Γνώσεις που δεν διδάσκονται στο σχολείο

Οι καλές συνήθειες, η ετοιμότητα και η αλληλεγγύη αλλά και μερικές δεξιότητες επιβίωσης είναι απαραίτητα εφόδια για μια καλύτερη ζωή
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 3 Μαΐου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-468)

Διάβασα προχτές ένα απόφθεγμα που αποδίδεται στον ηθοποιό Μπρους Λη. «Αντί να αγοράζετε στα παιδιά σας όλα τα πράγματα που δεν είχατε, θα πρέπει να τους διδάξετε όλα όσα δεν διδαχτήκατε. Η ύλη φθείρεται αλλά η γνώση παραμένει». Κι επειδή σε αυτήν εδώ τη στήλη αναφερόμαστε στην προστασία του πολίτη από ατυχήματα και καταστροφές, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις πάνω στα πράγματα που θα πρέπει να μάθουν τα παιδιά πριν ενηλικιωθούν για να μπορούν να προστατευθούν και να προστατέψουν και τους γύρω τους σε κάθε ευκαιρία.

Οι καλές συνήθειες. Μαθαίνουμε στα παιδιά μας να πλένονται και να ντύνονται σωστά ανάλογα με την εποχή. Όμως πόσοι τους μαθαίνουν να τακτοποιούν και τα πράγματά τους έτσι ώστε να μην ζουν μέσα σε ένα ακατάστατο περιβάλλον; Στο σπίτι, τα παιδιά σίγουρα πετούν τα σκουπίδια στον σκουπιδοτενεκέ. Γιατί δεν το κάνουν κι όταν είναι στο δρόμο, στην παραλία ή στο δάσος; Αν μάθουν να το κάνουν από μικρά, όχι μόνο θα τους γίνει συνήθεια αλλά θα δίνουν το καλό παράδειγμα και σε όσους δεν το κάνουν …

Ένα άλλο πράγμα που μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά μας είναι να μην παρασύρονται από τις παρέες στο σχολείο και στη γειτονιά. Να μπορούν να αντιστέκονται στους «φίλους» που προσπαθούν να τους βάλουν να κάνουν πράγματα τα οποία θα υποθηκεύσουν στο μέλλον την υγεία ή την υπόληψή τους. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι το κάπνισμα αρχίζει συχνά στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού με παρακίνηση από τις «παρέες». Όπως και τα ναρκωτικά συχνά στην εφηβεία, πάλι από συμμαθητές και φίλους.

Γι’ αυτό, εκτός από καλά παραδείγματα στο σπίτι, είναι καλό τα παιδιά να έχουν πάντα κάποια δημιουργική απασχόληση. Είμαι ευτυχής που η γιαγιά μου με μύησε πολύ νωρίς στο διάβασμα, έτσι ώστε μόλις μπόρεσα, άρχισα να διαβάζω μόνος μου. Σήμερα, εκτός από τα βιβλία σε χαρτί διαβάζω πολύ και βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή πολλά από τα οποία (κυρίως σε παλαιότερες, ξενόγλωσσες εκδόσεις) διατίθενται και δωρεάν στο διαδίκτυο. Όπως είπε κάποιος «Αυτός που δεν θέλει να διαβάσει δεν διαφέρει από τον αγράμματο».

Η συμμετοχή σε αθλητικά σωματεία και στους προσκόπους συμβάλει στην πειθαρχία σε οργανωμένες δομές αλλά και στην ανάπτυξη ομαδικού πνεύματος και αισθήματος αλληλεγγύης. Ωστόσο, οι γονείς θα πρέπει να ελέγχουν τακτικά και αυτά τα περιβάλλοντα αφού αρκεί ένα κακό παράδειγμα από προπονητές ή βαθμοφόρους για να παρασυρθούν τα παιδιά …

Ετοιμότητα και αλληλεγγύη. Τι κάνουμε αν αντιληφθούμε ένα ατύχημα με τραυματισμό; Μια πυρκαγιά στην πόλη ή στο δάσος; Μια ληστεία ή μια εγκληματική επίθεση; Οι περισσότεροι ενήλικες το αγνοούν. Κι όμως δεν χρειάζεται ειδικές γνώσεις τραυματιοφορέα, πυροσβέστη ή αστυνομικού για να φανεί κάποιος χρήσιμος, ακόμη κι αν είναι ανήλικος. Θεωρώ ότι σε κάθε σπίτι, σε κάθε σχολείο και σε κάθε αθλητική και εθελοντική οργάνωση θα έπρεπε να διδάσκονται οι βασικές γνώσεις για την συμπεριφορά μας όταν χρειαστεί να καλέσουμε το 112 ή τους άλλους αριθμούς έκτακτης ανάγκης (100, 166, 199, 108 – βλ. πλαίσιο).

Φυσικά, για να αποκτήσουν τα παιδιά τις απαιτούμενες γνώσεις ώστε να μπορούν να είναι χρήσιμα σε ένα ατύχημα, σε ένα καρδιακό επεισόδιο, σε ένα εγκεφαλικό, θα πρέπει να παρακολουθήσουν ειδικές εκπαιδεύσεις. Έχουμε ήδη αναφερθεί (βλ. Χ.Ν. 6/4/2021) σε ένα καταπληκτικό πρόγραμμα που εκπαιδεύει τα παιδιά να αναγνωρίζουν το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και να καλούν ασθενοφόρο για να σώσουν τον παππού ή την γιαγιά τους. Το πρόγραμμα (fastheroes.com), που εφαρμόστηκε αρχικά στο νηπιαγωγείο του «Κολεγίου Ανατόλια» της Θεσσαλονίκης, επεκτάθηκε γρήγορα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας αλλά και στο εξωτερικό.

Δεξιότητες επιβίωσης. Πέρσι (βλ. Χ.Ν. 3/11/2021) ρωτούσαμε από αυτή τη στήλη «Πόσοι ξέρουν να αρμέγουν κατσίκες; Πόσες μπορούν να σφάξουν ένα κοτόπουλο;». Σίγουρα, όσοι έχουν ακόμη συγγενείς στο χωριό μπορούν να στείλουν τα παιδιά τους να περάσουν τις διακοπές τους εκεί και να μάθουν τις βασικές εργασίες με τα οικόσιτα ζώα (κότες, κουνέλια, κατσίκες κλπ.).

Ευτυχώς για την κηπουρική, ο φίλος Κώστας Λιονουδάκης που (επιμελείται τη στήλη «Τα μυστικά του κήπου» σε αυτή την εφημερίδα) έχει δημοσιεύσει πλήρεις συμβουλές για τρόπους καλλιέργειας λαχανικών σε γλάστρες, ζαρντινιέρες ακόμη και σε ταράτσες. Φυσικά, εκτός από τα καλλιεργούμενα λαχανικά υπάρχουν πάντα και τα άγρια χόρτα και βότανα που με αφθονία παρέχει η ελληνική γη. Μάλιστα σε περιόδους δύσκολες πολλοί επιβίωσαν χάρις σε αυτά …

Πολύ σημαντικές είναι επίσης οι γνώσεις διαχείρισης των οικονομικών. Τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν από νωρίς να διαχειρίζονται χρήματα με σύνεση, αποφεύγοντας παρορμητικές αγορές και φροντίζοντας πάντα να έχουν και κάποιες αποταμιεύσεις για απρόβλεπτα. Θα πρέπει να μάθουν να ξεχωρίζουν τις παραπλανητικές διαφημίσεις καθώς και τις προσπάθειες εξαπάτησής τους από επιτήδειους που θα τους προσεγγίσουν δια ζώσης, τηλεφωνικά ή μέσω διαδικτύου.

Απαραίτητο επίσης στην εποχή μας είναι οι γονείς αλλά και οι δάσκαλοι να διδάξουν στα παιδιά να ξεχωρίζουν τις ψευδείς ειδήσεις και την παραπληροφόρηση γενικότερα, ένα θέμα στο οποίο έχουμε αναφερθεί και παλιότερα (βλ. Χ.Ν. 12/1/2021). Δυστυχώς, ίσως αυτό να μην είναι πάντα εφικτό αφού μερικοί γονείς ή και δάσκαλοι αποτελούν οι ίδιοι, ίσως και παρά την θέλησή τους, θύματα παραπληροφόρησης.

Τελικά, αν θέλουμε να φτιάξουμε μια καλύτερη κοινωνία θα πρέπει, πάνω απ’ όλα, τα παιδιά να μάθουν να σκέφτονται κριτικά ενώ ταυτόχρονα θα είναι ανοιχτομάτηδες και συγκρατημένοι.