Καλές και κακές ειδήσεις

Για την καταναγκαστική εργασία, τα φύκια, το τεχνητό αίμα και την κλιματική αλλαγή
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 6 Δεκεμβρίου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-476)

Θα ξεκινήσω απαριθμώντας μερικές καλές ειδήσεις που δυστυχώς περνούν απαρατήρητες μέσα στον ορυμαγδό από ειδήσεις για κακουργήματα, θανατηφόρους πολέμους, απειλές πολέμων για πλουτοπαραγωγικούς πόρους, αυξήσεις τιμών και προβλέψεις για επερχόμενες ελλείψεις.

Εργασιακά κάτεργα. Πολλά από τα φτηνά καταναλωτικά ευρωπαϊκά ή (κυρίως) εισαγόμενα προϊόντα, παράγονται σε άθλιες συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας σε τρίτες χώρες (π.χ. Ινδία, Κίνα Πακιστάν), μερικές φορές ακόμη και από πολιτικούς κρατούμενους. Σήμερα, εκτιμάται ότι 27,6 εκατομμύρια άνθρωποι απασχολούνται παγκοσμίως υπό συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας, σε πολλούς κλάδους.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με πρόταση κανονισμού για την απαγόρευση των προϊόντων καταναγκαστικής εργασίας, την οποία κατέθεσε στα μέσα Σεπτεμβρίου, στοχεύει στην αντιμετώπιση του φαινομένου στην ενωσιακή αγορά. Όταν εγκριθεί (μετά από διαβουλεύσεις με το Ευρωκοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο) ο κανονισμός θα καλύπτει όλα τα προϊόντα, χωρίς να στοχεύει συγκεκριμένες εταιρείες ή κλάδους παραγωγής.

Η υλοποίηση της νέας νομοθεσίας θα εξαρτηθεί βέβαια και από τη στενή συνεργασία με παγκόσμιους εταίρους. Τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να αποσύρουν από την ευρωπαϊκή αγορά προϊόντα καταναγκαστικής εργασίας, κατόπιν έρευνας. Παράλληλα, οι τελωνειακές αρχές της ΕΕ θα εντοπίζουν και θα σταματούν τα προϊόντα καταναγκαστικής εργασίας στα ευρωπαϊκά σύνορα.

 

Καλλιεργήστε φύκια. Στα μέσα Νοεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε ένα πρόγραμμα 23 δράσεων για να ενισχύσει τον τομέα των φυκιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στους στόχους των δράσεων περιλαμβάνονται η βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, η αύξηση της κοινωνικής ευαισθητοποίησης και αποδοχής των φυκιών και των προϊόντων με βάση τα φύκια από τους καταναλωτές, καθώς και η κάλυψη των κενών στους τομείς της γνώσης, της έρευνας και της τεχνολογίας.

Οι δράσεις αφορούν την ανάπτυξη νέας εργαλειοθήκης για τους καλλιεργητές φυκιών, η πρόβλεψη της διευκόλυνσης του εντοπισμού βέλτιστων τοποθεσιών για καλλιέργεια θαλάσσιων μακροφυκών καθώς και η προσθήκη της καλλιέργειας θαλάσσιων μακροφυκών στα θαλάσσια χωροταξικά σχέδια. Προβλέπεται επίσης η ανάπτυξη, προτύπων για τα συστατικά και τους επιμολυντές των φυκιών, καθώς και για τα βιοκαύσιμα από φύκια.

Παράλληλα, θα αξιολογηθεί το δυναμικό της αγοράς, η αποδοτικότητα και η ασφάλεια των υλικών με βάση τα φύκια όταν χρησιμοποιούνται σε προϊόντα λίπανσης. Θα εξετασθεί επίσης η αγορά των φυκιών και θα προταθούν μηχανισμοί τόνωσης της αγοράς και στήριξης της μεταφοράς τεχνολογίας από την έρευνα στην αγορά. Θα χρηματοδοτηθούν πιλοτικά έργα για τον επαγγελματικό αναπροσανατολισμό και τη στήριξη καινοτόμων ΜΜΕ και έργων στον τομέα των φυκιών.

Θα εξετασθούν οι ευκαιρίες μετριασμού της κλιματικής αλλαγής μέσω των θαλάσσιων μακροφυκών, καθώς και ο ρόλος τους ως καταβοθρών γαλάζιου άνθρακα. Παράλληλα, προβλέπεται η στήριξη, της ανάπτυξης νέων και βελτιωμένων μεθόδων παραγωγής και συστημάτων καλλιέργειας και επεξεργασίας φυκιών. Τέλος, θα υποστηριχτούν δράσεις ευαισθητοποίησης και ανάλυσης της διαθεσιμότητας δεδομένων σχετικά με τα φύκια. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να ενημερώνονται σχετικά συμμετέχοντας στο φόρουμ EU4Algae.

Τεχνητό αίμα. Ερευνητές από τα πανεπιστήμια του Μπρίστολ, του Κέμπριτζ και της υπηρεσίας αιμοδοσίας του βρετανικού ΕΣΥ ξεκίνησαν κλινικές δοκιμές μετάγγισης τεχνητού αίματος, το οποίο ελπίζεται να είναι αποτελεσματικότερο από το κανονικό μεταγγιζόμενο αίμα. Με βάση τις σχετικές έρευνες, που έχουν ξεκινήσει από το 2009, το τεχνητό αίμα παράγεται από κανονικό αίμα τα ερυθρά αιμοσφαίρια του οποίου πολλαπλασιάζονται με τη βοήθεια ευέλικτων βλαστοκυττάρων.

Στο παρόν στάδιο των ερευνών στόχος είναι να εξετασθεί αν τα τεχνητά παραγόμενα ερυθρά αιμοσφαίρια μπορούν να επιβιώσουν στο σώμα τον ίδιο χρόνο με τα κανονικά. Αν διαρκούν περισσότερο θα είναι δυνατόν, σε ασθενείς που χρειάζονται συχνές μεταγγίσεις, αυτές να πραγματοποιούνται αραιότερα (ανά 6 εβδομάδες σε σύγκριση με 2-3 εβδομάδες σήμερα) με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται λιγότερος σίδηρος στο αίμα. Προς τον σκοπό αυτό τα τεχνητά παραγόμενα ερυθρά αιμοσφαίρια επισημαίνονται με ακίνδυνη ραδιενεργό ουσία. Πρόκειται για ένα σημαντικό στάδιο στην πορεία για την παραγωγή τεχνητού αίματος. Οι ερευνητές προβλέπουν ότι η εισαγωγή νέων θεραπειών με βάση τεχνητό αίμα θα απαιτήσει από 5 έως 15 έτη ερευνών. Μέχρι τότε θα απαιτείται πάντα η συμβολή των εθελοντών αιμοδοτών …

Προ δύο κακών … «Όταν βρίσκεστε “προ δύο κακών” το αρχαίο ρητό προβλέπει “το μη χείρον βέλτιστον”. Δηλαδή με κάποιον τρόπο θεωρεί ότι έχετε καθήκον να επιλέξετε το λιγότερο κακό αφού είναι ανεύθυνο να αρνηθείτε την επιλογή. Ωστόσο, η αδυναμία του επιχειρήματος ήταν πάντα ότι όσοι επιλέγουν το “μη χείρον” λησμονούν πολύ γρήγορα ότι σε κάθε περίπτωση επέλεξαν κάτι κακό».

Αυτή η αποστροφή της πολιτικής φιλοσόφου Άννας Άρεντ σε ένα κείμενο που έγραψε το 1964 με τίτλο «Προσωπική ευθύνη υπό καθεστώς δικτατορίας», μου υπενθύμισε τις συζητήσεις που γίνονται για ορισμένα από τα μέτρα που προτείνονται για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Και συγκεκριμένα για τη χρήση φυσικού αερίου (λιγότερο ρυπογόνου από άλλα ορυκτά καύσιμα), αλλά και πυρηνικής ενέργειας …

Να σημειωθεί ότι η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) αναφέρει ότι «τα κατεστημένα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα οργάνωσαν και χρηματοδότησαν εκστρατείες παραπληροφόρησης και αντίθεσης όσον αφορά την κλιματική αλλαγή» και ότι η «ρητορική και η παραπληροφόρηση σχετικά με την κλιματική αλλαγή και η σκόπιμη υπονόμευση της επιστήμης» που προέκυψαν «συνέβαλαν στην παρανόηση της επιστημονικής ομοφωνίας, στη δημιουργία αβεβαιότητας, άγνοιας κινδύνου, στην υποβάθμιση του επείγοντος και στην εναντίωση».

Κι όλα αυτά μου θύμισαν μια τουρκική παροιμία που αλίευσα στο διαδίκτυο: «Το δάσος συρρικνωνόταν αλλά τα δέντρα συνέχιζαν να ψηφίζουν το τσεκούρι, γιατί το τσεκούρι ήταν έξυπνο και είχε πείσει τα δέντρα πως επειδή το στειλιάρι του ήταν από ξύλο, ήταν κι αυτό ένα από αυτά».

Με αφορμή την εθνική γιορτή

Ένα τηλεγραφικό ημερολόγιο, μια έκθεση «Περί ελευθερίας» και ένα κείμενο για τους νέους βαρβάρους …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα την 1η Νοεμβρίου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-475)

Οι εθνικές γιορτές ξυπνούν συνήθως αναμνήσεις από τα σχολικά μου χρόνια. Φέτος, η 28η Οκτωβρίου με γύρισε πίσω σε δύο καθηγητές που σημάδεψαν την πορεία μου στο Γυμνάσιο. Και σε έναν καλό φίλο, δάσκαλο από τη Γαλλία.

Το ημερολόγιο. Από μικρός είχα πρόβλημα με το μάθημα της έκθεσης. Συνήθως, οι εκθέσεις μου ήταν κατακόκκινες από τα ορθογραφικά λάθη και φυσικά δεν ήταν ποτέ τόσο καλές που να αξιωθούν να διαβαστούν δημόσια στην τάξη. Εκτός από δύο περιπτώσεις στην τρίτη Γυμνασίου. Τότε που στα Αρχαία και τα Νέα Ελληνικά, είχα την τύχη να έχω καθηγητή έναν καταπληκτικό φιλόλογο και πρώην Βαλκανιονίκη τον Τάσο Γεωργαντόπουλο.

Ο Γεωργαντόπουλος, στο μάθημα της Έκθεσης, μας ζήτησε δύο φορές, πριν από τις διακοπές Χριστουγέννων και Πάσχα, να γράψουμε ημερολόγιο για το πώς περάσαμε στις διακοπές. «Προσέξτε», μας είπε, «δεν θέλω να γράψετε μεγάλα κείμενα αλλά σύντομα και περιεκτικά, τηλεγραφικά».

Κι εδώ έρχεται και κολλάει η 28η Οκτωβρίου. Ο πατέρας μου έφερνε πάντα εφημερίδα στο σπίτι και από την πρώτη Γυμνασίου κάθε εβδομάδα μου αγόραζε και το περιοδικό «Η Διάπλασις των Παίδων». Εκεί, σε σχετικά επετειακά αφιερώματα, πρέπει να είχα διαβάσει αποσπάσματα από το Ημερολόγιο του Ιωάννη Μεταξά. Αποφάσισα να μιμηθώ το τηλεγραφικό στυλ … και, ω του θαύματος, και oι δύο εκθέσεις μου διαβάστηκαν στην τάξη μετά πολλών επαίνων …

Χρόνια αργότερα, σε μιάν άλλη επέτειο της εθνικής εορτής, διαπίστωσα ότι μια καλή φίλη και παλιά συνεργάτιδα από την Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Larousse-Britannica, η Ιωάννα Φωκά, ήταν εγγονή του Ιωάννη Μεταξά και είχε δημιουργήσει και σχετικό ιστότοπο όπου μπορεί κανείς να βρει και τους τέσσερεις τόμους του Ημερολογίου και άλλες πληροφορίες για τον άνθρωπο που προετοίμασε την Ελλάδα να αντισταθεί στις δυνάμεις του φασισμού.

Περί ελευθερίας. Κι αυτό με φέρνει στον άλλο αξιαγάπητο καθηγητή στα Νέα Ελληνικά στην τρίτη του εξατάξιου τότε Γυμνασίου (σημερινή τρίτη Λυκείου), τον φιλόλογο Σπύρο Ξανθάκη. Είχαμε ακούσει πως ο Ξανθάκης είχε προβλήματα με τη Χούντα αλλά το σχολείο μας, η Λεόντειος, τον είχε κρατήσει γιατί δεν μπορούσε να βρει αλλού δουλειά.

Ο Ξανθάκης κατ’ αρχάς με έκανε να μην φοβάμαι την Έκθεση. «Μόλις σας δώσουν το θέμα», μας είχε πει «γράψτε κάπου πρόχειρα τις σκέψεις που σας έρχονται στο μυαλό. Γράψτε 2-3 προτάσεις εισάγοντας το θέμα κι έχετε τον πρόλογο. Δομήστε τις πρόχειρες σκέψεις σας και κλείστε με κάποιο συμπέρασμα, να και ο επίλογος».

Όμως, ο λόγος που τον θυμάμαι στις εθνικές γιορτές, είναι άλλος. Εν μέσω απριλιανής δικτατορίας (σχολικό έτος 1970-71) μπήκε μια μέρα στην τάξη και μας είπε πως θα κάναμε προφορική έκθεση «Περί ελευθερίας». Όταν χρόνια αργότερα ανέφερα την περίπτωση σε κάποιον παλιό συμμαθητή, μου έκανε τρομερή εντύπωση που δεν θυμόταν αυτό το γεγονός το οποίο εμένα με είχε σημαδέψει …

Μπορείς να είσαι ελεύθερος όταν δεν έχεις τα προς το ζην; Μπορείς να είσαι ελεύθερος όταν δεν έχεις τα μέσα να σπουδάσεις ή να συντηρήσεις την οικογένειά σου; Όταν δεν μπορείς να πεις τη γνώμη σου χωρίς να φοβάσαι; Και φυσικά μέχρι πού φτάνει η ελευθερία σου; Πώς θα σεβαστείς την ελευθερία του άλλου; Τι σημαίνει ευνομούμενη κοινωνία που την απαρτίζουν ελεύθεροι άνθρωποι;

Ήταν τα ερωτήματα που ο υπέροχος εκείνος άνθρωπος μας έθεσε προς συζήτηση, σε μας που σε λίγες εβδομάδες θα θεωρούμεθα «ακαδημαϊκοί πολίτες». Ερωτήματα τα οποία σήμερα φαίνεται πως δεν απασχολούν αρκετούς συμπολίτες μας, ιδίως νεότερης ηλικίας, που εκφοβίζουν συμμαθητές, προπηλακίζουν καθηγητές, βανδαλίζουν δημόσιες και ιδιωτικές περιουσίες, εμποδίζουν την κυκλοφορία, συγκρούονται με την αστυνομία και τόσα άλλα.

Οι νέοι βάρβαροι. Κι αυτό μου θύμισε τον καλό φίλο και δάσκαλο Bernard Provin , ο οποίος πριν από 20 χρόνια μου είχε στείλει το παρακάτω προφητικό κείμενο με τίτλο «Αρχίζει μια νέα εποχή της βαρβαρότητας».

Βρίσκονται ανάμεσά μας, ασκώντας την τυραννία τους χωρίς ίχνος ανθρωπιάς. Έχουν μπολιαστεί με μίσος για τον άλλο, από μια εκπαίδευση που έχει φτιαχτεί συνειδητά και σε δημόσια θέα, με κανόνα την χαλαρότητα. Εκπαίδευση, η οποία τους δίδαξε καθημερινά να μην σέβονται παρά μόνο ένα μοναδικό νόμο: την άμεση ικανοποίηση των θέλω τους με βάση το ένστικτό τους, δηλαδή τις παρορμήσεις τους. Γεννήθηκαν εκεί που απουσιάζει κάθε κανόνας εκτός από τον δικό τους και μεγάλωσαν με τις ευλογίες ποιμένων χωρίς καταπίεση, χωρίς τιμωρία, χωρίς να απαιτείται από αυτούς ούτε και η ελάχιστη υπακοή.

Μεγάλωσαν χωρίς να σέβονται τίποτα από αυτά που αξίζουν σεβασμό. Υψώνοντας τη φωνή ώστε οι επιθυμίες τους να γίνονται διαταγές που πρέπει να εκτελεστούν άμεσα. Αρνούμενοι να αναβάλουν την ικανοποίηση της επιθυμίας, την απαιτούν πλέον να υλοποιείται αμέσως μόλις τη διατυπώσουν. Μεγάλωσαν μισώντας γονείς και φίλους, χρησιμοποιώντας τη γροθιά ως μέσο πειθούς, ασκώντας τις επιταγές τους σε μικρότερους, άρρωστους, αδύναμους, άπορους, γέρους και μοναχικούς. Και θα ηγηθούν ενός πολιτισμού που αρχίζει να χαροπαλεύει.

Επιθυμούν και δεν αφήνουν στους άλλους παρά μία μόνο επιλογή, την υπακοή. Αποδομούν χωρίς να δέχονται κριτική, καταστρέφουν χωρίς να αντέχουν τιμωρία, περιφρονούν αλλά περιμένουν να τους υπηρετήσουν οι καταφρονημένοι, προσβάλουν και περιμένουν να ξεχαστεί η προσβολή, χαίρονται να βλέπουν τους άλλους να υποφέρουν. Μάλιστα χαίρονται όταν μπορούν να προσθέσουν θλίψη και πόνο, όταν βλέπουν το θύμα να υποφέρει άδικα αλλά αυτοί να το χτυπούν με χαρά μέχρι να το εξοντώσουν.

Είναι επαναστάτες, σκληροί, αδίστακτοι, άπιστοι άδικοι, χαρούμενοι όταν θριαμβεύει το κακό, είναι οι σημερινοί τύραννοι. Οι νέοι αυτοί βάρβαροι είναι τα παιδιά.

Το κείμενο (το οποίο μετέφρασα από τα Γαλλικά), αναφερόταν βέβαια στους νεαρούς Γάλλους της ορεινής περιοχής των Βοσγίων (Vosges) και κάθε ομοιότητα με σημερινά φαινόμενα σχολικού εκφοβισμού στα καθ’ ημάς ίσως να μην αποτελεί ατυχή σύμπτωση …

Το πριν και το μετά

Ο κοινός ευρωπαϊκός αριθμός επειγόντων (112) και η έγκαιρη προειδοποίηση για επερχόμενες καταστροφές (αντίστροφο 112) - σύντομη ανασκόπηση και προτάσεις για ορθολογικότερη αξιοποίηση
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 4 Οκτωβρίου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-474)

Η χώρα μας υπερηφανεύεται, και δικαίως, για το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης σε περιπτώσεις επικείμενης ή εξελισσόμενης καταστροφής. Το γνωστό πλέον «112» που έχει ήδη χρησιμοποιηθεί εκτεταμένα για να προφυλάξει τους πολίτες σε περιπτώσεις πυρκαγιών και έντονων καιρικών φαινομένων.

Αριθμός επειγόντων. Το 1991, με απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών, θεσπίστηκε το 112, ως ο ενιαίος Ευρωπαϊκός αριθμός κλήσεων έκτακτης ανάγκης. Στο πλαίσιο της ελευθερίας διακίνησης των πολιτών στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Αγορά, το 112 παρέχει πρόσβαση στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης (ασθενοφόρα, αστυνομία, πυροσβεστική, λιμενικό) κάθε φορά που απειλείται ζωή ή περιουσία. Στη συνέχεια, οι προβλέψεις για το 112 ενσωματώθηκαν στην Οδηγία για την καθολική υπηρεσία στις τηλεπικοινωνίες και τέλος στον Ευρωπαϊκό Κώδικα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών.

Η κλήση στο 112 εξασφαλίζει αυτόματο γεωεντοπισμό του καλούντος με ακρίβεια δεκάδων μέτρων, κάτι που επιτυγχάνεται με τον προηγμένο γεωεντοπισμό (AML) των (έξυπνων) κινητών. Εξασφαλίζει επίσης τον συντονισμό των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης, κάτι που απαιτείται στις περισσότερες περιπτώσεις ατυχημάτων όταν π.χ. απαιτείται απεγκλωβισμός τραυματιών και ρύθμιση της κυκλοφορίας.

Σε αρκετές χώρες η κλήση στο 112 καταλήγει σε ένα ενιαίο τηλεφωνικό κέντρο το οποίο είναι στελεχωμένο με χειριστές από όλες τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες. Πρόκειται για την οικονομικότερη λύση αλλά και την αποτελεσματικότερη όσον αφορά την ποιότητα της παρεχόμενης υπηρεσίας προς όσους καλούν το 112 για βοήθεια.

Αντίστροφο 112. Η Ευρωπαϊκή Ένωση του Αριθμού Επειγόντων (EENA) αγωνίστηκε από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, με υπομνήματα προς τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, για την ανάγκη πρόβλεψης ενός υποχρεωτικού συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης των πολιτών για επερχόμενες ή εξελισσόμενες καταστροφές. Δυστυχώς, χρειάστηκαν οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι το Νοέμβριο του 2015 προκειμένου, μετά από πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να θεσπιστεί τελικά Δεκέμβριο του 2018 ένα τέτοιο σύστημα που είναι υποχρεωτικό για όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση από τις 21 Ιουνίου του 2022.

Παράλληλα, στο πλαίσιο του έργου εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης των υπηρεσιών του 112 στην Ελλάδα (ξεκίνησε το 2012), προβλέφθηκε και η ενσωμάτωση συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης. Μετά από διαδοχικές καθυστερήσεις το σύστημα άρχισε να λειτουργεί στο τέλος του 2019 και έκτοτε έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές, ιδίως σε μεγάλες πυρκαγιές και σε επερχόμενα επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα, αλλά και στο πλαίσιο της επιδημίας του κορωνοϊού.

Απαραίτητες βελτιώσεις. Μέχρι σήμερα, το 112 λειτουργεί παράλληλα με τους επιμέρους αριθμούς έκτακτης ανάγκης (166 ασθενοφόρα, 100 αστυνομία, 199 πυροσβεστική και 108 λιμενικό). Στο πλαίσιο του παραπάνω έργου εκσυγχρονισμού του 112 προβλέπεται η ενοποίηση των επιμέρους αριθμών, με την οποία αφενός θα εξοικονομηθούν πόροι και αφετέρου θα εξασφαλιστεί καλύτερη εξυπηρέτηση των κλήσεων.

Η αποτελεσματική αξιοποίηση του 112 προϋποθέτει επίσης ενημέρωση του κοινού για την ύπαρξη και τη χρήση του, κάτι που μπορεί σε κάθε περίπτωση να σώσει ανθρώπινες ζωές. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συστηματική και επαναλαμβανόμενη ενημέρωση/εκπαίδευση μαθητών αλλά και οργανωμένων ομάδων νέων (π.χ. Πρόσκοποι, αθλητικά σωματεία). Αυτό μάλιστα μπορεί να γίνει και με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Ένα μεγάλο πρόβλημα που απασχολεί όλες τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης είναι και ο περιορισμός των ψευδών κλήσεων στο 112. Αυτές μπορούν να περιοριστούν με ποινικοποίηση του αδικήματος σε συνδυασμό με τον γεωεντοπισμό του καλούντος όπως έχει γίνει π.χ. στη Βουλγαρία. Αλλά γι’ αυτό θα πρέπει να έχει προηγηθεί εκτεταμένη ενημέρωση του κοινού.

Ένα σημαντικό κενό αποτελεί η έλλειψη αξιολόγησης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών από τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης. Η εν λόγω αξιολόγηση μπορεί να γίνει με αντικειμενικό και αδιάβλητο τρόπο με τη μεθοδολογία που αναπτύχθηκε από την Ένωση των Καταναλωτών της Πορτογαλίας (DECO) ενόψει της ενίσχυσης των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης για το Euro2014. Αξιολογούνται όλα τα στάδια της κλήσης στο κέντρο 112 (χρόνος απόκρισης, πρωτόκολλο αλληλεπίδρασης), ο χρόνος άφιξης της βοήθειας και η ανταπόκριση των αφικνούμενων μέσων για την αντιμετώπιση του περιστατικού.

Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να καθιερωθεί μέγιστος χρόνος επέμβασης σε συνδυασμό με ενίσχυση των διαθέσιμων μέσων με βάση μελέτη αναγκών και δυνατότητας πρόσβασης. Σε αρκετές χώρες (π.χ. Βρετανία, Κάτω Χώρες) έχει θεσπιστεί μέγιστος χρόνος επέμβασης 10’ λεπτά σε αστικές περιοχές και 20’ λεπτά σε μη αστικές περιοχές. Βάση γι’ αυτό αποτελεί η μελέτη της επιδημιολογίας των ατυχημάτων σε συνδυασμό με τον εξοπλισμό των οχημάτων με συστήματα γεωεντοπισμού αλλά και με τον χρόνο διαδρομής προς τα σημεία περίθαλψης από το υφιστάμενο οδικό δίκτυο. Έτσι, είναι δυνατή η διασπορά των μέσων στον χώρο (ανάλογα και με την ώρα της ημέρας).

Τέλος, απομένει ο εξορθολογισμός της χρήσης της έγκαιρης προειδοποίησης σε συνδυασμό με μέτρα πρόληψης και ετοιμότητας. Μέτρα πρόληψης για πυρκαγιές, πλημμύρες και επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα έχει δημοσιεύσει η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας. Κάθε χρόνο πολίτες και Τοπική Αυτοδιοίκηση καλούνται να απομακρύνουν την καύσιμη ύλη από οικόπεδα και περιαστικά δάση. Επιπλέον, πριν να κληθούν οι πολίτες να εγκαταλείψουν τις περιουσίες τους θα πρέπει να έχουν προβλεφθεί, από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, χώροι και μέσα υποδοχής και περίθαλψης.

Περί αθλητισμού και εξαρτήσεων

Το παράδειγμα της Ισλανδίας που μείωσε δραματικά τις εξαρτήσεις στους νέους, ωθώντας τους σε αθλητικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 6 Σεπτεμβρίου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-473)

Όλοι συγκινούμαστε με τις επιτυχίες των Ελλήνων αθλητών σε ευρωπαϊκούς και παγκόσμιους αγώνες, όλοι χειροκροτούμε και ίσως δακρύζουμε όταν ακούμε τον εθνικό μας ύμνο και βλέπουμε τη σημαία μας στις επίσημες απονομές. Παράλληλα όμως, βλέπουμε και διαβάζουμε τις προβληματικές συνθήκες υπό τις οποίες προπονούνται όλοι αυτοί οι υπέροχοι αθλητές και αθλήτριες, σε συχνά βανδαλισμένες ή υποτυπώδεις εγκαταστάσεις. Συχνά επίσης, τους και τις ακούμε να παραπονούνται για έλλειψη υποστήριξης από την Πολιτεία.

Παράλληλα, οι ειδήσεις για υπερβολική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών από εφήβους αλλά και από νήπια λαμβάνουν ανησυχητικές διαστάσεις, ιδίως στην Κρήτη. Από την άλλη πλευρά η τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου (2020) δείχνει ότι στην Ελλάδα οι νέοι 15-24 ετών καπνίζουν τσιγάρα, πουράκια και πίπες σε ποσοστό 31% πολύ παραπάνω από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο που είναι 20%.

Από την ίδια έρευνα προκύπτει ότι στην Ελλάδα καπνίζει τα παραπάνω προϊόντα το 42% του πληθυσμού, ποσοστό που μας κατατάσσει πρώτους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί η ευρεία χρήση ναργιλέδων από νέους σε μαγαζιά υγειονομικού ενδιαφέροντος χωρίς κανέναν έλεγχο από τις υγειονομικές αρχές …

Υπάρχει άραγε κάποια στρατηγική που θα οδηγούσε στη μείωση των εξαρτήσεων από τις παραπάνω ουσίες αλλά και από τα κλασσικά ναρκωτικά ή και από τα βιντεοπαιχνίδια; Πριν από λίγες μέρες έπεσα πάνω σε ένα άρθρο που εξηγούσε τη στρατηγική που ακολούθησε η Ισλανδία για να μειώσει τις παραπάνω εξαρτήσεις με βάση σχετικές επιστημονικές έρευνες.
 

 
Το παράδειγμα της Ισλανδίας. Στο μέσον της δεκαετίας του 1990 οι έφηβοι της Ισλανδίας ήταν ανάμεσα στους μεγαλύτερος πότες και καπνιστές στην Ευρώπη. Σήμερα, η χώρα αυτή βρίσκεται στην πρώτη θέση της κατάταξης των Ευρωπαϊκών χωρών όσον αφορά τον υγιεινότερο τρόπο ζωής των εφήβων. Το ποσοστό των νέων ηλικίας 15-16 ετών που είχαν μεθύσει το προηγούμενο μήνα έπεσε από 42% το 1998 σε 5% το 2016. Αντίστοιχα το ποσοστό που είχε κάνει χρήση κάνναβης έπεσε από 17% σε 7%. Και οι καπνιστές μειώθηκαν από 23% σε μόλις 3%.

Πώς πέτυχαν αυτήν τη θεαματική εξέλιξη οι Ισλανδοί; Στηρίχτηκαν στις βιοχημικές διεργασίες που βρίσκονται στη βάση των εξαρτήσεων. Ο Αμερικάνος καθηγητής ψυχολογίας Χάρβεϋ Μίλκμαν, που σήμερα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Ρέικιαβικ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η επιλογή της χρήσης οινοπνεύματος ή κάποιου ναρκωτικού εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο το ανθρώπινο σώμα έχει συνηθίσει να αντιμετωπίζει το στρες και το άγχος.

Από τις έρευνες προκύπτει ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές ουσίες που προκαλούν τις σχετικές βιοχημικές διεργασίες στον εγκέφαλο, οι οποίες στη συνέχεια προκαλούν τις εξαρτήσεις. Έτσι οι επιστήμονες έψαξαν να βρουν δράσεις που διεγείρουν τις ίδιες διεργασίες στον εγκέφαλο. Ο Μίλκμαν αντί για την εξάρτηση από το τσιγάρο, το αλκοόλ, την Κόκα-Κόλα, τα ενεργειακά ποτά ή ορισμένα τρόφιμα αποφάσισε να προτείνει στους εφήβους κάτι καλύτερο. Διαπίστωσε ότι ο χορός, η μουσική ή τα αθλήματα προκαλούσαν παρόμοιες βιοχημικές διεργασίες στον εγκέφαλο δίνοντας μια ακίνδυνη λύση για την αντιμετώπιση του στρες και του άγχους, αφού σε συναισθηματικό επίπεδο είχαν το ίδιο αποτέλεσμα με τις παραπάνω ουσίες.

Έτσι προτάθηκαν στους νέους Ισλανδούς δωρεάν προγράμματα και μαθήματα σε αθλητικές ή καλλιτεχνικές δραστηριότητες της επιλογής τους. Το κράτος χρηματοδότησε επιπλέον διδακτικές ώρες τρεις φορές την εβδομάδα στα σχολεία. Αρχικά, ζητήθηκε από τους νέους να συμμετέχουν σε ένα τέτοιο πρόγραμμα για τρεις μήνες. Τελικά, οι περισσότεροι συνέχισαν επί πάνω από πέντε χρόνια!

Ταυτόχρονα, για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα των εξαρτήσεων από τη νικοτίνη και τα οινοπνευματώδη, η Ισλανδία απαγόρευσε δια νόμου τη διαφήμιση των σχετικών προϊόντων και δημιούργησε ειδικευμένες οργανώσεις για τους γονείς, οι οποίες σε συνεργασία με τα σχολεία βοηθούν τους μαθητές να αντιμετωπίσουν τα ψυχολογικά τους προβλήματα.

Οι Ισλανδοί επιστήμονες προτείνουν να εφαρμοστούν παρόμοιες μέθοδοι και σε άλλες χώρες. Αλλά ποιοι θα επιτρέψουν κάτι τέτοιο π.χ. στην Ελλάδα; Οι πολυεθνικές καπνοβιομηχανίες και οι εταιρείες κατασκευής και πώλησης οινοπνευματωδών ποτών σίγουρα δεν θα ενθουσιαστούν αν δουν τις πωλήσεις τους να μειώνονται, ιδίως μεταξύ των εφήβων τους οποίους προσπαθούν να κάνουν δια βίου πελάτες τους …

Επιπλέον, όπως έχουμε γράψει κατ’ επανάληψη από αυτήν εδώ τη στήλη και το ίδιο το κράτος θα δει τα φορολογικά του έσοδα να μειώνονται δραστικά από τη φορολογία των καπνικών προϊόντων και των αλκοολούχων ποτών. Έσοδα που συναγωνίζονται, αν δεν ξεπερνούν κιόλας, εκείνα από τον ΕΝΦΙΑ και άλλους φόρους. Ίσως, γι’ αυτό, ενώ ο νόμος απαγορεύει τη διαφήμιση καπνικών προϊόντων το Υπουργείο Υγείας «παρέλειψε» από τη σχετική κοινή υπουργική απόφαση το παράρτημα με τα πρόστιμα για τις διαφημίσεις των αντίστοιχων προϊόντων …

Ενεργειακές καινοτομίες

Έξυπνα φωτοβολταϊκά λουλούδια, κομψά αιολικά δένδρα και καινοτόμες μπαταρίες για το μέλλον
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 30 Αυγούστου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-472)

Το Εξυπνολούλουδο. Το 2015, όταν είχα πια επιστρέψει στην Ελλάδα, άρχισα να ενδιαφέρομαι για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών ή και αιολικών πηγών ενέργειας για το σπίτι μου στο Σταυρό. Είχα τότε ανακαλύψει το Smartflower, ένα αυτόνομο, ρομποτικό σύστημα φωτοβολταϊκών που κατασκεύαζε μια Αυστριακή εταιρεία. Οι επανειλημμένες προσπάθειές μου για επικοινωνία απέτυχαν. Το 2018 πληροφορήθηκα ότι η εταιρεία χρεοκόπησε και εξαγοράστηκε από μια εταιρεία στις ΗΠΑ.

Εκτός από την αισθητική του, η καινοτομία του Εξυπνολούλουδου είναι ότι παρακολουθεί την πορεία του ήλιου, έχει δηλαδή μεγαλύτερη απόδοση από ένα κλασσικό επίπεδο φωτοβολταϊκό της ίδιας επιφάνειας που εγκαθίσταται σε μια σκεπή. Επιπλέον, μόλις η ταχύτητα του ανέμου ξεπεράσει μια ορισμένη τιμή διπλώνει ώστε να μην υποστεί βλάβη. Διπλώνει επίσης και μετά τη δύση του ήλιου και μένει έτσι μέχρι το πρώτο φως της επόμενης ημέρας.

Ο χώρος που απαιτεί για την εγκατάσταση είναι ένα κύβος με διαστάσεις 5 μέτρα και μπορεί να εγκατασταθεί σε κήπους, εισόδους κτηρίων ή ταράτσες. Ένα μόνο Εξυπνολούλουδο αρκεί για να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες ενός μέσου σπιτιού – άλλο μοντέλο καλύπτει την φόρτιση ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Κάθε σύστημα περιλαμβάνει και τον δικό του μετατροπέα (inverter).

Προσωπικά, απογοητευμένος από την αδιαφορία της (αυστριακής και αμερικάνικης) εταιρείας αποφάσισα να εγκαταστήσω ένα κλασσικό φωτοβολταϊκό στέγης σε συνεργασία με μια Χανιώτικη εταιρεία (Τ&Τ Ενεργειακή). Αφού δρομολογήθηκε η εγκατάσταση, μου τηλεφώνησε ο Έλληνας αντιπρόσωπος (Master-Robotics) του Εξυπνολούλουδου που έχει ήδη πραγματοποιήσει τρεις εγκαταστάσεις στην Ελλάδα. Δυστυχώς, τη δεδομένη χρονική στιγμή δεν ήταν δυνατόν για οικονομικούς κυρίως λόγους να εγκαταστήσω και ένα Εξυπνολούλοδο παράλληλα με το σύστημα που είχα παραγγείλει.

To Ανεμόδενδρο. Στους σχεδιασμούς μου ήταν πάντα και η εγκατάσταση μιας μικρής ανεμογεννήτριας κατακόρυφου άξονα, μέχρι που έπεσα πάνω στο γαλλικής κατασκευής Wind Tree, ένα μεταλλικό δέντρο που αντί για φύλλα έχει μικρές ανεμογεννήτριες, τα Aeroleaf (Αερόφυλλα). Ένα τέτοιο Ανεμόδενδρο, με 36 Αερόφυλλα μπορεί επίσης να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες ενός μέσου σπιτιού. Το πλεονέκτημά του είναι ότι λειτουργεί όλο το 24ωρο ακόμη και με τον παραμικρό άνεμο, από οποιαδήποτε κατεύθυνση και αν φυσάει, ακόμη κι αν αυτός μεταβάλλεται συνεχώς.

Το Ανεμόδενδρο, μπορεί να εγκατασταθεί και σε αστικό περιβάλλον. Διατίθεται σε μικρότερη διαμορφώσιμη μορφή (με 18, 24 ή 30 Αερόφυλλα) ή και σε μορφή Θάμνου (με 12 Αερόφυλλα και σε συνδυασμό με φωτοβολταϊκά «πέταλα». Οι διαστάσεις ποικίλουν σε ύψος (από 6 περίπου μέτρα για τον Θάμνο έως 10 για το Ανεμόδενδρο) και διάμετρο (από 5 περίπου μέτρα για τον Θάμνο έως 8 για το Ανεμόδενδρο). Το σύστημα περιλαμβάνει επίσης μετατροπέα.

Το μέλλον των μπαταριών. Η χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας συνδέεται άρρηκτα και με τη χρήση αποδοτικών μπαταριών για αποθήκευση της ενέργειας ώστε αυτή να είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί όταν η πηγή δεν είναι διαθέσιμη π.χ. το βράδυ όταν δεν υπάρχει ήλιος, σε περιόδους νηνεμίας ή πάνω σε κάθε είδους οχήματα. Σήμερα, οι πιο αποδοτικές μπαταρίες χρησιμοποιούν λίθιο, ένα μέταλλο του οποίου η εκμετάλλευση αντιμετωπίζει αρκετές προκλήσεις. Αν και άφθονο στη φύση, θεωρείται σπάνιο γιατί δεν υπάρχουν πολλά μέρη εξόρυξης και κατεργασίας.

Η εξόρυξη και η παραγωγή του επιβαρύνουν ιδιαίτερα το περιβάλλον. Και τέλος, εκτός από το υψηλό κόστος, οι μπαταρίες λιθίου παρουσιάζουν σημαντικά προβλήματα – απαιτούν τη χρήση και άλλων σπάνιων μεταλλευμάτων (νικέλιο, μαγγάνιο και κοβάλτιο), υπερθερμαίνονται (και εκρήγνυνται) αν φορτιστούν γρήγορα, αντέχουν σε λίγες σχετικά επαναφορτίσεις (1.000), είναι εύφλεκτες και τοξικές, η απόδοσή τους πέφτει σε ακραίες θερμοκρασίες και τέλος τα περιβλήματά τους και η μεταφορά τους κοστίζουν ακριβά.

Αντίθετα, οι μπαταρίες νατρίου που προτείνει η αμερικανική εταιρεία Natron χρησιμοποιούν ως βάση το νάτριο που ως χλωριούχο νάτριο (απλό αλάτι) βρίσκεται άφθονο στη φύση. Φορτίζονται γρήγορα χωρίς να υπερθερμαίνονται, αντέχουν σε πάνω από 50.000 επαναφορτίσεις, δεν αναφλέγονται και μεταφέρονται εύκολα. Το κυριότερο μειονέκτημα τους είναι ότι ενέργεια που αποθηκεύουν ανά χιλιόγραμμο (ενεργειακή πυκνότητα) είναι μικρότερη από εκείνη των μπαταριών λιθίου και γι’ αυτό απαιτούν μεγαλύτερο όγκο για να την αποθηκεύσουν.

Βέβαια, και οι πρώτες μπαταρίες λιθίου είχαν κι αυτές χαμηλή ενεργειακή πυκνότητα, κάτι που με τον καιρό βελτιώθηκε. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα δούμε σύντομα μπαταρίες νατρίου για ηλεκτρικά οχήματα ενώ προβλέπεται να αρχίσουν να χρησιμοποιούνται σύντομα σε κέντρα αποθήκευσης δεδομένων (ως εφεδρικές), σε περονοφόρα ανυψωτικά (κλάρκ) και σε δίκτυα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Πολλά γράφονται και για τις πυρηνικές μπαταρίες της εταιρείας NDB η οποία ισχυρίζεται ότι ενσωματώνει ραδιενεργά απόβλητα από πυρηνικούς αντιδραστήρες ισχύος για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από την ακτινοβολία εκπέμπεται κατά την διάσπασή τους. Η εταιρεία προβλέπει να παρουσιάσει πραγματικά προϊόντα στο κοντινό μέλλον. παρά τις επιφυλάξεις που έχουν διατυπωθεί σχετικά με την δυνατότητα υλοποίησης όσων ισχυρίζονται οι επιστήμονες της εταιρείας. Ότι δηλαδή οι μπαταρίες αυτές μπορούν να τροφοδοτούν ηλεκτρικές συσκευές όπως κινητά τηλέφωνα ή ηλεκτρικά αυτοκίνητα επί εκατοντάδες ή και χιλιάδες χρόνια.

Σε άλλο επίπεδο, οι Ελβετοί έθεσαν σε λειτουργία τον Ιούλιο μια γιγαντιαία υδατομπαταρία που λειτουργεί αξιοποιώντας υδροηλεκτρική ενέργεια. Κατασκεύασαν δύο φράγματα δημιουργώντας δύο τεχνητές λίμνες με μεγάλη διαφορά υψομέτρου. Οι δύο λίμνες συνδέονται με μια σήραγγα μέσα στην οποία υπάρχουν έξη υδροστρόβιλοι που μπορούν να λειτουργούν για την παραγωγή ηλεκτρισμού ή αντίστροφα για την άντληση νερού.

Η εν λόγω υδατομπαταρία στο Νάντ ντε Ντράνς (η κατασκευή του σταθμού διήρκεσε 14 χρόνια) λειτουργεί ως εξής. Όταν στο Ελβετικό ηλεκτρικό δίκτυο υπάρχει πλεονάζουσα ενέργεια, αυτή τροφοδοτεί τους στροβίλους, οι οποίοι αντλούν νερό από την χαμηλότερη τεχνητή λίμνη προς την υψηλότερη. Όταν στο δίκτυο απαιτείται επιπλέον ενέργεια, οι στρόβιλοι λειτουργούν αντίστροφα χρησιμοποιώντας το αποθηκευμένο νερό για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας την οποία διοχετεύουν στο δίκτυο. Η αποθηκευτική ικανότητα αυτής της υδατομπαταρίας είναι 20 εκατ. κιλοβατώρες, ενέργεια που μπορεί να τροφοδοτήσει μέχρι 900.000 νοικοκυριά.

Παρόμοιες υδατομπαταρίες υπάρχουν στις ΗΠΑ (αντιστοιχούν σε συνολική αποθηκευτική ικανότητα 553 εκατ. κιλοβατώρες) και στην Κίνα, η οποία σχεδιάζει να τετραπλασιάσει την αντίστοιχη αποθηκευτική της ικανότητα φθάνοντας τις 100 εκατ. κιλοβατώρες μέχρι το 2030.

Περί πρόληψης

Συνεχίζοντας τις αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές υποθηκεύουμε το μέλλον των παιδιών μας, της χώρας μας και του πλανήτη …
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 2 Αυγούστου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-471)

Σε μια συνέντευξη που είχα δώσει το 2012 στο ελληνόφωνο περιοδικό ΠΡΟΣΩΠΑ των Βρυξελλών ανέφερα πως είχα καταλήξει «στο συμπέρασμα ότι η πρόληψη είναι η κατ’ εξοχήν έκφραση του homo sapiens, του «λογικού» ανθρώπου όπως θέλουμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας». Τα ατυχήματα και οι καταστροφές που ταλανίζουν τη χώρα μας, αλλά και τον αναπτυγμένο κόσμο γενικότερα, δείχνουν ότι για το ανθρώπινο είδος η «λογική» δεν τρέχει από τα μπατζάκια μας …

Από αυτήν εδώ τη στήλη έχουμε κατ’ επανάληψη γράψει για την πρόληψη επιμέρους ατυχημάτων και καταστροφών. Για τα τροχαία, τις (αστικές και δασικές) πυρκαγιές και τις πλημμύρες. Για τις επιπτώσεις στην υγεία από το κάπνισμα, την έλλειψη άσκησης και την κακή διατροφή. Αλλά και για μερικά από τα μέτρα που θα πρέπει να πάρουμε τάχιστα για να περιορίσουμε τις επιπτώσεις από την αλλαγή του κλίματος.

Φυσικά, οι συμβουλές από αυτή τη στήλη αφορούν κυρίως την αυτοπροστασία των πολιτών και λιγότερο προτάσεις προς τις τοπικές, περιφερειακές και εθνικές αρχές. Στόχος είναι πάντα η ανάπτυξη μιας «κουλτούρας πρόληψης» από πολίτες και αρχές σε όλα τα επίπεδα διοίκησης. Είναι τραγικό να θρηνούμε καθημερινά θύματα, λόγω απροσεξίας και αδιαφορίας πολιτών και πολιτείας … Και θεωρώ ότι είναι ακόμη τραγικότερο όταν διαπιστώνει σιγά-σιγά κανείς ότι όλες οι προσπάθειες να αλλάξει η κατάσταση προσκρούουν στην ίδια την κοινωνία και τις συνήθειες που διδάσκονται και διαιωνίζονται στο πλαίσιο της οικογένειας.

Μια από τις σοβαρότερες αιτίες των τροχαίων είναι η κατανάλωση οινοπνευματωδών από τον οδηγό. Όσες ενημερωτικές εκστρατείες κι αν γίνουν στα σχολεία, ακυρώνονται τη στιγμή που τα παιδιά θα δουν τους γονείς τους να πιάνουν το τιμόνι μεθυσμένοι ή πολύ κουρασμένοι, να μην φορούν ζώνη ή να προσπαθούν να προσπεράσουν αντικανονικά αναπτύσσοντας υπερβολική ταχύτητα. Όταν ανεβαίνουν στη μοτοσυκλέτα χωρίς κράνος ή όταν δεν χρησιμοποιούν παιδικά καθίσματα για τα μωρά και τα νήπια.

Μου έλεγε μια φίλη τις προάλλες για μια παρουσίαση που έγινε σε ένα σχολείο από έναν αστυνομικό και έναν πυροσβέστη για θέματα τροχαίων και πυρκαγιών. Ένα παιδάκι, αποκάλεσε τον αστυνομικό «μπάτσο» χωρίς να αντιδράσει κανένας από τους ενήλικες που ήταν παρόντες. Πώς θα αντιμετωπίσει ο αυριανός πολίτης τον αστυνομικό όταν θα του κάνει μια παρατήρηση ή θα του επιβάλει ένα πρόστιμο για μια παράβαση;

Άλλο παράδειγμα. Ο Σύλλογος «Ακαπνίστας», στην προσπάθειά του να ευαισθητοποιήσει τους μαθητές της Πέμπτης και Έκτης Δημοτικού, καθώς και εκείνους της Α’ και Β’ Γυμνασίου για τις αρνητικές επιπτώσεις της βλαβερής συνήθειας του καπνίσματος, παρουσιάζει στα σχολεία τη δράση «Μαθαίνω να μην καπνίζω». Κάθε χρόνο η δράση εγκρίνεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και ενημερώνονται σχετικά όλες οι σχολικές μονάδες. Ωστόσο, οι περισσότεροι δάσκαλοι και καθηγητές δεν εκδηλώνουν ενδιαφέρον να οργανωθούν οι σχετικές παρουσιάσεις γιατί, όπως μας εξήγησε μια δασκάλα, είναι οι ίδιοι καπνιστές …

Κάθε καλοκαίρι η χώρα μας υποφέρει από δασικές πυρκαγιές. Κάθε χρόνο η Πυροσβεστική Υπηρεσία ανακοινώνει ότι από 1η Μαΐου έως 31η Οκτωβρίου (αντιπυρική περίοδος) ισχύουν ορισμένες απαγορεύσεις. ΔΕN καίμε σκουπίδια ή ξερά χόρτα και κλαδιά. ΔΕΝ ανάβουμε υπαίθριες ψησταριές σε δάση ή σε χώρους που υπάρχουν ξερά χόρτα. Αποφεύγουμε εργασίες που ενδέχεται να προκαλέσουν πυρκαγιά (π.χ. ηλεκτροσυγκολλήσεις, χρήση εργαλείων που δημιουργούν σπινθήρες). ΔΕΝ πετάμε αναμμένα τσιγάρα. ΔΕΝ αφήνουμε σκουπίδια στα δάση γιατί υπάρχει κίνδυνος ανάφλεξης.

Επιπλέον, κάθε χρόνο καλούνται οι πολίτες και οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης να μειώσουν την καύσιμη ύλη απομακρύνοντας ξερόχορτα και κλαδιά από οικόπεδα και περιαστικά δάση. Ελάχιστοι το κάνουν ευσυνείδητα πριν αρχίσει η αντιπυρική περίοδος όπως και λίγοι εφαρμόζουν τις απαγορεύσεις της Πυροσβεστικής. Αντίθετα, οι περισσότεροι, όταν ξεσπάσει πυρκαγιά αναρωτιούνται «πού είναι το κράτος;»…

Τα ίδια λίγο πολύ και με άλλα ατυχήματα και καταστροφές. Τα έχουμε πει ακόμη και με μαντινάδες από αυτήν εδώ τη στήλη. «Ο έξυπνος δεν είναι αυτός που κάνει το γενναίο, αλλά εκείνος που θωρεί μην τύχει το μοιραίο!». Όμως, η χρόνια αδιαφορία πολιτών και πολιτείας, τα ημίμετρα, η αδράνεια λόγω του «πολιτικού κόστους» και των πιέσεων που ασκούν μικρά και μεγάλα οργανωμένα συμφέροντα δεν προμηνύουν τίποτα καλό. Ταυτόχρονα, τα σύννεφα της κλιματικής κατάρρευσης συγκεντρώνονται απειλητικά και η καταστροφή πλησιάζει με όλο και ταχύτερο ρυθμό.

Πράγματι, ο στόχος να μην αυξηθεί η μέση θερμοκρασία του πλανήτη πάνω από τον 1,5°C μέχρι το 2030 φαίνεται πως δεν θα επιτευχθεί. Ο ηφαιστειολόγος Bill McGuire (προφέρεται Μακγκουάιρ), ομότιμος καθηγητής γεωφυσικών και κλιματικών απειλών στο Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου (UCL) στο νέο του βιβλίο Hothouse Earth (Η Γη ως καυτό θερμοκήπιο) προβλέπει ότι μέχρι εκείνη τη χρονιά το όριο αυτό θα έχει ξεπεραστεί. Μάλιστα, η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 2°C θα έχει ως αποτέλεσμα έντονους καύσωνες, ακραίες ξηρασίες, καταστροφικές πλημμύρες, μειωμένη γεωργική παραγωγή και κύματα προσφύγων, ταχύτατο λιώσιμο των πάγων και αυξανόμενα επίπεδα της στάθμης της θάλασσας.

Όλα αυτά που αρχίζουμε ήδη να τα βλέπουμε όλο και συχνότερα σε παγκόσμιο επίπεδο, θα αποσταθεροποιήσουν σοβαρά την παγκόσμια κοινωνία. Ακόμη και με βάση τις πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις για τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν τα κράτη για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην τελευταία σύνοδο για την κλιματική αλλαγή στη Γλασκόβη, οι μέσες θερμοκρασίες προβλέπεται να αυξηθούν από 2,4 έως 3°C.

Γι’ αυτό, ο καθηγητής McGuire υποστηρίζει ότι στην πράξη δεν μπορούμε να κάνουμε και πολλά πράγματα για να αποφύγουμε την επερχόμενη κλιματική κατάρρευση. Προτείνει, αντίθετα, να προσαρμοστούμε στις συνθήκες του «καυτού θερμοκηπίου» που θα αντιμετωπίσουμε σε λίγα χρόνια και να προσπαθήσουμε να αναστείλουμε την περαιτέρω υποβάθμιση της ζοφερής αυτής κατάστασης.

«Θα χαθούμε, γιατί αδικήσαμε!». Αυτή η φράση του Στρατηγού Μακρυγιάννη έρχεται στο νου όταν αναλογίζομαι τις αδικίες που συνεχίζουμε να κάνουμε στους εαυτούς μας, στη φύση αλλά κυρίως στα παιδιά και τα εγγόνια μας, στα οποία θα κληροδοτήσουμε έναν κόσμο όπου η ζωή θα μοιάζει πραγματικά με κόλαση.

Υ.Γ. Βλ. και Climate Endgame: Exploring catastrophic climate change scenarios, Climate Endgame, Potential for global heating to end humanity 'dangerously underexplored'

Εσείς τι αέρα αναπνέετε;

Οι δραματικές επιπτώσεις στην υγεία και το προσδόκιμο ζωής της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από μικροσωματίδια
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 5 Ιουλίου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-470)

Ο Δείκτης επιπτώσεων της Ποιότητας του Αέρα στη Ζωή (Air Quality Life Index ή AQLI) μετράει τις επιπτώσεις που έχει στον προσδόκιμο χρόνο ζωής η ατμοσφαιρική ρύπανση από μικροσωματίδια. Τον Ιούνιο δημοσιεύτηκε η ετήσια έκθεση της εν λόγω πρωτοβουλίας, που ξεκίνησε το 2018 στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο από τον καθηγητή Μάικλ Γκρήνστοουν. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) στηρίχτηκε στις προηγούμενες εκθέσεις για να αναθεωρήσει, από τα 10 στα 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο αέρα, το ασφαλές όριο έκθεσης στη ρύπανση από μικροσωματίδια.

Με την αναθεώρηση του ορίου, το 97,3% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει πλέον σε ζώνες επικίνδυνου ατμοσφαιρικού αέρα! Δεν ξεφεύγει ούτε η Ευρώπη η οποία έχει μειώσει τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης χάρις στα αυστηρά μέτρα ελέγχου που εφαρμόζει. Κι αυτό γιατί με τα νέα όρια της ΠΟΥ, δεν τα ικανοποιεί πλέον κατά 95,5% (από 47,2% προηγουμένως).

Αυτό σημαίνει πως όταν εφαρμοστούν τα νέα όρια ο μέσος όρος ζωής στην Ευρώπη υπολογίζεται ότι θα αυξηθεί κατά 0,7 χρόνια ή 7,3 μήνες. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, ο μέσος όρος ζωής προβλέπεται να αυξηθεί κατά 0,6 έτη εκτός από το Νότιο Αιγαίο όπου λόγω υψηλότερης καταγεγραμμένης ρύπανσης από μικροσωματίδια η αύξηση υπολογίζεται σε σχεδόν ένα χρόνο (0,9)

Αντίστοιχα, σε παγκόσμιο επίπεδο, η εφαρμογή των νέων ορίων θα είχε ως αποτέλεσμα ο παγκόσμιος μέσος όρος ζωής να αυξηθεί κατά 2,2 χρόνια – αύξηση μεγαλύτερη από τα 1,9 χρόνια που κερδίζει ένας καπνιστής όταν κόβει το κάπνισμα! Σημειώνεται ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι πιο επιβλαβής για το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής όχι μόνο σε σχέση με το τσιγάρο, αλλά και σε σχέση με το αλκοόλ και τα ναρκωτικά (9 μήνες), το μη ασφαλές νερό και αποχέτευση (7 μήνες), το AIDS (4 μήνες) και την ελονοσία (3 μήνες).

Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, η καταπολέμηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης αποτελεί μια από τις προτεραιότητες. Το σύστημα δορυφορικής επισκόπησης Copernicus δημοσιεύει χάρτες πανευρωπαϊκής παρακολούθησης της συγκέντρωσης μικροσωματιδίων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί στενά την εφαρμογή των ευρωενωσιακών οδηγιών για την ποιότητα του αέρα και επεμβαίνει όταν διαπιστώνει παραβάσεις. Ήδη υπάρχουν δύο εκκρεμείς υποθέσεις εναντίον της Ελλάδας για τη ρύπανση σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Μάλιστα, όπως προκύπτει και από τις εκθέσεις που δημοσιεύει το Ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και στην υπόλοιπη χώρα τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Επιπλέον, τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις όταν η συγκέντρωση μικροσωματιδίων αυξάνεται κατακόρυφα – από δασικές πυρκαγιές, από τη θέρμανση με τζάκια το χειμώνα ή από τα εισαγόμενα σύννεφα αφρικανικής σκόνης.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις απαιτούνται ιδιαίτερα μέτρα ενημέρωσης και προστασίας, ιδίως των ευάλωτων ομάδων. Μάλιστα, όπως προκύπτει από παλαιότερες δηλώσεις του καθηγητή στο Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντή στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών Νικόλαου Μιχαλόπουλου στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ», «για την Ελλάδα έχει εκτιμηθεί ότι οι πρόωροι θάνατοι από την ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ετησίως γύρω στις 10.000 έως 12.000».

Ανεξάρτητα από τη ρύπανση της ατμόσφαιρας σε παγκόσμιο ή εθνικό επίπεδο, ο αέρας που αναπνέουμε στα σπίτια μας ή στο πλαίσιο συμμετοχής μας σε κοινωνικές εκδηλώσεις ίσως να ξεπερνά κατά πολύ τα ασφαλή όρια έκθεσης της ΠΟΥ. Για παράδειγμα, κάθε χρόνο, η ΠΟΥ εκτιμά ότι 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν πρόωρα από ασθένειες που αποδίδονται σε ατμοσφαιρική ρύπανση εσωτερικών χώρων από αναποτελεσματικές πρακτικές μαγειρέματος σε κουζίνες που χρησιμοποιούν στερεά καύσιμα ή πετρέλαιο, ή από τζάκια και θερμάστρες που καίνε κακής ποιότητας καυσόξυλα.

Από τη ρύπανση εσωτερικών χώρων προκαλούνται εγκεφαλικά, καρδιακά και πνευμονολογικά νοσήματα (Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια και καρκίνος του πνεύμονα). Επιπλέον, οι μισοί περίπου θάνατοι παιδιών κάτω των 5 ετών λόγω πνευμονίας σε παγκόσμιο επίπεδο, οφείλονται σε μικροσωματίδια από την κάπνα σε εσωτερικούς χώρους (από ξυλόσομπες, τζάκια κλπ.).

Μικροσωματίδια υπάρχουν σε μεγάλες συγκεντρώσεις και σε χώρους όπου καταναλώνονται καπνικά προϊόντα όπως κανονικά, ηλεκτρονικά ή θερμαινόμενα τσιγάρα, πούρα, πίπες ή ναργιλέδες. Σύμφωνα με την ΠΟΥ, το κάπνισμα σκοτώνει κάθε χρόνο πάνω από 8 εκατομμύρια ανθρώπους από τους οποίους το 1,2 εκατ. είναι παθητικοί καπνιστές και οι 65.000 είναι παιδιά!

Τι μπορεί να γίνει. Η ρύπανση του αέρα από μικροσωματίδια μπορεί να μειωθεί με περιορισμό της καύσης ξερόκλαδων στα χωράφια, καθώς και με τη δραστική μείωση των δασικών πυρκαγιών. Η μείωση της χρήσης τζακιών το χειμώνα αλλά και ο περιορισμός της κυκλοφορίας ρυπογόνων οχημάτων θα συμβάλουν επίσης σημαντικά. Ήδη στην Περιφέρεια Βρυξελλών συζητούν για επέκταση του μέτρου των ημερών χωρίς αυτοκίνητο, που όμως φαίνεται ότι έχει σημαντικό κόστος. Ίσως, βέβαια τη λύση να δώσει η συνεχιζόμενη αύξηση της τιμής των καυσίμων που υποχρεώνει όλο και περισσότερους πολίτες να χρησιμοποιούν για τις μετακινήσεις τους τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.

Παράλληλα, μέτρα λαμβάνονται και για τη μείωση της ρύπανσης του αέρα εσωτερικών χώρων. Στις ΗΠΑ απαγορεύτηκε η κυκλοφορία των ηλεκτρονικών τσιγάρων της εταιρείας Juul λόγω μη παροχής αποδείξεων περί προστασίας της δημόσιας υγείας. Και η Ευρωπαϊκή Ένωση με βάση την ιλιγγιώδη αύξηση των πωλήσεων θερμαινόμενων καπνικών προϊόντων (στην Ελλάδα κατά 999%!!!) πρότεινε την απαγόρευση της κυκλοφορίας θερμαινόμενων προϊόντων καπνού με γεύσεις.

Στο Βέλγιο τέλος, το Ανώτατο Συμβούλιο Υγείας στην τελευταία του έκθεση για το ηλεκτρονικό τσιγάρο αναφέρει ότι «παρά τους κινδύνους που συνδέονται με την καύση του υγρού του οποίου εισπνέεται ο ατμός, λόγω της σχετικής άγνοιας των επιπτώσεων που έχει στην υγεία, το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι σαφώς λιγότερο βλαβερό από το κλασικό (τσιγάρο). Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι αποτελεί ενδεχομένως βοήθημα για την οριστική διακοπή του καπνίσματος, αντενδείκνυται η χρήση του από μη καπνιστές ιδίως από τους νέους». Κι αυτό γιατί η νικοτίνη που περιέχει προκαλεί εθισμό που οδηγεί σχεδόν πάντα στο κάπνισμα και κλασσικών τσιγάρων.

Εσείς, τι αέρα αναπνεύσατε σήμερα;

Για δεξιότητες στο πλαίσιο μιας Ευρωπαϊκής Παιδείας

Η χρησιμότητα των Ευρωπαϊκών Σχολείων και οι δεξιότητες που χρειάζονται για την οικονομική ανάπτυξη
(Δημοσιεύτηκε τον Ιούνιο του 2022 στο 6ο τεύχος του περιοδικού «Άλληλον»)

«Η εκπαίδευση είναι το ισχυρότερο όπλο που μπορείς να χρησιμοποιήσεις για να αλλάξεις τον κόσμο» είχε πει ο εμπνευσμένος ηγέτης της Νότιας Αφρικής Νέλσον Μαντέλα. Γι’ αυτό και όλες οι θρησκείες, οι ιδεολογίες και οι κυβερνήσεις φροντίζουν πάντα να ασκούν κάποιον, μεγάλο ή μικρό έλεγχο στην «εκπαίδευση». Μία διαδικασία με συγκεκριμένους μαθησιακούς στόχους και περιεχόμενο, στο πλαίσιο της οποίας αποκτώνται, μέσα σε καθορισμένη χρονική διάρκεια, συγκεκριμένες γνώσεις και αναπτύσσονται δεξιότητες και ικανότητες. Στην Ελλάδα ωστόσο, χρησιμοποιούμε και τον γενικότερο όρο «παιδεία», που αφορά την ηθική και πνευματική ολοκλήρωση του ατόμου, την πολιτιστική του αναβάθμιση και την ανάληψη της ευθύνης για το δικό του μέλλον αλλά και για εκείνο της ανθρωπότητας. Άνθρωποι που δεν έχουν πάει σχολείο μπορεί να έχουν «παιδεία» κάτι που μπορεί να μην διαθέτουν ακόμη και πτυχιούχοι ανώτατων σχολών.

Στην Ευρώπη, οι κυβερνήσεις έχουν αποκλειστικότητα όσον αφορά τη διαμόρφωση των εκπαιδευτικών τους πολιτικών, αλλά, δύο ευρωπαϊκοί υπερεθνικοί οργανισμοί (η Ευρωπαϊκή Ένωση και το Συμβούλιο της Ευρώπης) μπορούν, σύμφωνα με τις Συνθήκες, να οργανώνουν δράσεις για να υποστηρίζουν, να συντονίζουν ή να συμπληρώνουν τις δράσεις των κρατών μελών. Παράλληλα, τρέχουν διάφορες σημαντικές πρωτοβουλίες. Τα Ευρωπαϊκά Σχολεία, αποτελούν από το 1957 ένα ζωντανό εργαστήρι που αναπτύσσει ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα σπουδών για την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ο Ευρωπαϊκός Χώρος Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης δημιουργήθηκε το 2010 με βάση τη διαδικασία της Μπολόνια σε συνέχεια της ομώνυμης δήλωσης του 1999. Στόχος της είναι να διευκολυνθεί η κινητικότητα των σπουδαστών και του προσωπικού, να καταστεί η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ευρώπη προσιτότερη και χωρίς αποκλεισμούς, καθώς και ελκυστικότερη και ανταγωνιστικότερη σε παγκόσμιο επίπεδο. Τέλος, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Μορφωτικής Σύμβασης, το Συμβούλιο της Ευρώπης αναπτύσσει σειρά δράσεων για την εκπαίδευση στους τομείς των δημοκρατικών θεσμών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ευρωπαϊκά Σχολεία. Η εκπαίδευση στα Ευρωπαϊκά Σχολεία έχει κάποια μοναδικά χαρακτηριστικά. Τα παιδιά εντάσσονται από την αρχή σε ένα γλωσσικό τμήμα (συνήθως της μητρικής τους γλώσσας), ενώ μαθαίνουν συστηματικά (μία ώρα την ημέρα) μια πρώτη ξένη γλώσσα (Αγγλικά, Γαλλικά ή Γερμανικά). Σε αυτή την γλώσσα θα παρακολουθήσουν στη Δευτεροβάθμια τα μαθήματα της Ιστορίας και της Γεωγραφίας με έμφαση στην Ευρωπαϊκή τους διάσταση. Στη Δευτεροβάθμια θα πρέπει να μάθουν και μια δεύτερη ξένη γλώσσα και, επιλεκτικά και τρίτη ή και τέταρτη, Εκτός από τον συγχρωτισμό με παιδιά άλλης εθνικότητας με τα οποία παρακολουθούν μαζί τα εν λόγω μαθήματα, υπάρχουν πολλές ευκαιρίες αλληλεπίδρασης με τα άλλα παιδιά στο διάλλειμα και στις διάφορες εξωσχολικές δραστηριότητες.

Τα Ευρωπαϊκά Σχολεία, στα οποία φοίτησαν και τα τέσσερα παιδιά μου, διδάσκουν πάνω απ’ όλα πως είναι δυνατή η ειρηνική και παραγωγική συνύπαρξη διάφορων εθνικοτήτων. Διδάσκουν την κατανόηση της διαφορετικής άποψης και την τέχνη του συμβιβασμού. Προσωπικά, όλα αυτά δεν με ξένισαν αφού κι εγώ, έχοντας ολοκληρώσει την δευτεροβάθμια εκπαίδευσή μου στη Λεόντειο Σχολή, είχα διδαχτεί με τον ίδιο τρόπο τα γαλλικά καθώς και Φυσική, Χημεία και Μαθηματικά στα γαλλικά με Γάλλους καθηγητές. Ωστόσο, η δημιουργία ενός ανεξάρτητου εκπαιδευτικού προγράμματος, παράλληλα με τα εθνικά προγράμματα των κρατών μελών κοστίζει ακριβά στον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το 2000, στο πλαίσιο της πρώτης συζήτησης Στρογγυλής Τράπεζας για το μέλλον των Ευρωπαϊκών Σχολείων, που οργάνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υποβάλαμε (με την Μαρία Χρυσού, την τότε εκπρόσωπο της Ελλάδος στο Ανώτατο Συμβούλιο των Ευρωπαϊκών Σχολείων) μια κοστολογημένη πρόταση για μια νέα κατεύθυνση των Ευρωπαϊκών Σχολείων (βλ. μεταγενέστερη, λεπτομερέστερη πρόταση). Αυτά τα Ευρωπαϊκά Σχολεία «νέας γενιάς» θα στηρίζονταν στις εμπειρίες που αποκτήθηκαν στα υφιστάμενα Ευρωπαϊκά Σχολεία και προβλεπόταν να ιδρυθούν από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών (εθνικές, περιφερειακές ή τοπικές) ή από ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Θα έπρεπε να παρέχουν πολυπολιτισμική εκπαίδευση υψηλής ποιότητας και πνεύμα ανοχής και αμοιβαίας κατανόησης. Δύο τουλάχιστον Ευρωπαϊκές γλώσσες επιπλέον της εθνικής γλώσσας από καθηγητές που διδάσκουν τη μητρική τους γλώσσα και προέρχονται κατά προτίμηση από τα κράτη μέλη στα οποία μιλιέται η γλώσσα. Τα μαθήματα γλώσσας αρχίζουν στην πρώτη τάξη της πρωτοβάθμιας και συνεχίζουν επί μια τουλάχιστον ώρα ημερησίως για ολόκληρο το 12-ετή εκπαιδευτικό κύκλο. Αρκετά επιπλέον γνωστικά αντικείμενα του δευτεροβάθμιου κύκλου (π.χ. Ιστορία, Γεωγραφία, Φυσική, Μαθηματικά, Χημεία, Οικονομία, Κοινωνιολογία) διδάσκονται σε ξένη γλώσσα από αναγνωρισμένους καθηγητές που προέρχονται κατά προτίμηση από τα κράτη μέλη στα οποία μιλιέται η γλώσσα.

Οι ιδέες αυτές οδήγησαν το 2007-2008 στη δημιουργία των Διαπιστευμένων Ευρωπαϊκών Σχολείων, αρχικά στην Πάρμα (Ιταλία), στο Dunshaughlin (Ιρλανδία) και στο Ηράκλειο (Κρήτη) και στη συνέχεια σε άλλες πόλεις ανά την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σήμερα, εκτός από τα 13 κανονικά Ευρωπαϊκά Σχολεία υπάρχουν 20 Διαπιστευμένα Ευρωπαϊκά Σχολεία (και άλλα 5 υποψήφια). Δυστυχώς, η αρχική πρόταση να υπαχθούν όλα τα Ευρωπαϊκά σχολεία σε καθεστώς κοινοτικής μεθόδου δεν καρποφόρησε και το σύστημα παρέμεινε διακυβερνητικό, με όλα τα μειονεκτήματα που συνδέονται με τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και λογοδοσίας.

Δεξιότητες και Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 2010 η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε την «Στρατηγική Ευρώπη 2020 για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη» στην οποία αναφερόταν πως στο μέλλον η απασχόληση θα εξασφαλιζόταν κυρίως με ανάπτυξη των δεξιοτήτων σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης. Ακολούθησε το 2012 η ανακοίνωση «Ανασχεδιασμός της εκπαίδευσης: επενδύοντας στις δεξιότητες για καλύτερα κοινωνικοοικονομικά αποτελέσματα» και το 2016 το «Νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη» (που επικαιροποιήθηκε το 2020). Σε αυτά τα πλαίσια προτάθηκαν κάποιες βασικές ή εγκάρσιες δεξιότητες τις οποίες, με ευθύνη των κρατών μελών, θα πρέπει να έχουν αποκτήσει οι εισερχόμενοι στην αγορά εργασίας. Και αυτό γιατί η εκπαίδευση και η επαγγελματική κατάρτιση αποτελούν τομείς αποκλειστικής εθνικής αρμοδιότητας.

Σε αυτές περιλαμβάνονται κατ’ αρχάς οι βασικές δεξιότητες όπως η κατανόηση και σύνταξη κειμένου και η αριθμητική. Οι προσωπικές και κοινωνικές ικανότητες για τη βελτίωση του τρόπου διαχείρισης της ζωής με προσανατολισμό προς το μέλλον και με γνώμονα την υγεία. Ικανότητες στις θετικές επιστήμες, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά (ΕΤΜΜ), ώστε οι μαθητές να ακολουθήσουν σταδιοδρομίες σε αυτούς τους τομείς.

Οι ψηφιακές δεξιότητες δηλαδή ικανότητα εύρεσης, αξιολόγησης, αξιοποίησης, κοινοποίησης και δημιουργίας περιεχομένου χρησιμοποιώντας την πληροφορική και το διαδίκτυο αλλά και ικανότητα προγραμματισμού (σε προσωπικούς υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, ταμπλέτες ακόμη και μεγάλα συστήματα). Θα πρέπει να υπάρχει ικανότητα αξιολόγησης των ευρημάτων της έρευνας, παρουσίασης ενός καλαίσθητου, δομημένου και πλήρους κειμένου και τέλος, παρουσίασης ενός ολοκληρωμένου υπολογισμού με συνδυασμό πολλών στοιχείων και χρήση μαθηματικών τύπων (κάτι που προϋποθέτει και καλές γνώσεις μαθηματικών).

Αναφορικά με τις γλωσσικές δεξιότητες οι απόφοιτοι της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να γνωρίζουν καλά τη μητρική τους γλώσσα και να μπορούν να επικοινωνήσουν άνετα σε αυτήν. Επιπλέον, οι μισοί από τους απόφοιτους Γυμνασίου θα πρέπει να γνωρίζουν μια ξένη γλώσσα σε επίπεδο Β2 δηλαδή να είναι Ανεξάρτητοι Χρήστες σε επίπεδο κατανόησης σύνθετου κειμένου και άνετης επικοινωνίας με φυσικούς ομιλητές της γλώσσας. Τέλος, το 75% των μαθητών αυτών να έχει αρχίσει να μαθαίνει και μια δεύτερη ξένη γλώσσα. Ωστόσο, και παρά τις στατιστικές για τις γλωσσικές δεξιότητες και την εκμάθηση ξένων γλωσσών η κατοχή κάποιου πτυχίου δεν φαίνεται να αρκεί. Συχνά, οι υποψήφιες γραμματείς ακόμη και με Proficiency δεν μπορούν να συντάξουν μια απλή απαντητική επιστολή με βάση κάποιες οδηγίες.

Οι επιχειρηματικές δεξιότητες περιλαμβάνουν την ικανότητα ατομικής και ομαδικής εργασίας, την αποτελεσματική επικοινωνία επιχειρηματικών ιδεών στους άλλους καθώς και την δημιουργική και καινοτόμο σκέψη. Τον σχεδιασμό, τον προγραμματισμό και την κατανομή εργασιών, την ηγεσία στο πλαίσιο ομαδικής εργασίας καθώς και την ικανότητα οργάνωσης συναντήσεων κατιδεασμού (brainstorming). Την ικανότητα ομαδικής επίλυσης προβλημάτων, λήψης κοινών αποφάσεων και εντοπισμού και εκτίμησης κινδύνων. Την εκτίμηση των διαθέσιμων πόρων και δεξιοτήτων αλλά και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τις αποφάσεις. Και τέλος την αξιολόγηση αποτελεσμάτων και διαδικασιών. Αλλά και κατά πόσο αναλαμβάνει κάποιος τις ευθύνες για την ολοκλήρωση των εργασιών και την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων. Τους τρόπους που δικτυώνεται με άτομα και ομάδες. Την επίδειξη αλληλοσεβασμού, αποδοχής της καινοτομίας και της αλλαγής, και τέλος την υπεύθυνη αντιμετώπιση και χρήση των δημόσιων αγαθών.

Μια βασική δεξιότητα για όλες τις εποχές είναι να μάθουμε πώς να μαθαίνουμε. Αυτό εξασφαλίζει τον εμπλουτισμό των γνώσεων και την δια βίου μάθηση ακόμη και μετά την ολοκλήρωση του υποχρεωτικού κύκλου σπουδών. Μια άλλη δεξιότητα αφορά την πολιτιστική εγρήγορση και έκφραση. Περιλαμβάνει την αξιολόγηση της σχέσης πολιτιστικής κληρονομιάς, ανθρωπίνων δικαιωμάτων (συμπεριλαμβανομένων και των δικαιωμάτων των μειονοτήτων) και απαιτήσεων για αλληλοσεβασμό. Επίσης, τον εντοπισμό και διόρθωση διάφορων διαπολιτισμικών παρεξηγήσεων που ενδέχεται να προκαλούν συγκρούσεις στους χώρους εργασίας. Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί και το πλαίσιο αναφοράς ικανοτήτων για δημοκρατική συνείδηση του Συμβουλίου της Ευρώπης που περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο σύνολο αξιών, δεξιοτήτων και στάσεων για τη δέουσα συμμετοχή στις δημοκρατικές κοινωνίες.

Το έλλειμμα σε δεξιότητες. Κάθε χρόνο το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (CEDEFOP) δημοσιεύει τον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων. Πρόκειται για ένα σύνθετο δείκτη που απεικονίζει πόσο καλά τα πάει κάθε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε τρεις τομείς. Ανάπτυξη δεξιοτήτων, δηλαδή σε δραστηριότητες εκπαίδευσης και κατάρτισης για όλες τις ηλικιακές ομάδες. Ενεργοποίηση δεξιοτήτων, δηλαδή τη μετάβαση από τον χώρο της εκπαίδευσης στον χώρο της εργασίας. Και τέλος, Αντιστοίχιση δεξιοτήτων, δηλαδή πόσο καλά αξιοποιούνται οι δεξιότητες στο εργασιακό περιβάλλον και κατά πόσο τα άτομα χρησιμοποιούν ή όχι τις δεξιότητες τους.

Η Ελλάδα βρίσκεται συστηματικά και διαχρονικά στις τελευταίες θέσεις και στους τρείς τομείς. Πρόσφατες έρευνες (ΓΕΣΕΕ, διαΝΕΟσις, Manpower, Deloitte, Μηχανισμός Διάγνωσης Αναγκών της Αγοράς Εργασίας) αναλύουν αυτό το έλλειμμα σε δεξιότητες από πολλές πλευρές. Πρόσφατα (αρχές Μαρτίου 2022) το Υπουργείο Παιδείας διαβίβασε στη Βουλή το «Στρατηγικό Σχέδιο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Κατάρτισης, Διά Βίου Μάθησης και Νεολαίας».

Προσωπικά, κατάλαβα το πόσο πίσω είμαστε όταν επισκέφτηκα πριν από δύο χρόνια την Έκθεση Αυτοκινήτου στις Βρυξέλλες. Εκεί, δίπλα στα νέα μοντέλα αυτοκινήτων που παρουσιάζονταν για πρώτη φορά παγκοσμίως υπήρχε ένα περίπτερο της Βελγικής Ένωσης για την προώθηση των Τεχνικών και Τεχνολογικών Επαγγελμάτων. Μέλος της Παγκόσμιας Οργάνωσης WorldSkills, η οποία προβάλει και αναγνωρίζει τα άτομα με δεξιότητες και δείχνει τη σημασία των δεξιοτήτων για την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης. Στην παγκόσμια οργάνωση συμμετέχουν 85 χώρες που αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού. Στόχος είναι να εμπνεύσουν και να υποστηρίξουν 100 εκατομμύρια νέους και νέες να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους μέχρι το 2030.

Φυσικά, η Ελλάδα δεν είναι μέλος αυτής της οργάνωσης. Η οποία κάθε δύο χρόνια οργανώνει ένα παγκόσμιο διαγωνισμό δεξιοτήτων, ένα είδος Ολυμπιάδας Δεξιοτήτων. Ο τελευταίος έγινε στο Καζάν (Ρωσία) το 2019. Εκεί διαγωνίστηκαν σε 56 δεξιότητες, 1,354 νέοι επαγγελματίες από 63 χώρες και περιφέρειες. Εκτός από τις κανονικές δεξιότητες υπήρχε και ειδική κατηγορία για τις δεξιότητες του μέλλοντος. Ο επόμενος, που ήταν προγραμματισμένος για το 2021 θα γινόταν στη Σαγκάη (Κίνα) αλλά μετατέθηκε για φέτος (ίσως να μετατεθεί εκ νέου ή και να ακυρωθεί). Το 2024 ο διαγωνισμός έχει προγραμματιστεί να γίνει στην Λυών (Γαλλία). Ο πίνακας με τις δεξιότητες στις οποίες διαγωνίστηκαν οι συμμετέχοντες στον τελευταίο παγκόσμιο διαγωνισμό δείχνει και τους τομείς στους οποίους θα πρέπει να επικεντρωθεί η ελληνική εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση …

Worldskills 2019

Σε τί διαγωνίστηκαν οι συμμετέχοντες

Τεχνολογίες Οικοδομικών εργασιών λιθοδομές, εργασίες τοιχοποιίας, σοβάντισμα και γύψινα, πλακάκια, εργασίες σκυροδέματος, ξυλουργική, επιπλοποιία, ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις, υδραυλικά και θέρμανση, ψύξη και κλιματισμός, εσωτερική διακόσμηση και βαφές, αρχιτεκτονική κήπων.

Καλές τέχνες και Μόδα τρισδιάστατη ψηφιακή τέχνη παιχνιδιών, τεχνολογία μόδας, ανθοδετική, τεχνολογία γραφικών τεχνών, κοσμηματοποιία, οπτική προβολή προϊόντων.

Τεχνολογία Πληροφοριών και Επικοινωνιών υπολογιστική νέφους, λογισμικό για επιχειρήσεις, διαχείριση συστημάτων δικτύων πληροφορικής, κυβερνοασφάλεια, τεχνολογία εντύπων μέσων, τεχνολογίες ιστού, καλωδίωση δικτύου πληροφοριών.

Τεχνολογία παραγωγής και μελέτης ηλεκτρονικά, τεχνολογία ύδατος, μεταλλικές κατασκευές, προπλασματική πρωτοτύπων, μηχατρονική, βιομηχανικές εγκαταστάσεις, φρεζάρισμα ελεγχόμενο από υπολογιστή, τορνάρισμα ελεγχόμενο από υπολογιστή, κινητά ρομπότ, ομαδικός αγώνας κατασκευών, συγκολλήσεις, πολυμηχανολογία και αυτοματισμοί, μηχανολογικός σχεδιασμός με τη βοήθεια υπολογιστή, βιομηχανικός έλεγχος, τεχνολογία πλαστικών χρωστικών, τεχνολογία χημικών εργαστηρίων.

Κοινωνικές και Προσωπικές υπηρεσίες αρτοποιία, μαγειρική, ζαχαροπλαστική, υπηρεσίες εστίασης, υποδοχή πελατών ξενοδοχείου, αισθητική, κομμωτική, ιατροφαρμακευτική και κοινωνική φροντίδα.

Μεταφορές και εφοδιαστική τεχνολογία αυτοκινήτων, φανοποιία, βαφές αυτοκινήτων, συντήρηση αεροσκαφών, τεχνολογία βαρέων οχημάτων, εμπορευματικές μεταφορές.

Δεξιότητες του μέλλοντος γεωργική βιοτεχνολογία, ψηφιακή γεωργία, τεχνολογία αλυσίδας συστοιχιών (blockchain), μοντελοποίηση κατασκευαστικών πληροφοριών (BIM), βιομηχανία 4.0, τεχνολογία βιομηχανικού σχεδιασμού, ανάστροφη μηχανολογική σχεδίαση, ασφάλεια συστημάτων πληροφοριών επιχειρήσεων, τεχνολογία διαστημικών συστημάτων, χειρισμός δρόνων, τεχνολογίες σύνθετων υλικών, εφαρμογές για κινητά, τεχνολογία laser, σύνθεση και κατεργασία ορυκτών, ενοποίηση ρομποτικών συστημάτων, κβαντική τεχνολογία, ψηφιακό εργοστάσιο, διαδίκτυο των πραγμάτων, ρομποτικές συγκολλήσεις, σχεδιασμός νευρωνικών διεπαφών, εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα, ταχεία προτυποποίηση, ψηφιακή σχεδίαση μόδας, διαχείριση κύκλου ζωής, μηχανική μάθηση και μεγάλες συλλογές δεδομένων.

Απάτη με τερματικά POS εστιατορίων

Νέα απάτη με τερματικά POS σε εστιατόρια της Κυανής Ακτής στη Γαλλία αποκαλύφθηκε πρόσφατα. Οι απατεώνες κατάφερναν να αντικαταστούν το τερματικό με άλλο εντελώς παρόμοιο, το οποίο όμως μεταβίβαζε τα χρήματα σε δικό τους λογαριασμό. 

Η απάτη έγινε αντιληπτή σε μεταγενέστερο χρόνο, όταν οι επιχειρήσεις διαπίστωσαν αισθητή μείωση του τζίρου τους …

Όπως μετέδωσαν γαλλικά ΜΜΕ, οι εξαπατηθέντες επιχειρηματίες «το φυσούν και δεν κρυώνει» αφού δεν μπορούν να ζητήσουν αποζημίωση από τις ασφαλιστικές τους. Η συμβουλή της Γαλλικής Αστυνομίας για την πρόληψη τέτοιων φαινομένων στο μέλλον, είναι η προσωποποίηση των τερματικών με σχέδια ή αυτοκόλλητα έτσι ώστε να δυσκολεύονται οι απατεώνες ...

 

(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 15 Ιουνίου 2022 στη στήλη Διεθνή-σ.26)

Οικολογικά σταχυολογήματα

Τεχνολογίες για δροσερότερες πόλεις, ο κίνδυνος από την βρωμοκαρυδιά, οι τρίχες από τα κομμωτήρια ενάντια στις πετρελαιοκηλίδες και ένα νέο ένζυμο αποδόμησης πλαστικών
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 7 Ιουνίου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-469)

Από τα πρόσφατα αναγνώσματά μου σταχυολόγησα μερικές ιστορίες που αφορούν το άμεσο περιβάλλον μας και τις οποίες ελπίζω να εφαρμόσουμε σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο.

Δροσερές πόλεις. Ο καθηγητής Ματθαίος Σανταμούρης περιγράφει σε μια συνέντευξή του στο insidestory.gr τρόπους με τους οποίους μπορούμε να μειώσουμε τη θερμοκρασία στις πόλεις. Χρησιμοποιώντας ψυχρά υλικά για επίστρωση εξωτερικών χώρων αλλά και υπέρψυχρα υλικά για ανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας σε συνδυασμό με ενίσχυση της απόδοσης των κλιματιστικών. Πρόκειται για νέα υλικά τα οποία εκπέμπουν ακτινοβολία σε μήκη κύματος που δεν ανακόπτονται από τα αέρια του θερμοκηπίου, ακτινοβολία που αποβάλλεται στο διάστημα.

Φυσικά, η εφαρμογή τέτοιων μεθόδων απαιτεί ενδελεχή μελέτη κάθε περίπτωσης σε επίπεδο πόλης. Έχοντας εφαρμόσει τις μεθόδους αυτές στην Ελλάδα (Παλαιό Φάληρο, Περιστέρι, Άγιος Ιερόθεος – Βιοκλιματικό Πάρκο Χωράφας – κ.ά.), ως καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, μετακινήθηκε στο Σίδνεϊ (Αυστραλία) ως καθηγητής Αρχιτεκτονικής Υψηλών Επιδόσεων στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας. Εκεί, εκτός από έρευνα σε νέα υπέρψυχρα υλικά έχει αναλάβει τη μελέτη έργων ανάσχεσης της θερμοκρασίας του εξωτερικού περιβάλλοντος στο Ριάντ (Σαουδική Αραβία), στην Καλκούτα (Ινδία) στην Κουάλα Λουμπούρ (Μαλαισία) και στο Χιούστον (Τέξας).

Η εισβολή της Βρωμοκαρυδιάς. Φυτρώνει σε χαλάσματα, κατά μήκος λεωφόρων, ανάμεσα σε πλάκες πεζοδρομίων, σε μάρμαρα, σε αρχαιολογικούς χώρους αλλά και σε αστικούς κήπους, παρτέρια και πάρκα. Θέλει απλώς λίγο χώμα και φως. Αν το κόψετε φυτρώνει ξανά ταχύτατα. Τα δέντρα που βρίσκονται δίπλα του σιγά-σιγά εξαφανίζονται αφού τα εκτοπίζει πλήρως. Αν τρίψετε τα φύλλα του αηδιάζετε από τη βρώμα. Έχει αποδειχτεί ότι προκαλεί αλλεργίες ενώ η επαφή των χυμών του με ανοικτές πληγές προκαλεί μυοκαρδίτιδα.

Αυτά μου ανέφερε ο φίλος Δημήτρης Κοτζαμπασάκης σε μια πρόσφατη κουβέντα μας. Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρήκα ένα παλαιότερο άρθρο του Κωνσταντίνου Φασσέα, καθηγητή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών που το χαρακτηρίζει ως «Εθνική μάστιγα για ανθρώπους & ζώα». Ο αΐλανθος, όπως είναι το επιστημονικό του όνομα, ήλθε στη Βρετανία από την Κίνα ως καλλωπιστικό. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε το 1784 στη Φιλαδέλφεια (ΗΠΑ) ενώ στην Ελλάδα φαίνεται ότι φυτεύτηκε για πρώτη φορά στον Εθνικό (τότε βασιλικό) Κήπο από το Βασιλιά Όθωνα.

Η μόνη μέθοδος καταπολέμησής του είναι το συστηματικό ξερίζωμα του νεαρού φυτού. Και φυσικά η αποφυγή φύτευσής του ως καλλωπιστικού ακόμη κι αν αυτό σας το συστήσει κάποιος γεωπόνος … Αν θέλουμε να διατηρήσουμε κάποια από τα γηγενή δένδρα και φυτά της Ελληνικής φύσης …

Τρίχες κατά πετρελαιοκηλίδων. Με έκπληξη άκουγα οδηγώντας στην ραδιοφωνική εκπομπή «Κακά κορίτσια» μια συνέντευξη για τις τρίχες που συλλέγονται από κουρεία και κομμωτήρια για να κατασκευαστούν φίλτρα τα οποία απορροφούν πετρελαιοκηλίδες. Όχι μόνο τις πετρελαιοκηλίδες που σχηματίζονται στη θάλασσα από ατυχήματα ή από την απόρριψη υπολειμμάτων πετρελαίου τα οποία κάποιοι ασυνείδητοι ρίχνουν στην θάλασσα όταν καθαρίζουν τις δεξαμενές των πλοίων. Αλλά και τις κηλίδες πετρελαίου και ορυκτελαίων που αφήνουν στο έδαφος (π.χ. χώρων στάθμευσης) οχήματα με διαρροές.

Κι ένοιωσα ακόμη πιο έκπληκτος όταν το συζήτησα στο κουρείο της Γεωργίας Φουντουλάκη όπου πήγα να κουρευτώ … Η οποία μου ανακοίνωσε ότι εδώ και καιρό συλλέγει τις τρίχες από το κούρεμα σε ειδικό κουτί το οποίο προωθείται για να χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή φίλτρων. Η ιδέα υλοποιείται από την οργάνωση Ρεστία που εφαρμόζει επιστημονικά εξακριβωμένη μεθοδολογία.

Πράγματι, από τις σχετικές έρευνες προκύπτει ότι οι ανθρώπινες τρίχες απορροφούν τους υδρογονάνθρακες πολύ καλύτερα από άλλα υλικά, είτε φυσικά (όπως υποπροϊόντα βαμβακιού, ανακυκλωμένη κυτταρίνη) είτε και τεχνητά (όπως συνθετικό πολυπροπυλένιο). Έτσι από το 2010 μια ΜΚΟ (η Matter Of Trust στην Καλιφόρνια) ξεκίνησε να συλλέγει τρίχες και να κατασκευάζει τα σχετικά φίλτρα. Να σημειωθεί ότι η διάρκεια ζωής των εν λόγω φίλτρων φτάνει μέχρι και τα δύο χρόνια ενώ μπορούν να πλυθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν μέχρι και 100 φορές – μάλιστα τα πετρελαιοειδή που συγκεντρώνονται μπορούν να αξιοποιηθούν ξανά.

Θα απαλλαγούμε ποτέ από τα πλαστικά; Φαίνεται πως θα γίνει κι αυτό αν γενικευτεί η μέθοδος που ανακάλυψε μια ομάδα ερευνητών στο Πανεπιστήμιο του Τέξας (Austin). Η ομάδα χρησιμοποίησε μηχανική μάθηση για να εντοπίσει μεταλλάξεις με βάση τις οποίες δημιούργησε ένα ένζυμο (πρωτεΐνη) το οποίο μπορεί να αποδομήσει ταχύτατα τα δομικά στοιχεία του τετραφθαλικού πολυαιθυλενίου (PET). Πρόκειται για μια πολυμερισμένη συνθετική ρητίνη που χρησιμοποιείται για να κατασκευαστούν πλαστικές σακούλες, μπουκάλια νερού, δοχεία κάθε είδους αλλά και ίνες από τις οποίες φτιάχνονται ρούχα, υφάσματα επιπλώσεων αλλά και χαλιά. Αντιπροσωπεύει το 12% των απορριμμάτων πλαστικού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Με το νέο ένζυμο έγινε δυνατή η αποδόμηση του πολυμερούς στα επιμέρους μονομερή στοιχεία του, τα οποία μπορούν να ανασυντεθούν ώστε να παραχθούν νέα προϊόντα. Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να χρησιμοποιηθούν επιπλέον ποσότητες πετρελαίου. Μάλιστα, αυτό επιτεύχθηκε σε χρόνο ρεκόρ μιας εβδομάδας!

Το νέο ένζυμο, σε αντίθεση με τα 19 διαφορετικά ένζυμα αποδόμησης πλαστικών, τα οποία έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα, δεν προέρχεται από βακτηρίδια που απαντώνται στη φύση και έχει διαπιστωθεί ότι καταβροχθίζουν πλαστικά. Ωστόσο, αυτά τα ένζυμα λειτουργούν σε συγκεκριμένες συνθήκες θερμοκρασίας και οξύτητας (pH). Αντίθετα, το νέο ένζυμο μπορεί να αποδομήσει 51 τύπους PET σε διαφορετικές θερμοκρασίες και οξύτητες. Γι’ αυτό όμως θα απαιτηθεί παραπάνω έρευνα ώστε να επιβεβαιωθεί η λειτουργία του σε μεγάλη βιομηχανική κλίμακα.

Αμάν και πότε …

Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος-2022

Τρίτη 31 Μαΐου 2022. Παρέμβαση στην εκπομπή «Πλήρες πρωινό» που επιμελείται ο Λευτέρης Κουρκουλός, ένας σοβαρός και ευγενικός επαγγελματίας δημοσιογράφος και η οποία μεταδίδεται Δευτέρα με Παρασκευή από τις 8 μέχρι τις 10 στον χανιώτικο σταθμό Γαύδος 88.8.

Ακούστε το απόσπασμα της εκπομπής.


Περισσότερες πληροφορίες:

• Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος στις ιστοσελίδες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας
  
• Η δράση που οργάνωσαν οι «Ακαπνίστας» σε συνεργασία με τον Σύλλογο «Ορίζοντας» στις 30 και 31 Μαΐου στον πολυχώρο δράσεων του Συλλόγου «Ορίζοντας».
• Μην αφήνετε τις καπνοβιομηχανίες να σας κοροϊδεύουν, αφήστε τους να μαζέψουν τις βρωμιές τους παρέμβαση με τον Δημήτρη Κοτζαμπασάκη στο Flash News
  
• Ο αγώνας κατά του καπνίσματος και η ανάγκη ενημέρωσης των μαθητών στα σχολεία παρέμβαση στο Zarpa News
  
• Παρέμβαση του Δημήτρη Κοτζαμπασάκη στην ΕΡΤ Χανίων.
  

 

Ενεργειακή-Επισιτιστική κρίση

Τετάρτη 4 Μαΐου 2022. Παρέμβαση στην εκπομπή «Πλήρες πρωινό» που επιμελείται ο Λευτέρης Κουρκουλός, ένας σοβαρός και ευγενικός επαγγελματίας δημοσιογράφος και η οποία μεταδίδεται Δευτέρα με Παρασκευή από τις 8 μέχρι τις 10 στον χανιώτικο σταθμό Γαύδος 88.8.

Ακούστε το απόσπασμα της εκπομπής.

 

Περισσότερες πληροφορίες:

• Κύμα καύσωνα στην Ινδία και το Πακιστάν (50° C - 60° C)
• Σωτήρης Καμενόπουλος: «Πράσινη μετάβαση και σπάνιες γαίες»
• Φρανς Τίμερμανς: «Ανέντιμη και ανεύθυνη» η κινδυνολογία για την επισιτιστική ασφάλεια
• Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για «Διασφάλιση της επισιτιστικής ασφάλειας και και ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων τροφίμων»
• Κώστας Λιονουδάκης: «Τα Μυστικά του κήπου»
  

 

Γνώσεις που δεν διδάσκονται στο σχολείο

Οι καλές συνήθειες, η ετοιμότητα και η αλληλεγγύη αλλά και μερικές δεξιότητες επιβίωσης είναι απαραίτητα εφόδια για μια καλύτερη ζωή
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Χανιώτικα Νέα στις 3 Μαΐου 2022 στη στήλη Προστασία του Πολίτη και Καθημερινότητα-468)

Διάβασα προχτές ένα απόφθεγμα που αποδίδεται στον ηθοποιό Μπρους Λη. «Αντί να αγοράζετε στα παιδιά σας όλα τα πράγματα που δεν είχατε, θα πρέπει να τους διδάξετε όλα όσα δεν διδαχτήκατε. Η ύλη φθείρεται αλλά η γνώση παραμένει». Κι επειδή σε αυτήν εδώ τη στήλη αναφερόμαστε στην προστασία του πολίτη από ατυχήματα και καταστροφές, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις πάνω στα πράγματα που θα πρέπει να μάθουν τα παιδιά πριν ενηλικιωθούν για να μπορούν να προστατευθούν και να προστατέψουν και τους γύρω τους σε κάθε ευκαιρία.

Οι καλές συνήθειες. Μαθαίνουμε στα παιδιά μας να πλένονται και να ντύνονται σωστά ανάλογα με την εποχή. Όμως πόσοι τους μαθαίνουν να τακτοποιούν και τα πράγματά τους έτσι ώστε να μην ζουν μέσα σε ένα ακατάστατο περιβάλλον; Στο σπίτι, τα παιδιά σίγουρα πετούν τα σκουπίδια στον σκουπιδοτενεκέ. Γιατί δεν το κάνουν κι όταν είναι στο δρόμο, στην παραλία ή στο δάσος; Αν μάθουν να το κάνουν από μικρά, όχι μόνο θα τους γίνει συνήθεια αλλά θα δίνουν το καλό παράδειγμα και σε όσους δεν το κάνουν …

Ένα άλλο πράγμα που μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά μας είναι να μην παρασύρονται από τις παρέες στο σχολείο και στη γειτονιά. Να μπορούν να αντιστέκονται στους «φίλους» που προσπαθούν να τους βάλουν να κάνουν πράγματα τα οποία θα υποθηκεύσουν στο μέλλον την υγεία ή την υπόληψή τους. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι το κάπνισμα αρχίζει συχνά στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού με παρακίνηση από τις «παρέες». Όπως και τα ναρκωτικά συχνά στην εφηβεία, πάλι από συμμαθητές και φίλους.

Γι’ αυτό, εκτός από καλά παραδείγματα στο σπίτι, είναι καλό τα παιδιά να έχουν πάντα κάποια δημιουργική απασχόληση. Είμαι ευτυχής που η γιαγιά μου με μύησε πολύ νωρίς στο διάβασμα, έτσι ώστε μόλις μπόρεσα, άρχισα να διαβάζω μόνος μου. Σήμερα, εκτός από τα βιβλία σε χαρτί διαβάζω πολύ και βιβλία σε ηλεκτρονική μορφή πολλά από τα οποία (κυρίως σε παλαιότερες, ξενόγλωσσες εκδόσεις) διατίθενται και δωρεάν στο διαδίκτυο. Όπως είπε κάποιος «Αυτός που δεν θέλει να διαβάσει δεν διαφέρει από τον αγράμματο».

Η συμμετοχή σε αθλητικά σωματεία και στους προσκόπους συμβάλει στην πειθαρχία σε οργανωμένες δομές αλλά και στην ανάπτυξη ομαδικού πνεύματος και αισθήματος αλληλεγγύης. Ωστόσο, οι γονείς θα πρέπει να ελέγχουν τακτικά και αυτά τα περιβάλλοντα αφού αρκεί ένα κακό παράδειγμα από προπονητές ή βαθμοφόρους για να παρασυρθούν τα παιδιά …

Ετοιμότητα και αλληλεγγύη. Τι κάνουμε αν αντιληφθούμε ένα ατύχημα με τραυματισμό; Μια πυρκαγιά στην πόλη ή στο δάσος; Μια ληστεία ή μια εγκληματική επίθεση; Οι περισσότεροι ενήλικες το αγνοούν. Κι όμως δεν χρειάζεται ειδικές γνώσεις τραυματιοφορέα, πυροσβέστη ή αστυνομικού για να φανεί κάποιος χρήσιμος, ακόμη κι αν είναι ανήλικος. Θεωρώ ότι σε κάθε σπίτι, σε κάθε σχολείο και σε κάθε αθλητική και εθελοντική οργάνωση θα έπρεπε να διδάσκονται οι βασικές γνώσεις για την συμπεριφορά μας όταν χρειαστεί να καλέσουμε το 112 ή τους άλλους αριθμούς έκτακτης ανάγκης (100, 166, 199, 108 – βλ. πλαίσιο).

Φυσικά, για να αποκτήσουν τα παιδιά τις απαιτούμενες γνώσεις ώστε να μπορούν να είναι χρήσιμα σε ένα ατύχημα, σε ένα καρδιακό επεισόδιο, σε ένα εγκεφαλικό, θα πρέπει να παρακολουθήσουν ειδικές εκπαιδεύσεις. Έχουμε ήδη αναφερθεί (βλ. Χ.Ν. 6/4/2021) σε ένα καταπληκτικό πρόγραμμα που εκπαιδεύει τα παιδιά να αναγνωρίζουν το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και να καλούν ασθενοφόρο για να σώσουν τον παππού ή την γιαγιά τους. Το πρόγραμμα (fastheroes.com), που εφαρμόστηκε αρχικά στο νηπιαγωγείο του «Κολεγίου Ανατόλια» της Θεσσαλονίκης, επεκτάθηκε γρήγορα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας αλλά και στο εξωτερικό.

Δεξιότητες επιβίωσης. Πέρσι (βλ. Χ.Ν. 3/11/2021) ρωτούσαμε από αυτή τη στήλη «Πόσοι ξέρουν να αρμέγουν κατσίκες; Πόσες μπορούν να σφάξουν ένα κοτόπουλο;». Σίγουρα, όσοι έχουν ακόμη συγγενείς στο χωριό μπορούν να στείλουν τα παιδιά τους να περάσουν τις διακοπές τους εκεί και να μάθουν τις βασικές εργασίες με τα οικόσιτα ζώα (κότες, κουνέλια, κατσίκες κλπ.).

Ευτυχώς για την κηπουρική, ο φίλος Κώστας Λιονουδάκης που (επιμελείται τη στήλη «Τα μυστικά του κήπου» σε αυτή την εφημερίδα) έχει δημοσιεύσει πλήρεις συμβουλές για τρόπους καλλιέργειας λαχανικών σε γλάστρες, ζαρντινιέρες ακόμη και σε ταράτσες. Φυσικά, εκτός από τα καλλιεργούμενα λαχανικά υπάρχουν πάντα και τα άγρια χόρτα και βότανα που με αφθονία παρέχει η ελληνική γη. Μάλιστα σε περιόδους δύσκολες πολλοί επιβίωσαν χάρις σε αυτά …

Πολύ σημαντικές είναι επίσης οι γνώσεις διαχείρισης των οικονομικών. Τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν από νωρίς να διαχειρίζονται χρήματα με σύνεση, αποφεύγοντας παρορμητικές αγορές και φροντίζοντας πάντα να έχουν και κάποιες αποταμιεύσεις για απρόβλεπτα. Θα πρέπει να μάθουν να ξεχωρίζουν τις παραπλανητικές διαφημίσεις καθώς και τις προσπάθειες εξαπάτησής τους από επιτήδειους που θα τους προσεγγίσουν δια ζώσης, τηλεφωνικά ή μέσω διαδικτύου.

Απαραίτητο επίσης στην εποχή μας είναι οι γονείς αλλά και οι δάσκαλοι να διδάξουν στα παιδιά να ξεχωρίζουν τις ψευδείς ειδήσεις και την παραπληροφόρηση γενικότερα, ένα θέμα στο οποίο έχουμε αναφερθεί και παλιότερα (βλ. Χ.Ν. 12/1/2021). Δυστυχώς, ίσως αυτό να μην είναι πάντα εφικτό αφού μερικοί γονείς ή και δάσκαλοι αποτελούν οι ίδιοι, ίσως και παρά την θέλησή τους, θύματα παραπληροφόρησης.

Τελικά, αν θέλουμε να φτιάξουμε μια καλύτερη κοινωνία θα πρέπει, πάνω απ’ όλα, τα παιδιά να μάθουν να σκέφτονται κριτικά ενώ ταυτόχρονα θα είναι ανοιχτομάτηδες και συγκρατημένοι.