Μήπως είναι πια αργά για δάκρυα …

Τα σημεία των καιρών δείχνουν πως οι συνήθειας μας και τα οργανωμένα συμφέροντα, μας οδηγούν σε αφανισμό
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 9 Ιανουαρίου 2024 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-490)

Μερικά σημάδια δεν κρύβονται. Υψηλές και έντονες βροχοπτώσεις με αποτέλεσμα μεγάλες πλημμύρες και κατολισθήσεις. Υδροστρόβιλοι και ανεμοστρόβιλοι ακόμη και σε περιοχές όπου τα φαινόμενα αυτά ήταν άγνωστα. Αλλά και λιγότερες βροχές και χιόνια με αποτέλεσμα ξηρασίες και μείωση των αποθεμάτων νερού με αποτέλεσμα απειλή λειψυδρίας.

Τέτοια εποχή τα Λευκά Όρη ήταν ήδη χιονισμένα από το Νοέμβριο και έμεναν έτσι λευκά μέχρι Μάιο-Ιούνιο. Στις παραλίες της Κρήτης σύχναζαν μόνο οι παραδοσιακοί χειμερινοί κολυμβητές … Αντίθετα, στη Βόρεια Ευρώπη έχουμε έντονες χιονοπτώσεις και δριμύτατα κύματα ψύχους με θερμοκρασίες πολλές δεκάδες βαθμούς κάτω από το μηδέν …

Παράλληλα σε συζητήσεις ακούς καινούργιες ειδήσεις. «Δεν βρίσκουμε πια ασκολύμπρους» παραπονιέται ο ένας. «Λίγα και μικρά τα ραδίκια φέτος» διαπιστώνει ο άλλος. «Πολλά πορτοκάλια είναι μικρότερα και μερικά είναι τελείως τζούφια» διαμαρτύρεται ένα τρίτος. Ας αφήσουμε πια το Κρητικό λάδι, στην παραγωγή του οποίου παρατηρείται μείωση από άνω των 50% έως και μέχρι 85-90%. Φαινόμενο που είναι παγκόσμιο και που συνεπάγεται σημαντική άνοδο στην τιμή διάθεσής του ελαιόλαδου στους καταναλωτές.

Οι αφανισμοί ειδών. Η ηλικία του πλανήτη μας είναι περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια και οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η ζωή εμφανίστηκε εδώ πριν από περίπου 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Όπως περιγράφει πολύ γλαφυρά το πρόσφατο ντοκιμαντέρ «Η ζωή στον πλανήτη μας», μέσα σε αυτή την περίοδο έχουν σημειωθεί πέντε (5) μεγάλοι αφανισμοί ειδών του ζωικού και φυτικού βασιλείου. Οι τέσσερεις προήλθαν από φυσικές διεργασίες που προκάλεσαν είτε υπερβολική αύξηση (υπερθέρμανση) είτε υπερβολική μείωση (παγετώνες) της θερμοκρασίας του πλανήτη.

Ο πέμπτος, που οδήγησε στον αφανισμό των δεινόσαυρων, οφειλόταν στην πτώση ενός μετεωρίτη διαμέτρου περίπου 10 χιλιομέτρων. Αυτός προκάλεσε φαινόμενα που αντιστοιχούσαν στην ταυτόχρονη πυροδότηση μερικών εκατομμυρίων ατομικών βομβών (θανατηφόρο ωστικό κύμα, πυρκαγιές, συνθήκες «πυρηνικού χειμώνα» από σύννεφα σκόνης). Έγινε πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια και έκανε δυνατή την επικράτηση των πουλιών (πτερωτοί δεινόσαυροι) και των θηλαστικών, στα οποία ανήκει και ο άνθρωπος.

Ο έκτος αφανισμός. Τα σημάδια που αναφέραμε στην αρχή δείχνουν ότι έχουμε μπει για τα καλά στην εποχή του έκτου αφανισμού. Η οποία τροφοδοτείται από ανθρωπογενείς διαδικασίες που επιταχύνουν τον ρυθμό απώλειας της βιοποικιλότητας δηλαδή της ταχύτητας αφανισμού των ειδών. Σήμερα, τα είδη αφανίζονται με ρυθμό 100 έως 1.000 φορές μεγαλύτερο σε σχέση με τον ρυθμό αφανισμού τους χωρίς τις επεμβάσεις του ανθρώπου. Με αυτό τον ρυθμό, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μέχρι το 2100 θα έχουν αφανιστεί τα μισά από όλα τα είδη που ζουν σήμερα στη Γη.

Οι κύριες αιτίες είναι η καταστροφή των φυσικών οικότοπων (π.χ. υπερ-τουριστική φρενίτιδα), η εισαγωγή χωροκατακτητικών ειδών (π.χ. λαγοκέφαλοι), η υπερεκμετάλλευση έμβιων πόρων (π.χ. υπεραλίευση, καταστροφή δασών) καθώς και η ρύπανση και η ανεξέλεγκτη χρήση φυτοφαρμάκων. Ο ρυθμός υπερθέρμανσης του πλανήτη λόγω της κλιματικής αλλαγής – υπερθέρμανση που οφείλεται στην υπερπαραγωγή αερίων του θερμοκηπίου λόγω κυρίως της καύσης ορυκτών καυσίμων – ξεπερνά πλέον την προσαρμοστική ικανότητα των ειδών.

Σήμερα, οι ωκεανοί θερμαίνονται 10 έως 100 φορές ταχύτερα σε σχέση με την τελευταία περίοδο που αυτό συνέβη πριν 252 εκατομμύρια χρόνια. Τότε είχε αφανιστεί τουλάχιστον το 80% των θαλάσσιων ασπόνδυλων ειδών και περίπου το 70% των χερσαίων σπονδυλωτών ειδών που ζούσαν πριν αρχίσει ο αφανισμός.

Υπάρχει σωτηρία; Εδώ και καιρό οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και προτρέπουν τις πολιτικές αρχές, τον ιδιωτικό τομέα και τους μεμονωμένους πολίτες να δραστηριοποιηθούν για να προστατεύσουν την εναπομένουσα βιοποικιλότητα στον πλανήτη. Έχουν υπογραφεί διεθνείς συνθήκες και διοργανώνονται περιοδικές συναντήσεις των συμβαλλόμενων μερών (COP) για να συντονίσουν τα μέτρα μείωσης του ρυθμού της αύξησης της θερμοκρασίας. Δηλαδή της παραγωγής αερίων του θερμοκηπίου. Δηλαδή, βασικά της παραγωγής και χρήσης ορυκτών καυσίμων.

Δυστυχώς, παρά τις επίσημες κρατικές δεσμεύσεις η μέση θερμοκρασία του πλανήτη όχι μόνο δεν μειώνεται αλλά διαρκώς αυξάνεται. Επιπλέον, στις περιοδικές συναντήσεις των συμβαλλόμενων μερών δραστηριοποιούνται έντονα και οι μεγάλες εταιρείες παραγωγής ορυκτών καυσίμων. Τελευταία, μάλιστα, σε αυτές προεδρεύουν και εκπρόσωποί τους! Κι ας διακηρύσσει ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ κ. António Guterres ότι «Δεν μπορούμε να σώσουμε έναν πλανήτη που καίγεται με μια μάνικα από ορυκτά καύσιμα ...».

Παράλληλα, παρά κάποιες φιλότιμες προσπάθειες διάδοσης της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για θέρμανση (με αντλίες θερμότητας) και μετακίνηση (με ηλεκτρικά οχήματα), το κόστος είναι ακόμη αρκετά υψηλό παρά τις όποιες κρατικές επιδοτήσεις. Επίσης, αέρια θερμοκηπίου δεν παράγονται μόνο από τη χρήση ορυκτών καυσίμων για ηλεκτροπαραγωγή και μεταφορές αλλά και για τη θέρμανση των κατοικιών. Αέρια θερμοκηπίου παράγουν επίσης και οι εγκαταστάσεις εκτροφής βοοειδών (κυρίως μεθάνιο), καθώς και διάφορες βιομηχανίες (π.χ. τσιμεντοβιομηχανία).

Για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση αυτή χρειάζονται ριζικά μέτρα. Όμως ποιος πολιτικός θα τολμήσει να τα πάρει; Ποιος θα προκαλέσει αναστάτωση στην οικονομία απαγορεύοντας τις μεταφορές που χρησιμοποιούν πετρελαιοειδή ή φυσικό αέριο (π.χ. αυτοκίνητα, φορτηγά, αεροπλάνα, πλοία). Ποιος θα απαγορεύσει την παραγωγή αυτών των μεταφορικών μέσων αλλά και τη μαζική παραγωγή κρέατος; Ποιος θα απαγορεύσει την εξόρυξη και χρήση ορυκτών καυσίμων;

Ο κινέζικος ξιφίας (Psephurus gladius) ένα από τα 7 είδη που αφανίστηκαν το 2022 δεν γνώριζε ότι θα αφανιζόταν. Σήμερα, το 2024 μ.Χ., ο σοφός άνθρωπος (Homo sapiens) γνωρίζει τι τον περιμένει και τι θα έπρεπε να έχει κάνει για να αποφύγει τον αφανισμό. Αλλά αδυνατεί να δράσει γιατί δεσμεύεται από κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους. Το αποτέλεσμα θα είναι να εξαφανιστεί, όπως τα εκατομμύρια είδη που εξαφανίστηκαν από αυτόν το πλανήτη από τότε που εμφανίστηκε εδώ η ζωή. Κι επειδή η ζωή δεν σταματά, τη θέση του θα πάρουν άλλα είδη, λιγότερο σοφά που η απουσία του ανθρώπου θα τους δώσει την ευκαιρία να εξελιχτούν …

Όποιος δεν πιστεύει την επιστήμη ας διαβάσει το ιη’ κεφάλαιο της Αποκάλυψης του Ιωάννη.