι κατανοητή για όλους τους πολίτες και τις εθνικές αρχές. Γι’ αυτό και δημοσιεύεται σε όλες τις επίσημες γλώσσες των κρατών μελών. Επιπλέον, στο στάδιο της κατάρτισης των νομοθετημάτων οι πολίτες πρέπει να έχουν πρόσβαση στις προτάσεις ώστε να υπάρχει διάλογος σε όλα τα επίπεδα – ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό. Τέλος, οι πολίτες των κρατών μελών δικαιούνται να επικοινωνούν με τα θεσμικά όργανα της ΕΕ στη γλώσσα τους. Κατά συνέπεια η πολυγλωσσία αποτελεί ζήτημα διαφάνειας και δημοκρατίας.

Έτσι, από την απαρχή της Ευρωπαϊκής ενοποίησης αποφασίστηκε ότι οι επίσημες γλώσσες όλων των κρατών μελών θα είναι επίσημες γλώσσες της Ένωσης. Ωστόσο, για λόγους ελαχιστοποίησης του κόστους, οι εσωτερικές εργασίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διεξάγονται στα Αγγλικά, τα Γαλλικά και τα Γερμανικά (τις επιλεγόμενες γλώσσες διαδικασίας). Η επικοινωνία όμως με τα άλλα όργανα της ΕΕ, με τα κράτη μέλη και με το κοινό γίνεται σε όλες τις γλώσσες.

Σήμερα, οι 24 επίσημες γλώσσες της ΕΕ ήταν οι εξής: Αγγλικά, Βουλγαρικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Δανικά, Ελληνικά, Εσθονικά, Ιρλανδικά, Ισπανικά, Ιταλικά, Κροατικά, Λετονικά, Λιθουανικά, Μαλτέζικα, Ολλανδικά, Ουγγρικά, Πολωνικά, Πορτογαλικά, Ρουμανικά, Σλοβακικά, Σλοβένικα, Σουηδικά, Τσέχικα και Φινλανδικά.

Για ένα περιβάλλον χωρίς καπνό …

Μια Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών για την πρώτη ευρωπαϊκή γενιά χωρίς καπνό έως το 2030, την οποία θα πρέπει να υπογράψουν όσοι νοιάζονται για την υγεία των παιδιών και των εγγονιών τους …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 4 Απριλίου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-480)

Τί είναι η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Πολιτών. Με βάση τη Συνθήκη της Λισσαβόνας (2007) οι πολίτες της Ένωσης μπορούν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες με τις οποίες να καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της, να υποβάλλει κατάλληλες νομοθετικές προτάσεις στους τομείς πολιτικής στους οποίους υπάρχει ενωσιακή δικαιοδοσία.

Για να δεχτεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει μια τέτοια Πρωτοβουλία, απαιτείται η συγκέντρωση ενός εκατομμυρίου υπογραφών από 7 διαφορετικές χώρες της Ένωσης. Για κάθε χώρα απαιτείται ένας ελάχιστος αριθμός υπογραφών (π.χ. για την Ελλάδα απαιτούνται 14.805 υπογραφές). Οι υπογραφές συγκεντρώνονται διαδικτυακά σε κεντρικό επιγραμμικό σύστημα, τη διαχείριση του οποίου έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Μέχρι σήμερα οι Πρωτοβουλίες που έχουν συγκεντρώσει ένα εκατομμύριο υπογραφές αφορούσαν το νερό ως ανθρώπινο δικαίωμα, την προστασία των εμβρύων, την κατάργηση των πειραμάτων σε ζώα (ζωοτομία), την απαγόρευση της γλυφοσάτης (RoundUp), την προστασία των ατόμων που ανήκουν σε εθνικές και γλωσσικές μειονότητες και την καλή μεταχείριση των ζώων (κατάργηση των κλουβιών).

Μια πρωτοβουλία κατά του καπνού. Από τις 16 Ιανουαρίου ξεκίνησε η συλλογή υπογραφών της Πρωτοβουλίας «για ένα περιβάλλον χωρίς καπνό και για την πρώτη ευρωπαϊκή γενιά χωρίς καπνό έως το 2030». Οργανωτές είναι ο ισπανικός αντικαπνιστικός σύλλογος (nofumadores.org) σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο για την Πρόληψη του Καπνίσματος (ENSP). Στις ιστοσελίδες την πρωτοβουλίας εμφανίζεται ως οργανωτής και η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία. Εκεί αναφέρονται και τα εξής:

«Η πανδημία του καπνού είναι η πρώτη αιτία θανάτου που μπορεί να αποφευχθεί. Τα αποτσίγαρα στις παραλίες προκαλούν περιβαλλοντική βλάβη στον ωκεανό και στην άγρια ζωή του, προκαλούν πυρκαγιές στα δάση και μολύνουν το έδαφος και τα ύδατα. Για να γλιτώσουν οι νέες γενιές από τον εθισμό στον καπνό, εκτός από την αποφασιστική δράση κατά των περιβαλλοντικών κινδύνων που προκαλούν τα αποτσίγαρα και την καταπολέμηση του καπνίσματος, είναι αναγκαίο:

1) να προωθήσουμε την πρώτη ευρωπαϊκή γενιά χωρίς καπνό έως το 2028, τερματίζοντας την πώληση καπνού και προϊόντων νικοτίνης σε πολίτες που γεννήθηκαν μετά το 2010, 2) να δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό δίκτυο για παραλίες και όχθες ποταμών χωρίς καπνό και αποτσίγαρα, ώστε να καταστούν οι χώροι αυτοί πιο υγιεινοί και περιβαλλοντικά βιώσιμοι, 3) να δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό δίκτυο εθνικών πάρκων χωρίς καπνό και αποτσίγαρα, ώστε να καταστούν πιο υγιεινά και να μειωθούν η μόλυνση και ο κίνδυνος πυρκαγιών.

4) Να επεκταθούν οι εξωτερικοί χώροι χωρίς καπνό και ατμό, ιδίως εκείνοι όπου συχνάζουν ανήλικοι (πάρκα, πισίνες, αθλητικές εκδηλώσεις και αθλητικά κέντρα, θεάματα και εξωτερικοί χώροι εστιατορίων), 5) να καταργηθούν οι διαφημίσεις καπνού και η παρουσία τους σε οπτικοακουστικές παραγωγές, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ειδικά για την αντιμετώπιση της συγκεκαλυμμένης διαφήμισης μέσω παραγόντων επιρροής (influencers) και τοποθέτησης προϊόντων, και 6) να χρηματοδοτηθούν έργα έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α) για ασθένειες που προκαλούνται από τη χρήση καπνού, ώστε να βελτιωθεί η πρόγνωσή τους και να καταστεί δυνατή η θεραπεία τους».

Ελληνική αδράνεια. Για τη συλλογή των 14.805 υπογραφών από την Ελλάδα, η συλλογή υπογραφών θα είναι ανοικτή για ένα χρόνο, δηλ. μέχρι τις 16 Ιανουαρίου του 2024. Θα περίμενε κανείς ότι οι ελληνικοί οργανισμοί που συνδιοργάνωσαν την Πρωτοβουλία θα είχαν κινητοποιηθεί για την συλλογή των απαιτούμενων υπογραφών. Μέχρι την ώρα που γραφόταν αυτό το άρθρο δεν υπήρχε καμία σχετική ανακοίνωση στις ιστοσελίδες της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας.

Δεν είχαν δημοσιεύσει τίποτε ούτε τα περισσότερα από τα ελληνικά μέλη του Ευρωπαϊκού Δικτύου για την Πρόληψη του Καπνίσματος. Πρόκειται για την Ελληνική Συμμαχία κατά του Καπνίσματος (smokefreegreece), το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος και το Εργαστήριο Τοξικολογίας & Εγκληματολογικής Χημείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Εξαίρεση αποτελεί η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, που αφιέρωσε στην είδηση μια ολόκληρη σελίδα με ημερομηνία 16 Φεβρουαρίου 2023 η οποία όμως, αντί να προβάλλεται στην πρώτη σελίδα, είναι «κρυμμένη» μαζί με άλλες 571 ειδήσεις στην ενότητα «Νέα» …

Αντίθετα την πρωτοβουλία προέβαλαν από τον Φεβρουάριο ο Σύλλογος «Ακαπνίστας» αλλά και άλλες αντικαπνιστικές ομάδες ανά την Ελλάδα. Μέχρι την ώρα που γραφόταν αυτό το άρθρο, από την Ελλάδα είχαν συγκεντρωθεί μόνο 150 υπογραφές (1,05% των απαιτούμενων). Να σημειώσουμε ότι οι Ισπανοί έχουν ήδη συγκεντρώσει το 10% περίπου των απαιτούμενων υπογραφών …

Μια εθνική αποτυχία. Από αυτήν εδώ τη στήλη έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές στα έργα και τις ημέρες της κυβερνητικής πολιτικής στον τομέα του καπνίσματος. Κατά τη γνώμη μου η πολιτική αυτή έχει αποτύχει πλήρως. Κατ’ αρχάς γιατί η Ελλάδα εξακολουθεί να είναι πρωταθλήτρια στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο κάπνισμα με 41% του πληθυσμού να καπνίζει. Κάτι που επιβεβαίωσε το τελευταίο σχετικό Ευρωβαρόμετρο το 2020 (βλ. ΧΝ 1/6/2021) αλλά και πρόσφατα υψηλόβαθμο στέλεχος της καπνοβιομηχανίας στη Στοκχόλμη (βλ. ot.gr 30/3/2023). Και που διαψεύδει τους εκπροσώπους της εγχώριας αντικαπνιστικής ιντελιγκέντσιας, οι οποίοι είχαν βιαστεί το 2020 να υποστηρίξουν (όπως κάνουν διαχρονικά και παραπλανητικά) ότι στην Ελλάδα οι καπνιστές μειώνονται!

Παράλληλα, οι έμποροι νικοτίνης προσπαθούν να πείσουν τους καπνιστές αλλά και τις αρχές ότι τα ηλεκτρονικά και τα θερμαινόμενα καπνικά προϊόντα είναι λιγότερο βλαβερά από τα κλασσικά τσιγάρα. Κάτι που αποτελεί τη μισή μόνο αλήθεια αφού τα εν λόγω προϊόντα μπορεί να μην περιέχουν πίσσα και πολλές από τις καρκινογόνες ουσίες των κλασσικών τσιγάρων, αλλά περιέχουν άλλες επίσης καρκινογόνες ουσίες, των οποίων δεν έχουν ακόμη μελετηθεί οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία.

Επιπλέον, επειδή τα προϊόντα αυτά παρουσιάζονται ως «ακίνδυνα», ξεκινούν να τα χρησιμοποιούν οι νέοι, με αποτέλεσμα να εθίζονται στη νικοτίνη και να οδηγούνται οι μισοί τουλάχιστον από αυτούς στο κλασσικό τσιγάρο. Μάλιστα, με συνενοχή του Υπουργείου Υγείας, στην πράξη ο νόμος περί απαγόρευσης της διαφήμισης των καπνικών προϊόντων δεν εφαρμόζεται, αφού από τη σχετική Κοινή Υπουργική Απόφαση έχει παραλειφθεί το παράρτημα με τα πρόστιμα για τις διαφημίσεις ...

Για να υπογράψετε, ακολουθήστε τον σύνδεσμο https://tfe-el.ensp.network/, κλικάρετε στην ένδειξη «Υπογράψτε τώρα» και διαλέξτε τα ελληνικά στο πάνω δεξί μέρος της οθόνης ...

Οι διαχρονικές και διακομματικές ευθύνες

Έχουμε τον πιο επικίνδυνο σιδηρόδρομο στην Ευρώπη και χρωστάμε στα θύματα του πρόσφατου τραγικού δυστυχήματος να τον βελτιώσουμε
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 7 Μαρτίου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-479)

Ας αρχίσουμε με τα Θερμά Συλλυπητήρια στις οικογένειες όλων όσων χάθηκαν στον τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα της 1ης Μαρτίου. Κι ας ευχηθούμε, πέρα από τις όποιες ατομικές ευθύνες που θα καταλογιστούν, να τιμωρηθούν και όσοι δεν συναισθάνθηκαν τις ευθύνες τους προκειμένου αναβαθμίσουν εγκαίρως τα συστήματα ασφαλείας του σιδηροδρομικού συστήματος της χώρας. Κυρίως όμως οι νέοι υπεύθυνοι ας αναλάβουν τις απαραίτητες πρωτοβουλίες ώστε να μην ξαναζήσουμε ποτέ παρόμοιες τραγωδίες …

Ο Μουτζούρης. Παρακολουθώντας την κάλυψη του τραγικού δυστυχήματος από τα μέσα ενημέρωσης σχημάτισα την εντύπωση ότι το ασφαλέστερο τρένο στην Ελλάδα ίσως να είναι ο Μουντζούρης, το γραφικό τρενάκι του Πηλίου. Κινείται με ταχύτητα 25 χιλιόμετρα την ώρα σε μονή γραμμή και, στο τέλος της διαδρομής, οι επιβάτες σπρώχνουν μαζί με τον σταθμάρχη και τον μηχανοδηγό την ατμομηχανή για να στρίψει πάνω στην πλατφόρμα αναστροφής προκειμένου να ξαναμπεί στη γραμμή και να επιστρέψει στην αφετηρία της …

Ακόμη ασφαλέστερος ίσως να είναι ο Οδοντωτός που συνδέει το Διακοπτό με τα Καλάβρυτα. Κινείται με ταχύτητα 30-40 χιλιόμετρα την ώρα στην απλή γραμμή και με 6-15 χλμ/ώρα στο οδοντωτό κομμάτι. Και τα δύο τρενάκια σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν στο τέλος του 19ου αιώνα και σήμερα χρησιμοποιούνται για να μεταφέρουν τουρίστες στις αντίστοιχες γραφικές διαδρομές.

Η ιστορία. Τα τελευταία 25 χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ασχοληθεί ενεργά με την προώθηση αλλαγών στην ευρωπαϊκή αγορά σιδηροδρομικών μεταφορών με στόχο την ενίσχυση της εν λόγω αγοράς σε σχέση με τα άλλα μέσα μεταφοράς. Άνοιξε την αγορά αυτή στον ανταγωνισμό. Θέσπισε νομοθεσία για τη βελτίωση της διαλειτουργικότητας και της ασφάλειας. Και στήριξε την ανάπτυξη των σιδηροδρομικών υποδομών.

Οι υποδομές ασφάλειας περιλαμβάνουν την υποχρεωτική εγκατάσταση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Ελέγχου των Τρένων (ETCS) που αποτελεί μία από τις συνιστώσες του Ευρωπαϊκού Συστήματος Διαχείρισης της Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (ERTMS). Η άλλη συνιστώσα αφορά τις ραδιοεπικοινωνίες (GSM-R) μεταξύ γραμμής και τρένων, με χρήση δεσμευμένων συχνοτήτων κινητής τηλεφωνίας για τη μετάδοση φωνής και δεδομένων.

Στην Ελλάδα, για να υλοποιηθούν τα παραπάνω δημιουργήθηκε το 2010 η Ανεξάρτητη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ). Η ΡΑΣ εποπτεύει το άνοιγμα της σιδηροδρομικής αγοράς στον ανταγωνισμό, αδειοδοτεί τις Σιδηροδρομικές Επιχειρήσεις, και διασφαλίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών σιδηροδρομικών γραμμών. Ενεργεί τέλος ως Εθνική Αρχή Ασφάλειας για τις σιδηροδρομικές μεταφορές, εποπτεύοντας το δίκτυο, τα οχήματα, τα συστήματα ασφαλείας και τις δεξιότητες του προσωπικού.

Ταυτόχρονα με τη δημιουργία της ΡΑΣ, ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος (ΟΣΕ) διαχωρίστηκε στις εταιρείες ΤΡΑΙΝΟΣΕ (εκμετάλλευση τρένων για μεταφορά επιβατών και εμπορευμάτων) και ΕΡΓΟΣΕ (κατασκευή και διαχείριση της σιδηροδρομικής υποδομής μαζί με τα συναφή σιδηροδρομικά συστήματα ασφαλείας). Η τελευταία μαζί τον Εθνικό Διαχειριστή Σιδηροδρομικής Υποδομής (ΕΔΙΣΥ) συγχωνεύτηκε στη συνέχεια με τον ΟΣΕ ενώ η ΤΡΑΙΝΟΣΕ (σημερινή Hellenic Train) πουλήθηκε το 2017 στους Ιταλικούς Σιδηροδρόμους.

Καθυστερήσεις. Ο Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων εξέδωσε μετά το δυστύχημα ένα δελτίο τύπου στο οποίο περιγράφει την ισχύουσα κατάσταση και τα υφιστάμενα διαχρονικά προβλήματα στον Ελληνικό σιδηρόδρομο. Αναφέρουν τις σημαντικές καθυστερήσεις σε όλα τα στάδια υλοποίησης των έργων (σχεδιασμό, μελέτη, κατασκευή), ιδίως στον τομέα της ασφάλειας, παρά τους σημαντικούς κοινοτικούς πόρους που διατέθηκαν (άνω των 3 δις ευρώ από το 2000).

Επιπλέον, στη νομοθεσία προβλεπόταν διαχρονικά η σύσταση και λειτουργία Επιτροπής Διερεύνησης Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Συμβάντων (Νόμοι 3710/2008, 3891/2010 και 4313/2014 - 4632/2019). Μάλιστα, τον Αύγουστο του 2016, ο Κώστας Ξυνογαλάς που είχε διοριστεί πρόεδρος αυτής της Επιτροπής, έστειλε σε όλες τις υπηρεσίες του Δημοσίου «Ανακοίνωση-Πρόσκληση για κάλυψη υπηρεσιακών αναγκών της Επιτροπής» με μετάταξη ή απόσπαση υπαλλήλων από φορείς της Γενικής Κυβέρνησης.

Φαίνεται πως κανείς δεν ανταποκρίθηκε ούτε και προβλέφθηκε η στελέχωση αυτής της Επιτροπής με προσλήψεις, κι έτσι, το Μάρτιο του 2018 ο κ. Ξυνογαλάς υπέβαλε την παραίτησή του. Έκτοτε, η εν λόγω Επιτροπή δεν στελεχώθηκε, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί η κυβέρνηση να ορίσει την περασμένη εβδομάδα εκ των ενόντων επιτροπή διερεύνησης του πρόσφατου δυστυχήματος στα Τέμπη και μάλιστα παραβλέποντας ακόμη και τον πρόσφατα ψηφισμένο σχετικό νόμο (Ν. 5014/2023). Με τον οποίο δημιουργείται πλέον κοινός φορέας διερεύνησης αεροπορικών και σιδηροδρομικών ατυχημάτων και συμβάντων.

Το μέλλον. Η Ελλάδα, σύμφωνα με αρκετές μελέτες, βρίσκεται στην κορυφή της λίστας επικινδυνότητας των σιδηροδρόμων συστημάτων ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα καταφέρει άραγε διορθώσει τα κακώς κείμενα και να αποκτήσει ένα σύγχρονο, αποτελεσματικό και προπάντων ασφαλές σιδηροδρομικό δίκτυο; Οι ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση είναι διαχρονικές και διακομματικές.

Ας ελπίσουμε ότι η κυβέρνηση που θα προκύψει από τις επερχόμενες εκλογές θα ασχοληθεί σοβαρά με τη θεραπεία των ελλείψεων και των προβλημάτων εξασφαλίζοντας παράλληλα και σωστή, αξιοκρατική στελέχωση των αρμόδιων υπηρεσιών δίνοντας προτεραιότητα στην πρόληψη, χωρίς φυσικά να παραλείψει και την απόδοση των ευθυνών εκεί που ανήκουν. Παραμερίζοντας τις κομματικές αντιπαραθέσεις και υιοθετώντας μιάν εθνική σιδηροδρομική πολιτική.

Το ζητούν οι δεκάδες νέοι και νέες που έχασαν τη ζωή τους στα Τέμπη, οι οικογένειες και οι αγαπημένοι τους. Το ζητά όλη η χώρα … 

Υ.Γ. Ενσωματώνει διορθώσεις στο όνομα του Κώστα Ξυνογαλά (αντί Ξυνόγαλος) και προσθήκη του τελευταίου σχετικού νόμου 4632/2019.

Η τεχνητή νοημοσύνη μας χτυπά την πόρτα

Πετυχαίνει τις εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο, διαδίδει ψευδείς ειδήσεις και διευκολύνει την καθημερινότητά μας …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 7 Φεβρουαρίου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-478)

Παρακολούθησα την περασμένη εβδομάδα μια διαδικτυακή συζήτηση με θέμα: «Εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη: η περίπτωση του ChatGPT» που οργάνωσε το Εργαστήριο Ψηφιακών Ανθρωπιστικών Σπουδών «Ψηφίς» της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (όλη η συζήτηση και οι παρουσιάσεις εδώ). Το ChatGPT είναι ένα διαδικτυακό εργαλείο από το οποίο οι χρήστες λαμβάνουν απαντήσεις, πρακτικά για οποιοδήποτε θέμα.

Ζήτησα στο σύστημα ChatGPT να γράψει ένα άρθρο στα αγγλικά (γλώσσα στην οποία ανταποκρίνεται καλύτερα) με θέμα «Το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης στον τομέα της δημοσιογραφίας». Το κείμενο που προέκυψε το έστειλα στην αυτόματη μετάφραση της Google, και ιδού το αποτέλεσμα (χωρίς καμία δική μου παρέμβαση!):

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) έχει αλλάξει τον τρόπο που ζούμε, εργαζόμαστε και επικοινωνούμε και η δημοσιογραφία δεν αποτελεί εξαίρεση. Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στη δημοσιογραφία αυξάνεται με τα χρόνια και αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται στο εγγύς μέλλον. Σε αυτό το άρθρο, θα εξερευνήσουμε το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης στη δημοσιογραφία και πώς διαμορφώνει το μέλλον της βιομηχανίας.

Ένα από τα κύρια οφέλη της τεχνητής νοημοσύνης στη δημοσιογραφία είναι η ικανότητά της να αυτοματοποιεί επαναλαμβανόμενες εργασίες όπως η ανάλυση δεδομένων, ο έλεγχος γεγονότων και η συλλογή ειδήσεων. Οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης μπορούν γρήγορα να επεξεργάζονται μεγάλες ποσότητες δεδομένων και να προσδιορίζουν μοτίβα, τάσεις και σχέσεις που θα χρειαζόταν ένας ανθρώπινος δημοσιογράφος πολλές ώρες ή και μέρες για να αποκαλύψει. Αυτό επιτρέπει στους δημοσιογράφους να επικεντρωθούν σε πιο δημιουργικές και εμπεριστατωμένες αναφορές και να παράγουν πιο ακριβές και αξιόπιστο περιεχόμενο.

Μια άλλη σημαντική πτυχή της τεχνητής νοημοσύνης στη δημοσιογραφία είναι η ικανότητά της να εξατομικεύει το περιεχόμενο ειδήσεων. Οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να αναλύσουν τις προτιμήσεις, το ιστορικό ανάγνωσης και την τοποθεσία ενός χρήστη για να παρέχουν προσαρμοσμένες ροές ειδήσεων. Αυτό βοηθά να διασφαλιστεί ότι οι χρήστες λαμβάνουν ειδήσεις που τους αφορούν και μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της δέσμευσης και της πίστης.

Το AI χρησιμοποιείται επίσης για τη βελτίωση του περιεχομένου πολυμέσων, όπως βίντεο, εικόνες και podcast. Για παράδειγμα, οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να δημιουργήσουν αυτόματα υπότιτλους για βίντεο, να μεταγράψουν ήχο και να μεταφράσουν περιεχόμενο σε διαφορετικές γλώσσες. Αυτό διευκολύνει τους δημοσιογράφους να προσεγγίσουν ένα ευρύτερο κοινό και να αλληλεπιδράσουν με άτομα που μπορεί να μην μιλούν την ίδια γλώσσα.

Ωστόσο, η τεχνητή νοημοσύνη στη δημοσιογραφία εγείρει επίσης ορισμένες ηθικές και κοινωνικές ανησυχίες. Μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες είναι η πιθανότητα η τεχνητή νοημοσύνη να διαδώσει ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες. Αυτό μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ρεπορτάζ ειδήσεων. Είναι σημαντικό για τους δημοσιογράφους και τους ειδησεογραφικούς οργανισμούς να διασφαλίζουν ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης τους βασίζονται σε ακριβή δεδομένα και είναι διαφανή σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας τους.

Μια άλλη ανησυχία είναι ο πιθανός αντίκτυπος της τεχνητής νοημοσύνης στην απώλεια θέσεων εργασίας στον κλάδο της δημοσιογραφίας. Ενώ η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αυτοματοποιήσει ορισμένες εργασίες, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ανθρώπινη δημιουργικότητα και την κριτική σκέψη. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό για τους δημοσιογράφους να αγκαλιάσουν την τεχνητή νοημοσύνη και να τη χρησιμοποιήσουν για να βελτιώσουν τη δουλειά τους, αντί να την αντικαταστήσουν.

Συμπερασματικά, η τεχνητή νοημοσύνη έχει σημαντικό αντίκτυπο στη δημοσιογραφία και αυτό πρόκειται να συνεχιστεί μόνο στο μέλλον. Με την αυτοματοποίηση επαναλαμβανόμενων εργασιών, την εξατομίκευση του περιεχομένου και τη βελτίωση των πολυμέσων, η τεχνητή νοημοσύνη βοηθά τους δημοσιογράφους να παράγουν πιο ακριβές, σχετικό και ελκυστικό περιεχόμενο. Ωστόσο, είναι σημαντικό οι δημοσιογράφοι και οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί να γνωρίζουν τις ηθικές και κοινωνικές ανησυχίες που εγείρει η τεχνητή νοημοσύνη και να εργαστούν για να τις αντιμετωπίσουν με υπεύθυνο και διαφανή τρόπο.

Το σύστημα που άνοιξε το Νοέμβριο του 2022, είναι ακόμη στο στάδιο του πρωτότυπου. Στηρίχτηκε στην ανάλυση 175 δισεκατομμυρίων παραμέτρων με το γλωσσικό μοντέλο GPT-3 (με δεδομένα μέχρι τον Ιούνιο του 2021). Ωστόσο, μπορεί ήδη να γράψει ποίηση, μαθητικές ή φοιτητικές εργασίες αλλά και κώδικα για ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Το επόμενο βήμα προβλέπει την ανάπτυξη του νέου μοντέλου GPT-4 που (σύμφωνα με τις φήμες) θα αναλύσει 100 τρισεκατομμύρια παραμέτρους.

Η εφαρμογή του ChatGPT έχει ανοίξει τη συζήτηση για τα υπέρ και τα κατά της συγκεκριμένης τεχνολογίας. Στις 25 Ιανουαρίου ο Αμερικάνος βουλευτής Τζέικ Ώκινκλος διάβασε ενώπιον της Βουλής των Αντιπροσώπων έναν λόγο 100 λέξεων γραμμένο εξ ολοκλήρου από το ChatGPT. Το Τμήμα Παιδείας της Νέας Υόρκης περιόρισε τη μέσω διαδικτύου πρόσβαση στο ChatGPT από τα δημόσια σχολεία της πόλης.

Και δύο αμερικανικά πανεπιστήμια (το πανεπιστήμιο της Μινεσότα και η Σχολή Wharton του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια) δοκίμασαν το ChatGPT στις πτυχιακές εξετάσεις – το ρομπότ τις πέρασε με επιτυχία … Γι’ αυτό ήδη τα συστήματα ανίχνευσης λογοκλοπής που χρησιμοποιούν τα Πανεπιστήμια προσπαθούν να αναβαθμιστούν για να ανιχνεύουν κείμενα που έχουν γραφτεί από ρομπότ τεχνητής νοημοσύνης.

Παράλληλα, συστήματα τεχνητής νοημοσύνης χρησιμοποιούνται ήδη σε μέσα μαζικής ενημέρωσης όπως το Buzfeed (π.χ. για δημιουργία κουίζ), και τα πρακτορεία ειδήσεων Ρόιτερς και Associated Press (π.χ. για ανίχνευση ειδήσεων, απομαγνητοφωνήσεις, παραγωγή περιλήψεων). Μια άλλη εφαρμογή (Wordsmith) επιτρέπει τη μετατροπή γραφικών παραστάσεων και πινάκων με στατιστικά στοιχεία σε κείμενο.

Επειδή συστήματα σαν το ChatGPT μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για την παραγωγή ψευδών ειδήσεων, υπάρχει ήδη αίτημα ρύθμισης της χρήσης τους σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέχρι τότε ίσως θα πρέπει οι εξετάσεις στα σχολεία και τα πανεπιστήμια να γίνονται αποκλειστικά με μολύβι ή στυλό και να μη δίδονται εργασίες για το σπίτι …

Το 2023 ας περιορίσουμε τις σπατάλες

Στα τρόφιμα, τα φάρμακα και τις συσκευασίες στα ταχυφαγεία …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 3 Ιανουαρίου 2023 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-477)

Ας αρχίσουμε με τις ευχές για Καλή Χρονιά, με Υγεία, Όμορφα Αισθήματα και Αλυπία! Ευχήθηκα για πρώτη φορά περισσότερη Αλυπία, (δηλαδή απουσία ψυχικής θλίψης και στενοχώριας), στο τέλος του 2020 (βλ. ΧΝ 29/12/2020). Πρόκειται για μια έννοια στην οποία έχουν αναφερθεί ο σοφιστής Αντιφών ο Αθηναίος αλλά και ο Κλαύδιος Γαληνός, ο σπουδαίος Έλληνας ιατρός της αρχαιότητας (βλ. ΧΝ 20/11/2020). Όμως η κυριότερη πρόκληση που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε στο άμεσο μέλλον είναι ο περιορισμός της σπατάλης!

Τρόφιμα. Βρισκόμουν αυτές τις μέρες στις Βρυξέλλες και άκουσα μια εντυπωσιακή ραδιοφωνική διαφήμιση. «Περάστε όλοι στο τραπέζι!», λέει η μητέρα. «Μα γιατί έβαλες ένα παραπάνω πιάτο; Περιμένουμε κάποιον;» ρωτάει ο γιος. «Είναι για τον σκουπιδοντενεκέ! Για να μας θυμίζει ότι πετάμε τόσα πολλά τρόφιμα!» απαντάει ο πατέρας. Η περιφέρεια της Βαλλονίας έχει δρομολογήσει το σχέδιο REGAL (από τα αρχικά των λέξεων Μείωση της σπατάλης τροφίμων – Reduction des Gaspillages Alimentaires) υπενθυμίζοντας ότι η εξοικονόμηση κάνει καλό στο πορτοφόλι αλλά και στον πλανήτη.

Αυτό ήταν και το μήνυμα πρόσφατης δημοσίευσης του WWF Ελλάς (βλ. ΧΝ. 30/12/2022) με 10 συμβουλές για τη μείωση της σπατάλης τροφίμων κατά την εορταστική περίοδο. Συμβουλές που θα πρέπει να κρατήσουμε για όλο τον χρόνο, στις οικογενειακές συνάξεις, στις ταβέρνες με τους φίλους, και στις εκδρομές. Ας μη μιμούμεθα τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο στην περίφημη σκηνή της ταινίας «Ο Αχόρταγος», όπου παραγγέλνει το καταπέτασμα αν και λέει «δεν πεινάω, απλώς θέλω να τσιμπήσω κάτι» …

Η Ελλάδα βρίσκεται στην τρίτη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση (μετά την Κύπρο και τη Δανία), αναφορικά με τη σπατάλη τροφίμων από νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Σε ετήσια βάση κάθε Έλληνας σπαταλάει 191 κιλά τρόφιμα όταν ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 127 κιλά. Όπως σημείωσε πρόσφατα στο ethnos.gr ο Δημήτρης Νέντας, γενικός διευθυντής του Ιδρύματος «Τράπεζα Τροφίμων», τα μισά από τα σπαταλώμενα τρόφιμα θα αρκούσαν για να τραφούν ολόκληρο τον χρόνο όλοι οι φτωχοί της χώρας!

Φάρμακα. Κατά τις πρώτες φάσεις της πανδημίας του κορωνοϊού διαπιστώθηκαν σοβαρά προβλήματα στην διάθεση των εμβολίων (βλ. ΧΝ 2/3/2021). Δεν αρκούσε η διάθεση της δραστικής ουσίας αλλά απαιτούνταν και φιαλίδια υψηλών προδιαγραφών για την αποθήκευση τους, καθώς και σύριγγες για την χορήγησή τους. Μάθαμε τότε πως πάνω από τη μισή παγκόσμια παραγωγή αυτών των δύο αντικειμένων βρισκόταν είτε στην Κίνα (φιαλίδια), είτε στην Ινδία (σύριγγες)!

Σήμερα, διαπιστώνουμε ότι η πλειοψηφία των δραστικών φαρμακευτικών ουσιών, τις οποίες χρησιμοποιούμε για την παρασκευή των φαρμάκων που καταναλώνουμε, παράγεται επίσης εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και συγκεκριμένα στην Ινδία, η οποία από το 2018 είχε θέσει ως στρατηγικό της στόχο να καταστεί παγκόσμιος ηγέτης στον τομέα αυτόν. Παράλληλα, ορισμένες μεγάλες Ευρωπαϊκές φαρμακοβιομηχανίες προειδοποίησαν πρόσφατα την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι προτίθενται να σταματήσουν την παραγωγή ορισμένων γενόσημων φαρμάκων λόγω μεγάλης αύξησης του ενεργειακού κόστους παραγωγής τους.

Έτσι δεν αποτελεί έκπληξη η πρόσφατη ανακοίνωση του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου (ΠΙΣ) που καλεί την κυβέρνηση να προβλέψει τη χορήγηση των όλων των συνταγογραφούμενων φαρμάκων (και όχι μόνο των αντιβιοτικών) αποκλειστικά με ιατρική συνταγή. Μόνο με αυτόν τον τρόπο λέει ο ΠΙΣ θα «… υπάρξει εξοικονόμηση και ορθολογική χρήση των φαρμάκων, τα οποία πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους όσοι ασθενείς τα έχουν πραγματικά ανάγκη και όχι να τα σπαταλάμε με πρακτικές πολυφαρμακίας και αντιεπιστημονικής χορήγησής τους».

Σε σχετική τηλεοπτική του παρέμβαση ο Πρόεδρος του ΠΙΣ Αθανάσιος Εξαδάκτυλος επεσήμανε ότι: «Πηγαίνουμε στο φαρμακείο χωρίς να συμβουλευτούμε τον γιατρό και έπειτα από σύσταση φεύγουμε με μια σακούλα σκευάσματα και φάρμακα. Είναι απλό. Η χρήση των φαρμάκων θα περιοριστεί όταν θα χορηγούνται εκεί που πρέπει, στις δοσολογίες που πρέπει και όταν πρέπει. Ο μόνος που μπορεί να το πει αυτό είναι ο γιατρός και αυτό συμβαίνει παντού σε όλον τον κόσμο». Επεσήμανε επίσης ότι η κατανάλωση αντιβιοτικών στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 20% μετά την απαίτηση για τη χορήγησή τους μόνο με ιατρική συνταγή.

Σκεύη μιας χρήσης. Ένας κλάδος που χαρακτηρίζεται από μεγάλη σπατάλη υλικών είναι τα ταχυφαγεία (fast-food). Τα χάμπουργκερ, οι τηγανιτές πατάτες, οι σαλάτες και τα αναψυκτικά σερβίρονται σε πλαστικές, χαρτονένιες ή χάρτινες συσκευασίες, με πλαστικά ή ξύλινα σκεύη και με πλαστικοποιημένα χάρτινα ποτήρια.

Έτσι, από την 1η Ιανουαρίου στη Γαλλία, τα ταχυφαγεία θα πρέπει να χρησιμοποιούν υποχρεωτικά για την επί τόπου κατανάλωση επαναχρησιμοποιούμενα επιτραπέζια σκεύη (ποτήρια, πιάτα, μαχαιροπίρουνα κλπ.). Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης το πρόστιμο θα είναι 7.500€! Το μέτρο ισχύει για όλα τα μεγάλα ταχυφαγεία (McDonald’s, Quick, KFC, Domino’s Pizza, Burger King, κλπ.) αλλά έχει δοθεί περίοδος χάριτος για τα καταστήματα που μπορούν να εξυπηρετήσουν μέχρι 20 πελάτες ταυτόχρονα.

Παρόμοια διάταξη σχεδιάζει να θεσπίσει και η Βελγίδα υπουργός περιβάλλοντος, αλλά οι εκπρόσωποι του κλάδου, παρόλο που δεν αντιτίθενται κατ’ αρχήν στο μέτρο, ζητούν κάποιες προσαρμογές.

Καλές και κακές ειδήσεις

Για την καταναγκαστική εργασία, τα φύκια, το τεχνητό αίμα και την κλιματική αλλαγή
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 6 Δεκεμβρίου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-476)

Θα ξεκινήσω απαριθμώντας μερικές καλές ειδήσεις που δυστυχώς περνούν απαρατήρητες μέσα στον ορυμαγδό από ειδήσεις για κακουργήματα, θανατηφόρους πολέμους, απειλές πολέμων για πλουτοπαραγωγικούς πόρους, αυξήσεις τιμών και προβλέψεις για επερχόμενες ελλείψεις.

Εργασιακά κάτεργα. Πολλά από τα φτηνά καταναλωτικά ευρωπαϊκά ή (κυρίως) εισαγόμενα προϊόντα, παράγονται σε άθλιες συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας σε τρίτες χώρες (π.χ. Ινδία, Κίνα Πακιστάν), μερικές φορές ακόμη και από πολιτικούς κρατούμενους. Σήμερα, εκτιμάται ότι 27,6 εκατομμύρια άνθρωποι απασχολούνται παγκοσμίως υπό συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας, σε πολλούς κλάδους.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με πρόταση κανονισμού για την απαγόρευση των προϊόντων καταναγκαστικής εργασίας, την οποία κατέθεσε στα μέσα Σεπτεμβρίου, στοχεύει στην αντιμετώπιση του φαινομένου στην ενωσιακή αγορά. Όταν εγκριθεί (μετά από διαβουλεύσεις με το Ευρωκοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο) ο κανονισμός θα καλύπτει όλα τα προϊόντα, χωρίς να στοχεύει συγκεκριμένες εταιρείες ή κλάδους παραγωγής.

Η υλοποίηση της νέας νομοθεσίας θα εξαρτηθεί βέβαια και από τη στενή συνεργασία με παγκόσμιους εταίρους. Τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να αποσύρουν από την ευρωπαϊκή αγορά προϊόντα καταναγκαστικής εργασίας, κατόπιν έρευνας. Παράλληλα, οι τελωνειακές αρχές της ΕΕ θα εντοπίζουν και θα σταματούν τα προϊόντα καταναγκαστικής εργασίας στα ευρωπαϊκά σύνορα.

 

Καλλιεργήστε φύκια. Στα μέσα Νοεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε ένα πρόγραμμα 23 δράσεων για να ενισχύσει τον τομέα των φυκιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στους στόχους των δράσεων περιλαμβάνονται η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, η αύξηση της κοινωνικής ευαισθητοποίησης και αποδοχής των φυκιών και των προϊόντων με βάση τα φύκια από τους καταναλωτές, καθώς και η κάλυψη των κενών στους τομείς της γνώσης, της έρευνας και της τεχνολογίας.

Οι δράσεις αφορούν την ανάπτυξη νέας εργαλειοθήκης για τους καλλιεργητές φυκιών, η πρόβλεψη της διευκόλυνσης του εντοπισμού βέλτιστων τοποθεσιών για καλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών καθώς και η προσθήκη της καλλιέργειας θαλάσσιων μακροφυκών στα θαλάσσια χωροταξικά σχέδια. Προβλέπεται επίσης η ανάπτυξη, προτύπων για τα συστατικά και τους επιμολυντές των φυκιών, καθώς και για τα βιοκαύσιμα από φύκια.

Παράλληλα, θα αξιολογηθεί το δυναμικό της αγοράς, η αποδοτικότητα και η ασφάλεια των υλικών με βάση τα φύκια όταν χρησιμοποιούνται σε προϊόντα λίπανσης. Θα εξετασθεί επίσης η αγορά των φυκιών και θα προταθούν μηχανισμοί τόνωσης της αγοράς και στήριξης της μεταφοράς τεχνολογίας από την έρευνα στην αγορά. Θα χρηματοδοτηθούν πιλοτικά έργα για τον επαγγελματικό αναπροσανατολισμό και τη στήριξη καινοτόμων ΜΜΕ και έργων στον τομέα των φυκιών.

Θα εξετασθούν οι ευκαιρίες μετριασμού της κλιματικής αλλαγής μέσω των θαλάσσιων μακροφυκών, καθώς και ο ρόλος τους ως καταβοθρών γαλάζιου άνθρακα. Παράλληλα, προβλέπεται η στήριξη, της ανάπτυξης νέων και βελτιωμένων μεθόδων παραγωγής και συστημάτων καλλιέργειας και επεξεργασίας φυκιών. Τέλος, θα υποστηριχτούν δράσεις ευαισθητοποίησης και ανάλυσης της διαθεσιμότητας δεδομένων σχετικά με τα φύκια. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ενημερώνονται σχετικά συμμετέχοντας στο φόρουμ EU4Algae.

Τεχνητό αίμα. Ερευνητές από τα πανεπιστήμια του Μπρίστολ, του Κέμπριτζ και της υπηρεσίας αιμοδοσίας του βρετανικού ΕΣΥ ξεκίνησαν κλινικές δοκιμές μετάγγισης τεχνητού αίματος, το οποίο ελπίζεται να είναι αποτελεσματικότερο από το κανονικό μεταγγιζόμενο αίμα. Με βάση τις σχετικές έρευνες, που έχουν ξεκινήσει από το 2009, το τεχνητό αίμα παράγεται από κανονικό αίμα τα ερυθρά αιμοσφαίρια του οποίου πολλαπλασιάζονται με τη βοήθεια ευέλικτων βλαστοκυττάρων.

Στο παρόν στάδιο των ερευνών στόχος είναι να εξετασθεί αν τα τεχνητά παραγόμενα ερυθρά αιμοσφαίρια μπορούν να επιβιώσουν στο σώμα τον ίδιο χρόνο με τα κανονικά. Αν διαρκούν περισσότερο θα είναι δυνατόν, σε ασθενείς που χρειάζονται συχνές μεταγγίσεις, αυτές να πραγματοποιούνται αραιότερα (ανά 6 εβδομάδες σε σύγκριση με 2-3 εβδομάδες σήμερα) με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται λιγότερος σίδηρος στο αίμα. Προς τον σκοπό αυτό τα τεχνητά παραγόμενα ερυθρά αιμοσφαίρια επισημαίνονται με ακίνδυνη ραδιενεργό ουσία. Πρόκειται για ένα σημαντικό στάδιο στην πορεία για την παραγωγή τεχνητού αίματος. Οι ερευνητές προβλέπουν ότι η εισαγωγή νέων θεραπειών με βάση τεχνητό αίμα θα απαιτήσει από 5 έως 15 έτη ερευνών. Μέχρι τότε θα απαιτείται πάντα η συμβολή των εθελοντών αιμοδοτών …

Προ δύο κακών … «Όταν βρίσκεστε “προ δύο κακών” το αρχαίο ρητό προβλέπει “το μη χείρον βέλτιστον”. Δηλαδή με κάποιον τρόπο θεωρεί ότι έχετε καθήκον να επιλέξετε το λιγότερο κακό αφού είναι ανεύθυνο να αρνηθείτε την επιλογή. Ωστόσο, η αδυναμία του επιχειρήματος ήταν πάντα ότι όσοι επιλέγουν το “μη χείρον” λησμονούν πολύ γρήγορα ότι σε κάθε περίπτωση επέλεξαν κάτι κακό».

Αυτή η αποστροφή της πολιτικής φιλοσόφου Άννας Άρεντ σε ένα κείμενο που έγραψε το 1964 με τίτλο «Προσωπική ευθύνη υπό καθεστώς δικτατορίας», μου υπενθύμισε τις συζητήσεις που γίνονται για ορισμένα από τα μέτρα που προτείνονται για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Και συγκεκριμένα για τη χρήση φυσικού αερίου (λιγότερο ρυπογόνου από άλλα ορυκτά καύσιμα), αλλά και πυρηνικής ενέργειας …

Να σημειωθεί ότι η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) αναφέρει ότι «τα κατεστημένα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα οργάνωσαν και χρηματοδότησαν εκστρατείες παραπληροφόρησης και αντίθεσης όσον αφορά την κλιματική αλλαγή» και ότι η «ρητορική και η παραπληροφόρηση σχετικά με την κλιματική αλλαγή και η σκόπιμη υπονόμευση της επιστήμης» που προέκυψαν «συνέβαλαν στην παρανόηση της επιστημονικής ομοφωνίας, στη δημιουργία αβεβαιότητας, άγνοιας κινδύνου, στην υποβάθμιση του επείγοντος και στην εναντίωση».

Κι όλα αυτά μου θύμισαν μια τουρκική παροιμία που αλίευσα στο διαδίκτυο: «Το δάσος συρρικνωνόταν αλλά τα δέντρα συνέχιζαν να ψηφίζουν το τσεκούρι, γιατί το τσεκούρι ήταν έξυπνο και είχε πείσει τα δέντρα πως επειδή το στειλιάρι του ήταν από ξύλο, ήταν κι αυτό ένα από αυτά».

Με αφορμή την εθνική γιορτή

Ένα τηλεγραφικό ημερολόγιο, μια έκθεση «Περί ελευθερίας» και ένα κείμενο για τους νέους βαρβάρους …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα την 1η Νοεμβρίου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-475)

Οι εθνικές γιορτές ξυπνούν συνήθως αναμνήσεις από τα σχολικά μου χρόνια. Φέτος, η 28η Οκτωβρίου με γύρισε πίσω σε δύο καθηγητές που σημάδεψαν την πορεία μου στο Γυμνάσιο. Και σε έναν καλό φίλο, δάσκαλο από τη Γαλλία.

Το ημερολόγιο. Από μικρός είχα πρόβλημα με το μάθημα της έκθεσης. Συνήθως, οι εκθέσεις μου ήταν κατακόκκινες από τα ορθογραφικά λάθη και φυσικά δεν ήταν ποτέ τόσο καλές που να αξιωθούν να διαβαστούν δημόσια στην τάξη. Εκτός από δύο περιπτώσεις στην τρίτη Γυμνασίου. Τότε που στα Αρχαία και τα Νέα Ελληνικά, είχα την τύχη να έχω καθηγητή έναν καταπληκτικό φιλόλογο και πρώην Βαλκανιονίκη τον Τάσο Γεωργαντόπουλο.

Ο Γεωργαντόπουλος, στο μάθημα της Έκθεσης, μας ζήτησε δύο φορές, πριν από τις διακοπές Χριστουγέννων και Πάσχα, να γράψουμε ημερολόγιο για το πώς περάσαμε στις διακοπές. «Προσέξτε», μας είπε, «δεν θέλω να γράψετε μεγάλα κείμενα αλλά σύντομα και περιεκτικά, τηλεγραφικά».

Κι εδώ έρχεται και κολλάει η 28η Οκτωβρίου. Ο πατέρας μου έφερνε πάντα εφημερίδα στο σπίτι και από την πρώτη Γυμνασίου κάθε εβδομάδα μου αγόραζε και το περιοδικό «Η Διάπλασις των Παίδων». Εκεί, σε σχετικά επετειακά αφιερώματα, πρέπει να είχα διαβάσει αποσπάσματα από το Ημερολόγιο του Ιωάννη Μεταξά. Αποφάσισα να μιμηθώ το τηλεγραφικό στυλ … και, ω του θαύματος, και oι δύο εκθέσεις μου διαβάστηκαν στην τάξη μετά πολλών επαίνων …

Χρόνια αργότερα, σε μιάν άλλη επέτειο της εθνικής εορτής, διαπίστωσα ότι μια καλή φίλη και παλιά συνεργάτιδα από την Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Larousse-Britannica, η Ιωάννα Φωκά, ήταν εγγονή του Ιωάννη Μεταξά και είχε δημιουργήσει και σχετικό ιστότοπο όπου μπορεί κανείς να βρει και τους τέσσερεις τόμους του Ημερολογίου και άλλες πληροφορίες για τον άνθρωπο που προετοίμασε την Ελλάδα να αντισταθεί στις δυνάμεις του φασισμού.

Περί ελευθερίας. Κι αυτό με φέρνει στον άλλο αξιαγάπητο καθηγητή στα Νέα Ελληνικά στην τρίτη του εξατάξιου τότε Γυμνασίου (σημερινή τρίτη Λυκείου), τον φιλόλογο Σπύρο Ξανθάκη. Είχαμε ακούσει πως ο Ξανθάκης είχε προβλήματα με τη Χούντα αλλά το σχολείο μας, η Λεόντειος, τον είχε κρατήσει γιατί δεν μπορούσε να βρει αλλού δουλειά.

Ο Ξανθάκης κατ’ αρχάς με έκανε να μην φοβάμαι την Έκθεση. «Μόλις σας δώσουν το θέμα», μας είχε πει «γράψτε κάπου πρόχειρα τις σκέψεις που σας έρχονται στο μυαλό. Γράψτε 2-3 προτάσεις εισάγοντας το θέμα κι έχετε τον πρόλογο. Δομήστε τις πρόχειρες σκέψεις σας και κλείστε με κάποιο συμπέρασμα, να και ο επίλογος».

Όμως, ο λόγος που τον θυμάμαι στις εθνικές γιορτές, είναι άλλος. Εν μέσω απριλιανής δικτατορίας (σχολικό έτος 1970-71) μπήκε μια μέρα στην τάξη και μας είπε πως θα κάναμε προφορική έκθεση «Περί ελευθερίας». Όταν χρόνια αργότερα ανέφερα την περίπτωση σε κάποιον παλιό συμμαθητή, μου έκανε τρομερή εντύπωση που δεν θυμόταν αυτό το γεγονός το οποίο εμένα με είχε σημαδέψει …

Μπορείς να είσαι ελεύθερος όταν δεν έχεις τα προς το ζην; Μπορείς να είσαι ελεύθερος όταν δεν έχεις τα μέσα να σπουδάσεις ή να συντηρήσεις την οικογένειά σου; Όταν δεν μπορείς να πεις τη γνώμη σου χωρίς να φοβάσαι; Και φυσικά μέχρι πού φτάνει η ελευθερία σου; Πώς θα σεβαστείς την ελευθερία του άλλου; Τι σημαίνει ευνομούμενη κοινωνία που την απαρτίζουν ελεύθεροι άνθρωποι;

Ήταν τα ερωτήματα που ο υπέροχος εκείνος άνθρωπος μας έθεσε προς συζήτηση, σε μας που σε λίγες εβδομάδες θα θεωρούμεθα «ακαδημαϊκοί πολίτες». Ερωτήματα τα οποία σήμερα φαίνεται πως δεν απασχολούν αρκετούς συμπολίτες μας, ιδίως νεότερης ηλικίας, που εκφοβίζουν συμμαθητές, προπηλακίζουν καθηγητές, βανδαλίζουν δημόσιες και ιδιωτικές περιουσίες, εμποδίζουν την κυκλοφορία, συγκρούονται με την αστυνομία και τόσα άλλα.

Οι νέοι βάρβαροι. Κι αυτό μου θύμισε τον καλό φίλο και δάσκαλο Bernard Provin , ο οποίος πριν από 20 χρόνια μου είχε στείλει το παρακάτω προφητικό κείμενο με τίτλο «Αρχίζει μια νέα εποχή της βαρβαρότητας».

Βρίσκονται ανάμεσά μας, ασκώντας την τυραννία τους χωρίς ίχνος ανθρωπιάς. Έχουν μπολιαστεί με μίσος για τον άλλο, από μια εκπαίδευση που έχει φτιαχτεί συνειδητά και σε δημόσια θέα, με κανόνα την χαλαρότητα. Εκπαίδευση, η οποία τους δίδαξε καθημερινά να μην σέβονται παρά μόνο ένα μοναδικό νόμο: την άμεση ικανοποίηση των θέλω τους με βάση το ένστικτό τους, δηλαδή τις παρορμήσεις τους. Γεννήθηκαν εκεί που απουσιάζει κάθε κανόνας εκτός από τον δικό τους και μεγάλωσαν με τις ευλογίες ποιμένων χωρίς καταπίεση, χωρίς τιμωρία, χωρίς να απαιτείται από αυτούς ούτε και η ελάχιστη υπακοή.

Μεγάλωσαν χωρίς να σέβονται τίποτα από αυτά που αξίζουν σεβασμό. Υψώνοντας τη φωνή ώστε οι επιθυμίες τους να γίνονται διαταγές που πρέπει να εκτελεστούν άμεσα. Αρνούμενοι να αναβάλουν την ικανοποίηση της επιθυμίας, την απαιτούν πλέον να υλοποιείται αμέσως μόλις τη διατυπώσουν. Μεγάλωσαν μισώντας γονείς και φίλους, χρησιμοποιώντας τη γροθιά ως μέσο πειθούς, ασκώντας τις επιταγές τους σε μικρότερους, άρρωστους, αδύναμους, άπορους, γέρους και μοναχικούς. Και θα ηγηθούν ενός πολιτισμού που αρχίζει να χαροπαλεύει.

Επιθυμούν και δεν αφήνουν στους άλλους παρά μία μόνο επιλογή, την υπακοή. Αποδομούν χωρίς να δέχονται κριτική, καταστρέφουν χωρίς να αντέχουν τιμωρία, περιφρονούν αλλά περιμένουν να τους υπηρετήσουν οι καταφρονημένοι, προσβάλουν και περιμένουν να ξεχαστεί η προσβολή, χαίρονται να βλέπουν τους άλλους να υποφέρουν. Μάλιστα χαίρονται όταν μπορούν να προσθέσουν θλίψη και πόνο, όταν βλέπουν το θύμα να υποφέρει άδικα αλλά αυτοί να το χτυπούν με χαρά μέχρι να το εξοντώσουν.

Είναι επαναστάτες, σκληροί, αδίστακτοι, άπιστοι άδικοι, χαρούμενοι όταν θριαμβεύει το κακό, είναι οι σημερινοί τύραννοι. Οι νέοι αυτοί βάρβαροι είναι τα παιδιά.

Το κείμενο (το οποίο μετέφρασα από τα Γαλλικά), αναφερόταν βέβαια στους νεαρούς Γάλλους της ορεινής περιοχής των Βοσγίων (Vosges) και κάθε ομοιότητα με σημερινά φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού στα καθ’ ημάς ίσως να μην αποτελεί ατυχή σύμπτωση …