Σκέψεις για τις καταστροφές

Τα αποτελέσματα από τις χρόνιες αδυναμίες της ελληνικής κοινωνίας σε συνδυασμό με την καθυστέρηση της σωστής προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Μαρτίου 2019 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-366)

Οι πρόσφατες καταστροφές στο Νομό Χανίων ξανάφεραν στην επικαιρότητα πολλά ζητήματα. Κατ’ αρχάς την πολύπλοκη διαδικασία της προστασίας των πολιτών από τις καταστροφές, την οποία έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε πολιτική προστασία. Σε σειρά άρθρων, που δημοσιεύτηκαν σε αυτή τη στήλη το περασμένο καλοκαίρι (Χ.Ν. 7, 14, 21 και 28/8/2018, 4 και 29/9/2018), είχαμε εξηγήσει συνοπτικά όλες τις πτυχές της διαδικασίας.

Σε άλλο άρθρο (Χ.Ν. 2/10/2018) αναφερθήκαμε στην κλιματική αλλαγή, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «ζούμε ήδη τις καταστρεπτικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και θα πρέπει η τοπική αυτοδιοίκηση να προετοιμαστεί σοβαρά για την αντιμετώπισή τους …». Είναι τραγικό να διαπιστώνεις ότι κανείς δεν πήρε στα σοβαρά αυτές τις προειδοποιήσεις. Όχι βέβαια του υπογράφοντα, που εκφράζει απλώς τις προσωπικές του απόψεις με βάση την μικρή ευρωπαϊκή του εμπειρία. Αλλά των πλέον αρμόδιων αρχών σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Τον Απρίλιο του 2013 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τη «Στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή» που συνοδευόταν από μια «Συνοπτική παρουσίαση της εκτίμησης των επιπτώσεων» αλλά και από σχετικές επιμέρους αναλύσεις και οδηγίες.

Μεταξύ άλλων, για παράκτιες και θαλάσσιες περιοχές. Για την κατάρτιση εθνικών στρατηγικών και την ενσωμάτωση σε επενδυτικά σχέδια, προγράμματα και επενδύσεις της διάστασης της κλιματικής αλλαγής. Με στόχο την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεών της στο περιβάλλον, τις υποδομές, την υγεία ανθρώπων, ζώων και φυτών.

Με βάση την εν λόγω Στρατηγική και ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, έπρεπε να υιοθετηθούν λεπτομερείς στρατηγικές προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή από τα κράτη μέλη αλλά και από τους Δήμους που έχουν υπογράψει το «Ευρωπαϊκό Σύμφωνο των Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια». Στην ΠΕ Χανίων το σύμφωνο αυτό έχουν υπογράψει οι δήμαρχοι Αποκορώνου, Καντάνου-Σελίνου, Πλατανιά και Χανίων.

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας δημοσίευσε την ελληνική εθνική στρατηγική για την προσαρμογή στη κλιματική αλλαγή (ΕΣΠΚΑ) τον Απρίλιο του 2016. Το Νοέμβριο του 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση αξιολόγησης των εθνικών στρατηγικών. Η σχετική έκθεση για την Ελλάδα δείχνει μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία, ιδίως όσον αφορά την προσαρμογή μας στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Η Ελλάδα έχει δημιουργήσει τις δομές που απαιτούνται για τον συντονισμό της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Έχει θεσπίσει διαδικασίες για τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων στην χάραξη της πολιτικής. Έχει δημιουργήσει συστήματα παρακολούθησης ακραίων καιρικών φαινομένων. Έχει καταρτίσει σχετικά σενάρια πρόβλεψης και έχει πραγματοποιήσει εκτιμήσεις των κινδύνων για ευάλωτους τομείς προτεραιότητας.

Δυστυχώς, οι σχετικές πληροφορίες δεν διατίθενται στους αρμόδιους για τη λήψη αποφάσεων. Οι οποίοι δεν έχουν εκπαιδευτεί στις έννοιες και τις πρακτικές στον τομέα της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, η Ελλάδα έχει προσδιορίσει εναλλακτικές επιλογές για τους διάφορους ευάλωτους τομείς και έχει δημιουργήσει μηχανισμούς συντονισμού. Αλλά δεν έχει ακόμη διαθέσει την σχετική χρηματοδότηση για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των ευάλωτων τομέων στην κλιματική αλλαγή!

Και το σημαντικότερο. Δεν έχουν ληφθεί υπόψη οι προβλέψεις για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής από την πολιτική προστασία (στα σχέδια πρόληψης και ετοιμότητας για την αντιμετώπιση καταστροφών) ή τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό. Ούτε έχουν δημιουργηθεί κίνητρα για επενδύσεις στον τομέα της πρόληψης (π.χ. πολιτικές για την ασφάλιση).

Υπάρχουν επίσης ελλείψεις όσον αφορά την εφαρμογή των σχετικών πολιτικών και τον συντονισμό κάτι που θα ενίσχυε την προσαρμογή σε τοπικό επίπεδο και την εμπλοκή όλων των ενδιαφερόμενων. Δεν υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες για την εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε μεγάλα έργα και προγράμματα. Και τέλος, οι κεντρικές δομές δεν παρακολουθούν την εφαρμογή στους διάφορους τομείς και επίπεδα της διοίκησης, ούτε εφαρμόζουν μεθόδους αξιολόγησης των σχεδίων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.

Όλα τα παραπάνω συνδυάζονται με τρία ακόμη στοιχεία. Πρώτον, την πολύχρονη αδιαφορία των αρμοδίων για σωστό σχεδιασμό και έλεγχο της ποιότητας των δημόσιων έργων. Δεύτερον, τα αυθαίρετα, τα οποία κάθε κυβέρνηση φροντίζει να νομιμοποιήσει, ακόμη και όταν έχουν κτιστεί σε λεκάνες απορροής ποταμών ή σε σαθρά εδάφη. Και τρίτον τη διαχρονική έλλειψη συντήρησης υποδομών και επικίνδυνων σημείων μέσα και έξω από τις πόλεις. Και ποιο είναι το αποτέλεσμα;

Την απάντηση την έδωσε η Ωκεανίς ως σύγχρονη Νέμεσις. Η οποία ήλθε να τιμωρήσει όσους αδιαφόρησαν, όσους παρανόμησαν, όσους αγνόησαν του νόμους της φύσης, όσους για προσωπικό συμφέρον επεδίωξαν ή συνέβαλαν στη δημιουργία του σύγχρονου νεοελληνικού α-πολιτισμού που χαρακτηρίζεται κυρίως από την έλλειψη σεβασμού. Γιατί οι θεοί ανέκαθεν τιμωρούσαν την ύβρη …

Υπάρχει ελπίδα; Βεβαιότατα! Αλλά περνά από την μετάνοια και την στερεά απόφαση σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο για αλλαγή συμπεριφοράς. Για περισσότερο Σεβασμό στους νόμους της φύσης, στους νόμους της πολιτείας αλλά και στον συνάνθρωπο. Το αίτημα της στήλης για το 2019 (βλ. Χ.Ν. 1/1/2019).